Passer

	Passer
	Brisson, 1760
	; Samica wróbla zwyczajnego (P. domesticus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	wróble
Podrodzina	wróble
Rodzaj	Passer
	Typ nomenklatoryczny
	Fringilla domestica Linnaeus, 1758
Synonimy
	Ammopasser Zarudny, 1890;
	Ammopasser Zarudny, 1890;
Gatunki
	22 gatunki – zobacz opis w tekście
	22 gatunki – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Passer – rodzaj ptaków z podrodziny wróbli (Passerinae) w obrębie rodziny wróbli (Passeridae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące pierwotnie w Eurazji i Afryce^[4]. Niektóre gatunki (a zwłaszcza wróbel zwyczajny^[5]) introdukowane na inne kontynenty.

Charakterystyka

Długość ciała 10,5–18 cm; masa ciała 11–48 g^[6]. Są to ptaki zazwyczaj towarzyskie, niekiedy także synantropijne (np. wróbel zwyczajny). Osiadłe lub koczujące, rzadko wędrowne. Składają do ośmiu jaj wysiadywanych przez 12–14 dni przez oboje rodziców. Młode pierzą się przez 14–24 dni.

Systematyka

Etymologia

Passer: łac. passer, passeris „wróbel”^[7].
Ammopasser: gr. αμμος ammos „piasek”; łac. passer, passeris „wróbel”^[8]. Gatunek typowy: Passer ammodendri Gould, 1872.

Podział systematyczny

Badania filogenetyczne wykazały, że najbardziej bazalne gatunki rodzaju pochodzą z Afryki. Za najstarszy gatunek uznany został Passer melanurus. Passer nie należy do trznadli (Emberizinae), co dawniej sugerowano, jest jednak z nimi blisko spokrewniony^[9]. Do rodzaju należą następujące gatunki^[10]:

Passer pyrrhonotus Blyth, 1845 – wróbel pakistański
Passer cinnamomeus (Gould, 1836) – wróbel cynamonowy
Passer ammodendri Gould, 1872 – wróbel mongolski
Passer iagoensis (Gould, 1838) – wróbel rudogrzbiety
Passer zarudnyi Pleske, 1896 – wróbel popielaty
Passer simplex (M.H.C. Lichtenstein, 1823) – wróbel pustynny
Passer moabiticus Tristram, 1864 – wróbel palestyński
Passer luteus (M.H.C. Lichtenstein, 1823) – wróbel cytrynowy
Passer euchlorus (Bonaparte, 1850) – wróbel złoty
Passer montanus (Linnaeus, 1758) – mazurek
Passer flaveolus Blyth, 1845 – wróbel oliwkowy
Passer insularis P.L. Sclater & Hartlaub, 1881 – wróbel szarogrzbiety
Passer hispaniolensis (Temminck, 1820) – wróbel śródziemnomorski
Passer domesticus (Linnaeus, 1758) – wróbel zwyczajny
Passer italiae (Vieillot, 1817) – wróbel apeniński – takson ten (P. hispaniolensis × P. domesticus) jest coraz bardziej uznawany jako przykład hybrydowej specjacji^[11]^[12]
Passer castanopterus Blyth, 1855 – wróbel rudogłowy
Passer cordofanicus von Heuglin, 1874 – wróbel sudański
Passer motitensis (A. Smith, 1836) – wróbel rdzawy
Passer eminibey (Hartlaub, 1880) – wróbel kasztanowaty
Passer melanurus (Statius Müller, 1776) – wróbel czarnogłowy
Passer griseus (Vieillot, 1817) – wróbel siwogłowy
Passer diffusus (A. Smith, 1836) – wróbel blady

Przypisy

↑ Passer, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés: a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 1. Paryż: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 36. (fr.).
↑ N.A. Zarudny. Орнитологическая фауна области Аму-Дарьи между гг. Чарджуемъ и Келифoмъ. „Bulletin de la Société impériale des naturalistes de Moscou”. Nouvelle série. 4, s. 9, 20, 1890. (ros.).
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-07-25]. (ang.).
↑ Passer domesticus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-07-25] (ang.).
↑ D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Old World Sparrows (Passeridae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2021. DOI: 10.2173/bow.passer4.01. [dostęp 2021-07-22]. (ang.).
↑ Passer, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-17] (ang.).
↑ Ammopasser, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-17] (ang.).
↑ L.M. Allende, I. Rubio, V. Ruız-del-Valle, J. Guillen, J. Martınez-Laso, E. Lowy, P. Varela, J. Zamora, A. Arnaiz-Villena. The Old World Sparrows (Genus Passer) Phylogeography and Their Relative Abundance of Nuclear mtDNA Pseudogenes. „Journal of Molecular Evolution”. 53 (2), s. 144–154, 2001. DOI: 10.1007/s002390010202. (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Passeridae Rafinesque, 1815 – wróble – Sparrows, snowfinches and allies (wersja: 2024-10-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-29].
↑ T.O. Elgvin, J.S. Hermansen, A. Fijarczyk, T. Bonnet, T. Borge, S.A. Sæther, K.L. Voje & G.-P. Sætre. Hybrid speciation in sparrows II: a role for sex chromosomes?. „Molecular Ecology”. 20 (18), s. 3823–3837, 2011. DOI: 10.1111/j.1365-294X.2011.05182.x. (ang.).
↑ J.S. Hermansen, S.A. Sæther, T.O. Elgvin, T. Borge, E. Hjelle & G.-P. Sætre. Hybrid speciation in sparrows I: phenotypic intermediacy, genetic admixture and barriers to gene flow. „Molecular Ecology”. 20 (18), s. 3812–3822, 2011. DOI: 10.1111/j.1365-294X.2011.05183.x. (ang.).

[itis-1] Passer, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Brisson-2] M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés: a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 1. Paryż: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 36. (fr.).

[Zarudny-3] N.A. Zarudny. Орнитологическая фауна области Аму-Дарьи между гг. Чарджуемъ и Келифoмъ. „Bulletin de la Société impériale des naturalistes de Moscou”. Nouvelle série. 4, s. 9, 20, 1890. (ros.).

[ioc-4] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-07-25]. (ang.).

[iucn1-5] Passer domesticus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2021-07-25] (ang.).

[Winkler&inni-6] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette: Old World Sparrows (Passeridae), version 1.0. W: S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2021. DOI: 10.2173/bow.passer4.01. [dostęp 2021-07-22]. (ang.).

[7] Passer, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-17] (ang.).

[8] Ammopasser, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2022-01-17] (ang.).

[Allende&etal-9] L.M. Allende, I. Rubio, V. Ruız-del-Valle, J. Guillen, J. Martınez-Laso, E. Lowy, P. Varela, J. Zamora, A. Arnaiz-Villena. The Old World Sparrows (Genus Passer) Phylogeography and Their Relative Abundance of Nuclear mtDNA Pseudogenes. „Journal of Molecular Evolution”. 53 (2), s. 144–154, 2001. DOI: 10.1007/s002390010202. (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-10] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Passeridae Rafinesque, 1815 – wróble – Sparrows, snowfinches and allies (wersja: 2024-10-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-11-29].

[Elgin&etal-11] T.O. Elgvin, J.S. Hermansen, A. Fijarczyk, T. Bonnet, T. Borge, S.A. Sæther, K.L. Voje & G.-P. Sætre. Hybrid speciation in sparrows II: a role for sex chromosomes?. „Molecular Ecology”. 20 (18), s. 3823–3837, 2011. DOI: 10.1111/j.1365-294X.2011.05182.x. (ang.).

[Hermansen&etal-12] J.S. Hermansen, S.A. Sæther, T.O. Elgvin, T. Borge, E. Hjelle & G.-P. Sætre. Hybrid speciation in sparrows I: phenotypic intermediacy, genetic admixture and barriers to gene flow. „Molecular Ecology”. 20 (18), s. 3812–3822, 2011. DOI: 10.1111/j.1365-294X.2011.05183.x. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]