Piła drobnozębna

drapieżna ryba chrzęstnoszkieletowa

Piła drobnozębna[11] (Pristis pectinata) – gatunek drapieżnej ryby chrzęstnoszkieletowej, największy przedstawiciel rodziny piłowatych (Pristidae), poławiany gospodarczo, krytycznie zagrożony wyginięciem.

Piła drobnozębna
Pristis pectinata[1]
Latham, 1794[2]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ryby chrzęstnoszkieletowe

Podgromada

spodouste

Infragromada

Euselachii

(bez rangi) płaszczki
Rząd

Rhinopristiformes

Rodzina

piłowate

Rodzaj

Pristis

Gatunek

piła drobnozębna

Synonimy
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[10]

Występowanie

edytuj

Większość autorów uważa ten gatunek za kosmopolityczny[12][13], występujący w strefie wód ciepłych. W jego obrębie wyróżniono dwie populacje: atlantycką i pacyficzną. Badania morfologiczne i genetyczne sugerują, że zasięg występowania Pristis pectinata ogranicza się do wód atlantyckich (włącznie z Morzem Śródziemnym, choć w tym akwenie uznawana jest za wymarłą[13]), a populacja pacyficzna stanowi odrębny takson[10].

Pristis pectinata występuje w przybrzeżnych wodach morskich, nad szelfem. Wpływa do wód głębokich, aby przedostać się do pobliskich wysp. Powszechnie spotykana jest w słonawych wodach ujść rzecznych, w lagunach i zatokach. Toleruje również wody słodkie[12]. Często pływa tuż pod powierzchnią wody, tak że nad wodą widoczna jest jej płetwa grzbietowa[14].

Dawniej była gatunkiem powszechnie występującym. Bywała sporadycznie spotykana w polskich wodach Morza Bałtyckiego[15].

Cechy morfologiczne

edytuj
 
Wygląd: u góry – widok z boku; u dołu – widok od spodu

Ciało wydłużone, spłaszczone grzbietobrzusznie, zwłaszcza w przedniej części. Pysk silnie wydłużony w charakterystyczne rostrum, przypominające kształtem długi miecz lub piłę. Wzdłuż każdej z bocznych krawędzi rostrum osadzonych jest od 25 do 32 zębów[15][12], co odróżnia ten gatunek od piły zwyczajnej (P. pristis), u której liczba zębów mieści się w przedziale 16–20 na jednej krawędzi rostrum. Dolny płat płetwy ogonowej jest krótki[14]. Pozostałe cechy budowy typowe dla piłokształtnych.

Piła drobnozębna osiąga rozmiary większe od piły zwyczajnej: przeciętnie 550 cm, maksymalnie 760 cm długości całkowitej (TL), wobec 200 cm (maksymalnie 500 cm) u piły zwyczajnej. Maksymalna odnotowana masa ciała P. pectinata wynosi 350 kg[12].

Biologia i ekologia

edytuj

Piła drobnozębna poluje na drobne ryby i na bezkręgowce wodne. Długie rostrum wykorzystuje do rycia w dnie morskim w poszukiwaniu pokarmu oraz do ogłuszania i zabijania ryb pelagicznych. Jak wszystkie piłokształtne, jest gatunkiem żyworodnym. Rozród odbywa się wiosną i latem. Rostrum młodych osobników jest miękkie, a jego ząbki nikłe, pokryte skórą[14].

Znaczenie gospodarcze

edytuj

Gatunek poławiany komercyjnie, głównie sprzętem haczykowym oraz w przyłowach, wykorzystywany jako ryba konsumpcyjna. Mięso młodych osobników uważane jest za delikates. Mięso starych pił jest twardsze i włókniste[14].

Olej pozyskiwany z pił drobnozębnych jest wykorzystywany w medycynie, przemyśle chemicznym i garbarskim. Dorosłe osobniki są preparowane w celach dekoracyjnych[12]. Przez rybaków uważana jest za szkodnika, niszczącego sieci rybackie[14].

Zagrożenia i ochrona

edytuj

Głównym czynnikiem zagrażającym temu gatunkowi jest rybołówstwo. Dawniej był poławiany na dużą skalę, zwłaszcza w XIX w. i w początkach XX w. w południowo-wschodnich USA i prawdopodobnie od lat 60. do 80. XX wieku w Brazylii. Znaczny spadek liczebności populacji spowodował, że współcześnie jest rzadko spotykany. Długie i silnie uzębione rostrum czyni piłę drobnozębną szczególnie narażoną na zaplątanie się w sieci dowolnego typu. Przełowienie gatunku doprowadziło wprawdzie do braku opłacalności połowów celowych, ale duża śmiertelność w przyłowach stała się głównym zagrożeniem dla tej ryby[10].

Nie bez znaczenia dla przetrwania Pristis pectinata pozostaje negatywny wpływ degradacji i utraty siedlisk w całym zasięgu jego występowania – zwłaszcza zanieczyszczenie ujść rzecznych i dewastacja lasów namorzynowych[10].

Wszystkie gatunki piłowatych są objęte konwencją waszyngtońską CITES (załącznik I)[16].

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów Pristis pectinata została zaliczona do kategorii CR (critically endangeredkrytycznie zagrożone wyginięciem)[10].

Przypisy

edytuj
  1. Pristis pectinata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b J.F. Latham. An essay on the various species of sawfish. „The Transactions of the Linnean Society of London”. 2, s. 278, ryc. 26 (rys. 2), 1794. (ang.). 
  3. Bloch 1801 ↓, s. 351, ryc. 70 (górny rys.).
  4. Bloch 1801 ↓, s. 352.
  5. C.S. Rafinesque: Ichthyologia Ohiensis: or, Natural history of the fishes inhabiting the river Ohio and its tributary streams, preceded by a physical description of the Ohio and its branches. Lexington: Printed for the author by W. G. Hun, 1820, s. 86. (ang.).
  6. Duméril 1865 ↓, s. 476, ryc. 9 (rys. 4).
  7. a b Duméril 1865 ↓, s. 479.
  8. J.G. Fischer. Über einige Afrikanische Reptilien, Amphibien, und Fische des Naturhistorischen Museums. I. Über die von Herrn G. A. Fischer im Massai-Gebiete (Ost-Afrika) auf seiner in Veranlassung der Geographischen Gesellschaft in Hamburg unternommenen Expedition gesammelten Reptilen, Amphibien und Fische. „Jahrbuch der Hamburgischen Wissenschaftlichen Anstalten”. 1, s. 39, 1884. (niem.). 
  9. B.L. Chaudhuri. Description of a new species of saw-fish captured off the Burma coast by the government of Bengal’s steam trawler „Golden Crown”. „Records of the Indian Museum”. 2 (4), s. 391 i rys., 1908–1909. (ang.). 
  10. a b c d e J. Carlson, T. Wiley, K. Smith, Pristis pectinata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-09-11] (ang.).
  11. Rutkowicz 1982 ↓, s. 146.
  12. a b c d e Pristis pectinata. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 3 listopada 2013]
  13. a b W. N. Eschmeyer: Catalog of Fishes electronic version (15 Oct 2013). California Academy of Sciences. [dostęp 2013-11-03]. (ang.).
  14. a b c d e Rutkowicz 1982 ↓, s. 147.
  15. a b Terofal i Militz 1996 ↓, s. 28.
  16. CITES: Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, Appendices I, II and III. 2013. [dostęp 2013-11-03]. (ang.).

Bibliografia

edytuj