Parler – nazwisko rodziny średniowiecznych niemieckich kamieniarzy, rzeźbiarzy i muratorów, pochodzącej ze Schwäbisch Gmünd.

Heinrich Parler: kościół Św. Krzyża w Schwäbisch Gmünd
Piotr Parler: wnętrze prezbiterium katedry Św. Wita w Pradze
Piotr Parler: kościół św. Bartłomieja w Kolínie
Johannes z Gmünd: fragment elewacji zewnętrznej katedry we Fryburgu Bryzgowijskim
Heinrich Behaim: Schöner Brunnen w Norymberdze
Heinrich von Gmünd: Popiersie młodej kobiety ze znakiem rodu Parlerów, ok. 1390 r. Kolonia, Museum Schnütgen

Nazwisko, a pierwotnie przydomek, pochodzi od nazwy zawodu parlier (we współczesnym niemieckim Polier) – czyli majster budowlany[1]. Nie używali go jednak wszyscy członkowie rodziny, ale zapewne wszyscy posługiwali się tym samym znakiem kamieniarskim. Działalność członków rodziny jest notowana od połowy XIV wieku. W XIV wieku Parlerowie stworzyli wiele ważnych dzieł gotyckiej sztuki i architektury, która wywarła znaczący wpływ na innych twórców. Najbardziej zasłużonymi członkami rodziny byli Peter Parler i Wenzel (Wacław) Parler.

Ród Parlerów

edytuj
  • Heinrich Parler, Henryk I (działający od lat 30. XIV do 1371) – pierwszy z Parlerów, główny budowniczy magister operis kościoła św. Krzyża w Schwäbisch Gmünd[1], prawdopodobnie działał on również w Ulm, gdzie rozpoczęto budowę tamtejszej kolegiaty.

Gałąź praska

edytuj

Gałąź górnoreńska

edytuj

Parlerowie w Norymberdze

edytuj

Prawdopodobnie bratem Petera był również działający w Norymberdze, Heinrich Behaim, który rozbudował kościół św. Sebalda, dodając do korpusu z XIII wieku monumentalne prezbiterium, na norymberskim rynku wzniósł "Piękną Studnię" (Schöner Brunnen) w kształcie wielobocznej wieży, z licznymi pełnoplastycznymi figurami m.in. proroków starotestamentowych (większość figur obecnie w zbiorach Germanisches Nationalesmuseum w Norymberdze.

Parlerowie z Ulm

edytuj

Na podstawie przekazów i materiałów źródłowych przyjmuje się, że jacyś członkowie rodu Parlerów, w tym dwu o imieniu Heinrich, pracowali ok. 1386–1387 w Ulm, przy budowie katedry.

Heinrich Parler w Mediolanie

edytuj

W dokumentach archiwalnych budowy katedry w Mediolanie w latach 1391–1392 figuruje Henryk, zwany „Niemiec”, „z Ulm”, „z Gmünd”. Jest to zapewne jeden z Henryków pracujących wcześniej w Ulm.

Wybrane dzieła architektoniczne

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g Barbara Schock-Werner: Parler. W: Neue Deutsche Biographie. T. 20. 2001, s. 69-74. (niem.).

Bibliografia

edytuj
  • Ernst Ullmann (red.): Geschichte der deutschen Kunst 1350–1470. Leipzig: 1981. (niem.).
  • The Dictionary of Art. London: 1996, s. 189–192. (ang.).
  • A. Legner (red.): Die Parler und der Schöne Stil 1350-1400. Europäische Kunst unter den Luxemburgern. Köln: 1978. (niem.).