Pedagogika krytyczna

Pedagogika krytyczna — nurt w pedagogice podważający założenia, działania i wyniki edukacji uważane za oczywiste w edukacji instytucjonalnej. Postuluje wewnątrzinstytucjonalny wysiłek pedagogów polegający na podnoszeniu kwestii nierówności społecznych. Pedagogika krytyczna uważana jest za odpowiedź na dominację instytucjonalną i ideologiczną, zwłaszcza w systemie kapitalistycznym.

Założenia

Społeczeństwo powinno być otwarte na dialog
Człowieka trzeba przygotować do odpowiedzialnego uczestnictwa w tym dialogu
Trzeba określić sposoby działania zbliżające świat (od tego jaki jest) do tego jaki powinien być

Inspiracje

Marksistowska krytyka ideologii – tzw. fałszywa świadomość przeszkadza w rozumieniu społecznego zniewolenia
Frankfurcka szkoła filozoficzna – formy kultury jako przejawy politycznej dominacji
Teoria krytyczna – interpretacje uwzględniające kontekst zjawisk np. polityczny oraz przekraczające myślenie tylko z jednej pozycji (ideologicznej)

Zadania

1) Odsłanianie mechanizmów dominacji:

badania nad ukrytym programem
badania nad oporem edukacyjnym
badania nad przebiegiem reprodukcji kulturowej

2) Wychowywanie ludzi tak, by byli zdolni do zmiany świata:

kształtowanie krytycznej postawy wobec rzeczywistości
kwestionowanie oczywistości

Strategia

Polityka różnicy – dostrzegać i akceptować różnice społeczne
Polityka głosu – dopuszczać różnorodność wypowiedzi i uczyć zabierania głosu we własnych sprawach
Upełnomocnienie – uczyć działania na rzecz zmiany społecznej

Nauczyciel

Przedstawiciele pedagogiki krytycznej, w tym Paulo Freire, Henry Giroux i Peter McLaren postulują, że nauczyciel powinien być "transformatywnym intelektualistą" (samo pojęcie stworzone zostało przez Giroux), a więc sprzymierzeńcem słabszych grup społecznych, a także tłumaczem między człowiekiem a złożonym światem społecznym. Powinien on pomagać w krytycznym rozumieniu świata, przede wszystkim wskazując nierówności w społeczeństwie.

Literatura

Inni autorzy tekstów w nurcie pedagogiki krytycznej to Michael Apple, Antonia Darder, bell hooks, Gloria Ladson Billings, Peter McLaren, Joe L. Kincheloe, Howard Zinn, Donaldo Macedo, Sandy Grande.

Inni krytyczni pedagodzy, znani bardziej ze swojej postawy wspierającej descholaryzację społeczeństw i unschooling, to Ivan Illich, John Holt, Ira Shor, John Taylor Gatto i Matt Hern.

Wiele prac odnosi się do anarchizmu, feminizmu, marksizmu, postkolonializmu oraz teorii Edwarda Saida, Antonio Gramsciego i Michael Foucalta.

Główni myśliciele

Bibliografia

Szkudlarek, T. Pedagogika krytyczna w: Pedagogika: podręcznik akademicki, red. nauk. Zbigniew Kwieciński, Bogusław Śliwerski. Warszawa, Wydaw. Naukowe PWN, 2003 ISBN 83-01-14118-2
Giroux H., Schooling and the struggle for public life: critical pedagogy in the modern age, University of Minnesota Press, 1988, ss.99, ISBN 978-0-8166-1706-7