Pawlikowice (województwo małopolskie)
Pawlikowice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie wielickim, w gminie Wieliczka[4].
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1597[2] |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Kod pocztowy |
32-020[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KWI |
| SIMC |
0341155 |
Położenie na mapie gminy Wieliczka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wielickiego  | |
 49°57′42″N 20°03′21″E/49,961667 20,055833[1]
| |
| Strona internetowa | |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.
Położenie
edytujPawlikowice są położone na południe od Wieliczki, zajmując obszar 3 km². Na południu sąsiadują z Raciborskiem, na zachodzie z Koźmicami Małymi oraz Koźmicami Wielkimi, na północy z Sierczą i Rożnową, natomiast od strony wschodniej z Mietniowem. Ostatnia miejscowość wraz z Chorągwicą należą do pawlikowickiej parafii rzymskokatolickiej.
Obszar sołectwa położony jest w dorzeczu rzeki Wilgi, która przepływa przez środek miejscowości. Wieś położona jest na pagórkowatych wzniesieniach Pogórza Wielickiego.
Przez Pawlikowice prowadzi droga wojewódzka nr 964. Sąsiedztwo Wieliczki i Krakowa sprawia, że drogą migracji zwiększa się liczba mieszkańców, obecnie szacowana na ok. 1200 osób.
Przez miejscowość przebiega Ariański Szlak w Wieliczce.
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0341161 | Klin | część wsi |
| 0341178 | Kopalina | część wsi |
| 0341184 | Na Mostkach | część wsi |
| 0341190 | Nawsie | część wsi |
| 0341215 | Pode Dworem | część wsi |
| 0341209 | Pod Laskowcem | część wsi |
| 0341221 | Taszyce | część wsi |
| 0341238 | Zabrze | część wsi |
Historia
edytujNajstarszy zapis nazwy Pawlikowice pochodzi z 1376. Na obecnym obszarze miejscowości istniała osobna wieś Taszyce, później włączona do Pawlikowic. Wieś zamieszkiwali szlachcice m.in.: Teodoryk z Pawlikowic herbu Nowina (1415), Wojciech z Taszyc herbu Ławszowa (1421), Jan z Taszyc herbu Szarza (1428), Mikołaj dziedzic Taszyc (1434), Jan dziedzic Taszyc (1454), Wojciech i Grzegorz z Taszyc herbu Nowina (1459), Wojciech i Jan Jaczowiczowie (1496) oraz Jan, syn Dzierżka z Taszyc – rajca wielicki (1429). Na przełomie XIV i XV w. powstał folwark. Właścicielami wsi zostali Morsztynowie, należeli do wspólnoty braci polskich i założyli zbór. W Pawlikowicach w 1583 roku przez 4 lata Krzysztof Morsztyn Starszy udzielał schronienia Faustowi Socynowi, który ożenił się z córką Krzysztofa – Elżbietą, która urodziła mu jedyne dziecko – Agnieszkę. Kolejnymi właścicielami dworu zostali Blankensteinowie, Monkulscy, Miętuszewscy oraz Grossowie. W 1897 roku zadłużony dwór przejęła Wielicka Kasa Oszczędności, a następnie Towarzystwo „Powściągliwość i Praca”. W 1903 roku stary zespół dworski zakupili michalici, organizując tutaj nowicjat zakonny oraz zakład wychowawczy dla chłopców ze szkołą zawodową i warsztatami rzemieślniczymi[potrzebny przypis].
W 1951 r. władze państwowe usunęły stąd nowicjat i szkołę, a w budynkach urządziły dom pomocy społecznej.[7] Sytuacja po 1989 r. pozwoliła zakonnikom założyć na nowo placówkę wychowawczą. W 1993 powstał Dom Dziecka "Moja Rodzina", gdzie obecnie przebywa blisko 30 chłopców.[8]
Urodził się tu Feliks Jan Marian Gross-Korczyński (1896–1978) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Kościół
edytujOd 1921 r. w Pawlikowicach istniała kaplica, w której duszpasterstwo prowadzili księża michalici. W 1951 r. kardynał Adam Stefan Sapieha erygował tu parafię. W latach 1989–1991 wybudowano nowy kościół. Kamień węgielny z Góry Gargano wmurował 29 września 1991 r. bp Stanisław Smoleński.[9]
Dwupoziomowy kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła (w dolnej części znajduje się sala widowiskowa), konsekrowany 29 września 2001 roku przez kard. Franciszka Macharskiego, a także dom dziecka „Moja Rodzina”. Z wsią związane jest życie michalitów: Władysława Błądzińskiego i Wojciecha Nierychlewskiego, beatyfikowanych 13 czerwca 1999 roku przez papieża Jana Pawła II w grupie 108 polskich męczenników.
W 2021 r., w 100. rocznice zatwierdzenia zgromadzenia poświęcono przy kościele Grotę św. Michała Archanioła.[10]
W podziemiach kościoła parafialnego znajduje się sala teatralno – widowiskowa mogąca pomieścić 200 osób. Odbywają się w niej spektakle teatralne, a także projekcje filmowe.
Od roku 1910 w Pawlikowicach działa amatorski teatr, który w 2016 roku przekształcił się w stowarzyszenie Amatorski Teatr imienia kardynała Karola Wojtyły.
Ludzie związani z Pawlikowicami
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 98519
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 906 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Wieś Pawlikowice w liczbach [online], Polska w liczbach, 2021 [dostęp 2023-08-27] (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Dom Dziecka "Moja Rodzina" w Pawlikowicach [online], seminarium.michalici.pl [dostęp 2022-09-10] (pol.).
- ↑ Redakcja, Przybyli, by wychowywać [online], Dziennik Polski, 3 października 2003 [dostęp 2022-09-10] (pol.).
- ↑ Miasto Wieliczka [online], www.wieliczka.eu [dostęp 2022-09-10].
- ↑ Jolanta Białek, Pawlikowice. 100-lecie zakonu Michalitów. Poświęcono grotę św. Michała Archanioła [ZDJĘCIA] [online], Dziennik Polski, 28 września 2021 [dostęp 2022-09-10] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Wieliczka Przewodnik 2006-2007, ISBN 83-921562-2-6.
- Szczęsny Potocki, Arjanie polscy, Lwów 1906
- Ród Morstinów i jego zasługi dla Wieliczki, wielickiej Kopalni Soli, Raciborska, okolicy. 63 zeszyt Biblioteczki Wielickiej pod red. Jadwigi Dudy
- Kot Stanisław, Ideologia polityczna i społeczna Braci Polskich zwanych arjanami, wyd. Kasy Mianowskiego, Warszawa 1932
- Baza właścicieli i dóbr ziemskich