Petro Marko
Petro Marko (ur. 25 listopada 1913 we wsi Dhërmi (Okręg Himara), zm. 27 grudnia 1991 w Tiranie[1]) – albański pisarz, publicysta i tłumacz.
.jpg) Petro Marko (1943) | |
| Data i miejsce urodzenia |
25 listopada 1913 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
albańska |
| Język |
albański |
| Dziedzina sztuki |
literatura |
| Ważne dzieła | |
|
Hasta la vista | |
.svg){kind=small}
| |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujPochodził z rodziny zalbanizowanych Arumunów, był synem kupca Marko i Zoicy[2][3]. W roku 1932 ukończył szkołę handlową we Wlorze[4], a następnie pracował jako nauczyciel w Dhërmi i w Dhuvjanie[2]. W tym czasie publikował swoje pierwsze utwory, z pomocą Ernesta Koliqiego[5]. Przez krótki czas wydawał czasopismo literackie ABC, wkrótce zamknięte przez władze Albanii. W marcu 1934 otrzymał stypendium państwowe i wyjechał na studia do Paryża[6]. Studia przerwał, aby wziąć udział w hiszpańskiej wojnie domowej, po stronie republikańskiej[1]. Był żołnierzem batalionu Garibaldiego. W Madrycie wydał, wspólnie ze Skënderem Luarasim dwa numery czasopisma Vullnetari i lirisë (Ochotnik wolności), jedynego czasopisma w języku albańskim, wydawanego w tym czasie w Hiszpanii[1]. W 1939 udało mu się przedostać do Francji, a stamtąd w 1940 powrócił do kraju[1]. W tym samym roku został aresztowany przez włoskie władze okupacyjne i internowany na wyspie Ustica na Morzu Tyrreńskim[3]. W 1943 został uwolniony i zamieszkał w Rzymie, gdzie współpracował z czasopismami Unita i Avanti[4]. W październiku 1944 powrócił do Albanii i przyłączył się do ruchu oporu. W 1944 został aresztowany przez Niemców, ale udało mu się uciec z więzienia[3].
Przez kilka lat pełnił funkcję redaktora naczelnego gazety Bashkimi (Zjednoczenie). W 1947 aresztowany i osadzony w więzieniu w Tiranie[5]. Po upadku Kociego Xoxe w roku 1948, Marko opuścił więzienie i podjął pracę nauczyciela w Tiranie[1]. Po napisaniu w 1973 powieści Një emër në katër rrugë otrzymał zakaz publikowania kolejnych utworów[1]. W roku 1991 należał do grona założycieli Republikańskiej Partii Albanii[6]. W latach 90. tłumaczył poezję hiszpańskojęzyczną na język albański (Federico Garcia Lorca, Nicolás Guillén, Miquel Martí i Pol). Zmarł w grudniu 1991 w Tiranie i został pochowany na cmentarzu Sharre. Pięć powieści i tomik poezji Petro Marko, pozostawione w rękopisie zostały opracowane przez Loredana Bubaniego i wydane po śmierci autora.
Był żonaty (żona Safo Marko była malarką), miał dwoje dzieci: Aranitę i Jamarbera[3]. Imię Petro Marko nosi teatr we Wlorze, ulica w północnej części Tirany i plac w Dhërmi. W 2002 otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Wlory, a w 2003 prezydent Alfred Moisiu uhonorował Marko pośmiertnie Orderem Honor Narodu (alb. Nderi i Kombit)[2]. Z inicjatywy Biblioteki Narodowej Albanii, przy wsparciu ministerstwa kultury rok 2023 ogłoszono Rokiem Petro Marko (w 110 rocznicę urodzin)[7]. W Dhermi, obok domu, w którym mieszkał znajduje się popiersie pisarza.
Twórczość
edytujPowieści
edytuj- 1958: Hasta la vista
- 1960: Qyteti i fundit (Ostatnie miasto)
- 1964: Rrugë pa rrugë
- 1968: Shpella e piratëve (Jaskinia piratów)
- 1989: Nata e Ustikës
- 1999: Griva
- 2000: Fantazma dhe plani "Tre plus katër"
- 2001: Çuka e shtegtarit
- 2001: Një natë e dy agime
- 2003: Stina e armëve
- Ara në mal
- Halimi
Poezja
edytuj- 2001: Horizont
- 2004: Erë e det (Nase Labi)
Eseje
edytuj- 2004: Ditën që rrojta unë... : gazetari dhe eseistikë
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Azem Qazimi: Fjalor Enciklopedik i Viktimave te Terrorit Komunist, vol.5.. Tirana: 2016, s. 216-217. ISBN 978-9928-168-01-6. (alb.).
- ↑ a b c 29 vjet pa mjeshtrin e madh Petro Marko = 2021-11-22 [online], portali.info, 2020 (alb.).
- ↑ a b c d 32 years since the death of the writer Petro Marko [online], kosovapress.com, 2023 (ang.).
- ↑ a b Fjalor Enciklopedik Shqiptar, vol. 2. Tirana: 2008, s. 1626. (alb.).
- ↑ a b Robert Elsie: A Biographical Dictionary of Albanian History. New York: I.B. Tauris, 2012, s. 296-297. ISBN 978-1-78076-431-3.
- ↑ a b Jeta e Petro Markos = 2021-11-20 [online], radiandradi.com, 2018 (alb.).
- ↑ Viti 2023 shpallet "VITI I PETRO MARKOS" = 2023-03-08 [online], Biblioteka Kombetare, 2023 (alb.).
Bibliografia
edytuj- Azem Qazimi: Fjalor Enciklopedik i Viktimave te Terrorit Komunist, vol.5.. Tirana: 2016, s. 216-217. ISBN 978-9928-168-01-6. (alb.).