Pięćmorgi
Pięćmorgi (niem. Fünfmorgen) – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie świeckim, w gminie Jeżewo.
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
111[2] |
| Strefa numeracyjna |
52 |
| Kod pocztowy |
86-131[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CSW |
| SIMC |
0087461 |
Położenie na mapie gminy Jeżewo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu świeckiego  | |
 53°33′36″N 18°31′51″E/53,560000 18,530833[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 111 mieszkańców[2]. Jest szesnastą co do wielkości miejscowością gminy Jeżewo.
Historia
edytujPięćmorgi to kociewska wieś. Pierwsza historyczna nazwa pochodzi z lat czterdziestych XIX wieku i została zapisana jako Fünfmorgen (język niemiecki)[4]. Następne to: Fünfmorgen, Pięćmorg (1886 r.), Pięćmorgów (1920 r.), Pięćmorgi (1928 r.)[5]. Nazwa wsi jest złożeniem kulturowym z liczebnikiem "pięć" w pierwszym członie i rzeczownikiem "morg" - mórg (miara powierzchni). Nazwa jest traktowana jako kalka nazwy niemieckiej[5].
Początki wsi wiążą się z reformą agrarną, którą władze pruskie na terenie dzisiejszej gminy Jeżewo prowadziły przez kilkadziesiąt lat od 1820 r. Rejon Pięćmorgów (lasy) do czasu reform należał do dóbr lipieńskich Sasa-Jaworskiego. W 1823 r. część dóbr została rozparcelowana. Wtedy powstała wieś Johannisberg (Janowa Góra) - dziś to część Pięćmorgów położona wzdłuż szosy na Rulewo, po jej lewej i prawej stronie oraz nad jeziorami: Krokwiki Małe i Krokwiki Wielkie[4]. W latach trzydziestych XIX stulecia zaczęła się rozwijać osada Fünfmorgen - dziś teren po lewej stronie szosy do Rulewa, sięgający do strug: Krępa i Sinowa. W połowie XIX wieku wsie Janowa Góra i Pięćmorgi były wsiami o charakterze rolniczym. Zagrody wiejskie (5 morgowe tj. ok. 1,25 ha) były rozrzucone wzdłuż jezior i cieków wodnych. W wyniku dynamicznego rozwoju osady Pięćmorgi władze niemieckie w 1891 r. nadały wsi status gminy. Tak więc na przełomie XIX/XX wieku dla określenia obu osad - Janowa Góra i Pięćmorgi zaczęto oficjalnie stosować nazwę Pięćmorgi[4].
Pierwsze informacje o obszarze wsi pochodzą z 1921 r. i podają, iż wieś liczyła 192 ha[6]. Pierwsze dane liczbowe o mieszkańcach wsi pochodzą z 1848 r.i podają, że w Janowej Górze żyło 325 mieszkańców, a w Pięćmorgach 15 ludzi. W 1904 r. gminę Pięćmorgi zamieszkiwało 599 osób[4], w 1921 r. - 445 osób[6]. Wieś Pięćmorgi w rejonie Jeżewa wyróżniała się polskim i katolickim charakterem - w 1885 r. w Janowej Górze i Pięćmorgach do katolicyzmu, a więc zapewne do polskości przyznawało się 559 osób, ewangelikami było 8 osób, wyznawcami judaizmu - 3 osoby[4]. W 1840 r. we wsi otwarto jednoklasową szkołę, do której w 1859 r. uczęszczały dzieci z Janowej Góry, Pięćmorgów, Długoleszcza, Wymysłowa i Brzozowego Mostu. W 1905 r. w Pięćmorgach postawiono nowy, murowany budynek szkolny, który przetrwał do dziś (obecnie pełni funkcje mieszkaniowe)[4].
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 100991
- ↑ a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 939 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d e f Dąbrowski Z., 2005, "Pod zaborem pruskim", w: "Gmina Jeżewo", praca zbiorowa, Jeżewo
- ↑ a b Brózdowska E., 2005, "Pochodzenie nazw miejscowości gminy Jeżewo", w: "Gmina Jeżewo", praca zbiorowa, Jeżewo
- ↑ a b Dąbrowski Z., 2005, "W okresie II Rzeczypospolitej 1920-1939", w: "Gmina Jeżewo", praca zbiorowa, Jeżewo