Wikipedia

Piękna Madonna

motyw ikonograficzny w rzeźbie gotyckiej

Piękna Madonna – typ rzeźby, przedstawiający stojącą Maryję z Dzieciątkiem na ręku, występujący w sztuce gotyckiej około roku 1400 w ramach tzw. stylu pięknego.

Piękna Madonna z Wrocławia. Nieznany artysta wrocławski, lub praski, ok. 1390, wapień, wys. 116 cm., Muzeum Narodowe w Warszawie

Sam temat Matki Boskiej z Dzieciątkiem Jezus był powszechnie przedstawiany w sztuce już znacznie wcześniej, jednak w ramach stylu pięknego, jak nazywa się gotyk międzynarodowy, zyskał on nowe, dotąd nieznane charakterystyczne cechy. Madonna jest młoda i piękna, często o wysmukłych proporcjach i niedużej głowie. Jej ciało wygięte jest esowato i okryte obficie drapowaną szatą często o delikatnie łamiących się fałdach, które mają w pełni dekoracyjny charakter. Wyróżnikiem jest także czuła relacja Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Maria podtrzymuje lewą ręką Dzieciątko, w drugiej ręce trzyma zaś owoc jabłoni, po który sięga Jezus. Maria w typie Pięknej Madonny charakteryzuje się daleko idącą sublimacją, idealizacją, liryzmem i dworską elegancją.

Materiał jaki był preferowany to przede wszystkim kamień, głównie wapień. Najczęściej tego typu dzieła są wolno stojącymi, opracowanymi ze wszystkich stron rzeźbami, które pełniły rolę figury kultowej, umieszczanej w różnych miejscach kościoła (głównie w kaplicach, lub przy, na filarze) stąd też kamienne figury Pięknych Madonn należą do przedstawień dewocyjnych, częstokroć niezależnych od przestrzeni liturgicznej. Nie wiadomo gdzie ukształtował się ten typ figury Marii z Dzieciątkiem, prawdopodobnie są to Czechy, skąd upowszechnił się głównie na terenach krajów Rzeszy, w tym Austrii, Śląska, Prus Zakonnych.

W historiografii artystycznej pojęcie Pięknej Madonny zyskało kilka znaczeń. Zasadniczo definicja Pięknej Madonny dotyczy ekskluzywnej grupy kamiennych, wolnostojących i pełnoplastycznych figur o charakterze kultowo-dewocyjnym. Częstokroć w literaturze tą definicją pojmuje się wizerunki Madonny z Dzieciątkiem z około 1400 o zbliżonych cechach stylistycznych, także wykonane innymi technikami (prócz rzeźby przykłady Marii w typie Pięknej Madonny występują w malarstwie zarówno ściennym, jak i tablicowym oraz książkowym), lub pełniących inne funkcje.

Bibliografia

edytuj
  • Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto, Warszawa 2004, s. 214-215.
  • Diethmar Grossmann (hrsg.), Schöne Madonnen 1350–1450 Salzburg 1965
  • Janusz Kębłowski, Dwie antytezy w sprawie tzw. Pięknych Madonn, [w:] Sztuka ok. 1400. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Poznań, listopad 1995, t. I, red. Teresa Hrankowska, Warszawa 1996, s. 165–185.
  • Zygmunt Kruszelnicki, Piękne Madonny – problem otwarty, Teka Komisji Historii Sztuki VIII, Toruń 1992, s. 31-105.
  • Wojciech Marcinkowski, Co to jest Piękna Madonna? Uwagi o wzajemnym powiązaniu formy, ikonografii i funkcji w sztuce późnogotyckiej, [w:] Mateusz Kapustka (red.), Prawda i twórczość, Wrocław 1998, s. 39-53
  • Michael V. Schwarz, Piękna Madonna jako kompleksowa forma obrazowa. Zarys problematyki, „Dzieła i Interpretacje” 1993, nr 1, s. 87–93
  • Gotyk. Architektura, rzeźba, malarstwo, red. R. Toman, 2004, s. 354-355.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Piękna_Madonna&oldid=70192049”