Personalizm

Personalizm – nazwa kilku (czasem przenikających się) współczesnych kierunków filozoficznych o nastawieniu na autonomiczną wartość osobowości, przykładających szczególną wagę do pojęcia osoby (łac. persona).

Termin ten po raz pierwszy użyty został przez Friedricha Schleiermachera na określenie koncepcji Boga osobowego, która była przeciwstawna panteizmowi.

Wśród personalistycznych myśli filozoficznych wyróżnić można:

1. system filozoficzny Charlesa Renouviera
2. wszystkie koncepcje filozoficzne, które uznawały szczególną rolę osoby ludzkiej za byt wykraczający poza naturę i historię (m.in. Bowne, Flewelling, Johna McTaggarta);
3. nurt XX-wiecznej filozofii, który głosił nadrzędność wartości osoby ludzkiej wobec uwarunkowań społeczno-ekonomicznych oraz historycznych, rozwinął się on w dwóch wersjach: humanizmu integralnego (Jacques Maritain, Józef Tischner, Jan Paweł II) oraz wersji społecznej (Emmanuel Mounier).
4. polski personalizm uniwersalistyczny (Czesław Stanisław Bartnik i jego szkoła)

Personalizm stoi w sprzeczności zarówno z indywidualizmem, jak i kolektywizmem (a tym samym z politycznymi ideologiami liberalizmu i socjalizmu). Personaliści uważają, że oba poglądy są abstrakcyjne, wadliwe i nie przedstawiają prawdziwej natury człowieka, który jest indywidualną osobą i jednocześnie członkiem ludzkiej wspólnoty jak rodzina, lokalna społeczność itp. Zwolennicy indywidualizmu lub kolektywizmu mają tendencję do absolutyzowania swojego poglądu, popadając w skrajności jak libertarianizm albo komunizm. Personalizm podkreśla wolność i odpowiedzialność konkretnej osoby za własne życie, jednocześnie podkreślając fakt, że może ona realizować tę odpowiedzialność tylko w stosunku do swoich bliźnich, gdyż bez innych ludzi ta nie ma żadnego znaczenia.

Zobacz też

• personalizm chrześcijański
• egzystencjalizm

Bibliografia

• Gacka, Bogumił: Personalizm amerykański. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1996, s. 295.
• Bowne, Borden Parker: Personalizm. Bogumił Gacka i Jan Kłos (przekład). Lublin: Czas, 1994, s. 205.
• Bartnik, Czesław Stanisław: Personalizm. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2013, wyd. IV, s. 502.

Linki zewnętrzne

• Półrocznik Personalizm (Lublin, Polska). personalizm.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-27)].
• Thomas D.T.D. Williams Thomas D.T.D., Jan OlofJ.O. Bengtsson Jan OlofJ.O., Personalism, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 11 maja 2018, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-08-02]  (ang.). (Personalizm)
• Thomas O.T.O. Buford Thomas O.T.O., Personalism, Internet Encyclopedia of Philosophy, ISSN 2161-0002 [dostęp 2018-06-27]  (ang.).
• Personalism (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-12].