Piła drobnozębna
Piła drobnozębna[11] (Pristis pectinata) – gatunek drapieżnej ryby chrzęstnoszkieletowej, największy przedstawiciel rodziny piłowatych (Pristidae), poławiany gospodarczo, krytycznie zagrożony wyginięciem.
| Pristis pectinata[1] | |||
| Latham, 1794[2] | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| (bez rangi) | płaszczki | ||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
piła drobnozębna | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[10] | |||
 | |||
Występowanie
edytujWiększość autorów uważa ten gatunek za kosmopolityczny[12][13], występujący w strefie wód ciepłych. W jego obrębie wyróżniono dwie populacje: atlantycką i pacyficzną. Badania morfologiczne i genetyczne sugerują, że zasięg występowania Pristis pectinata ogranicza się do wód atlantyckich (włącznie z Morzem Śródziemnym, choć w tym akwenie uznawana jest za wymarłą[13]), a populacja pacyficzna stanowi odrębny takson[10].
Pristis pectinata występuje w przybrzeżnych wodach morskich, nad szelfem. Wpływa do wód głębokich, aby przedostać się do pobliskich wysp. Powszechnie spotykana jest w słonawych wodach ujść rzecznych, w lagunach i zatokach. Toleruje również wody słodkie[12]. Często pływa tuż pod powierzchnią wody, tak że nad wodą widoczna jest jej płetwa grzbietowa[14].
Dawniej była gatunkiem powszechnie występującym. Bywała sporadycznie spotykana w polskich wodach Morza Bałtyckiego[15].
Cechy morfologiczne
edytuj
Ciało wydłużone, spłaszczone grzbietobrzusznie, zwłaszcza w przedniej części. Pysk silnie wydłużony w charakterystyczne rostrum, przypominające kształtem długi miecz lub piłę. Wzdłuż każdej z bocznych krawędzi rostrum osadzonych jest od 25 do 32 zębów[15][12], co odróżnia ten gatunek od piły zwyczajnej (P. pristis), u której liczba zębów mieści się w przedziale 16–20 na jednej krawędzi rostrum. Dolny płat płetwy ogonowej jest krótki[14]. Pozostałe cechy budowy typowe dla piłokształtnych.
Piła drobnozębna osiąga rozmiary większe od piły zwyczajnej: przeciętnie 550 cm, maksymalnie 760 cm długości całkowitej (TL), wobec 200 cm (maksymalnie 500 cm) u piły zwyczajnej. Maksymalna odnotowana masa ciała P. pectinata wynosi 350 kg[12].
Biologia i ekologia
edytujPiła drobnozębna poluje na drobne ryby i na bezkręgowce wodne. Długie rostrum wykorzystuje do rycia w dnie morskim w poszukiwaniu pokarmu oraz do ogłuszania i zabijania ryb pelagicznych. Jak wszystkie piłokształtne, jest gatunkiem żyworodnym. Rozród odbywa się wiosną i latem. Rostrum młodych osobników jest miękkie, a jego ząbki nikłe, pokryte skórą[14].
Znaczenie gospodarcze
edytujGatunek poławiany komercyjnie, głównie sprzętem haczykowym oraz w przyłowach, wykorzystywany jako ryba konsumpcyjna. Mięso młodych osobników uważane jest za delikates. Mięso starych pił jest twardsze i włókniste[14].
Olej pozyskiwany z pił drobnozębnych jest wykorzystywany w medycynie, przemyśle chemicznym i garbarskim. Dorosłe osobniki są preparowane w celach dekoracyjnych[12]. Przez rybaków uważana jest za szkodnika, niszczącego sieci rybackie[14].
Zagrożenia i ochrona
edytujGłównym czynnikiem zagrażającym temu gatunkowi jest rybołówstwo. Dawniej był poławiany na dużą skalę, zwłaszcza w XIX w. i w początkach XX w. w południowo-wschodnich USA i prawdopodobnie od lat 60. do 80. XX wieku w Brazylii. Znaczny spadek liczebności populacji spowodował, że współcześnie jest rzadko spotykany. Długie i silnie uzębione rostrum czyni piłę drobnozębną szczególnie narażoną na zaplątanie się w sieci dowolnego typu. Przełowienie gatunku doprowadziło wprawdzie do braku opłacalności połowów celowych, ale duża śmiertelność w przyłowach stała się głównym zagrożeniem dla tej ryby[10].
Nie bez znaczenia dla przetrwania Pristis pectinata pozostaje negatywny wpływ degradacji i utraty siedlisk w całym zasięgu jego występowania – zwłaszcza zanieczyszczenie ujść rzecznych i dewastacja lasów namorzynowych[10].
Wszystkie gatunki piłowatych są objęte konwencją waszyngtońską CITES (załącznik I)[16].
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów Pristis pectinata została zaliczona do kategorii CR (critically endangered – krytycznie zagrożone wyginięciem)[10].
Przypisy
edytuj- ↑ Pristis pectinata, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b J.F. Latham. An essay on the various species of sawfish. „The Transactions of the Linnean Society of London”. 2, s. 278, ryc. 26 (rys. 2), 1794. (ang.).
- ↑ Bloch 1801 ↓, s. 351, ryc. 70 (górny rys.).
- ↑ Bloch 1801 ↓, s. 352.
- ↑ C.S. Rafinesque: Ichthyologia Ohiensis: or, Natural history of the fishes inhabiting the river Ohio and its tributary streams, preceded by a physical description of the Ohio and its branches. Lexington: Printed for the author by W. G. Hun, 1820, s. 86. (ang.).
- ↑ Duméril 1865 ↓, s. 476, ryc. 9 (rys. 4).
- ↑ a b Duméril 1865 ↓, s. 479.
- ↑ J.G. Fischer. Über einige Afrikanische Reptilien, Amphibien, und Fische des Naturhistorischen Museums. I. Über die von Herrn G. A. Fischer im Massai-Gebiete (Ost-Afrika) auf seiner in Veranlassung der Geographischen Gesellschaft in Hamburg unternommenen Expedition gesammelten Reptilen, Amphibien und Fische. „Jahrbuch der Hamburgischen Wissenschaftlichen Anstalten”. 1, s. 39, 1884. (niem.).
- ↑ B.L. Chaudhuri. Description of a new species of saw-fish captured off the Burma coast by the government of Bengal’s steam trawler „Golden Crown”. „Records of the Indian Museum”. 2 (4), s. 391 i rys., 1908–1909. (ang.).
- ↑ a b c d e J. Carlson, T. Wiley, K. Smith, Pristis pectinata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-09-11] (ang.).
- ↑ Rutkowicz 1982 ↓, s. 146.
- ↑ a b c d e Pristis pectinata. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. fishbase.org [dostęp 3 listopada 2013]
- ↑ a b W. N. Eschmeyer: Catalog of Fishes electronic version (15 Oct 2013). California Academy of Sciences. [dostęp 2013-11-03]. (ang.).
- ↑ a b c d e Rutkowicz 1982 ↓, s. 147.
- ↑ a b Terofal i Militz 1996 ↓, s. 28.
- ↑ CITES: Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora, Appendices I, II and III. 2013. [dostęp 2013-11-03]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- M.E. Bloch: Systema Ichthyologiae Iconibus cx Ilustratum. Post obitum auctoris opus inchoatum absolvit, correxit, interpolavit Jo. Gottlob Schneider, Saxo. Berolini: Sumtibus auctoris impressum et Bibliopolio Sanderiano commissum, 1801. (łac.).
- A.H.A. Duméril: Histoire naturelle des poissons, ou, Ichthyologie générale. T. 1: Elasmobranches. Plagiostomes et Holocéphales ou Chimères. Cz. 1. Paris: Librairie encyclopédique de Roret, 1865, s. 1–720; 1–8, ryc. 1–14 (atlas). (fr.).
- Stanisław Rutkowicz: Encyklopedia ryb morskich. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1982. ISBN 83-215-2103-7.
- Fritz Terofal, Claus Militz: Ryby morskie. Leksykon przyrodniczy. Przekład i adaptacja: Henryk Garbarczyk i Eligiusz Nowakowski. Warszawa: Świat Książki, 1996. ISBN 83-7129-306-2.