Park historyczny Sukhothai
Park historyczny Sukhothai (taj. อุทยานประวัติศาสตร์ สุโขทัย) – jeden z 10 parków historycznych w Tajlandii, w prowincji Sukhothai, utworzony w 1988 roku dla ochrony ruin pierwszej stolicy Syjamu – Sukhothai.
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
 Park historyczny Sukhothai | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
I, III |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Azja i Pacyfik |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
1991 |
Położenie na mapie Tajlandii  | |
 17°01′16″N 99°42′13″E/17,021111 99,703611
| |
W 1991 roku dawne miasto Sukhotai i związane z nim zespoły zabytkowe (Si Satchanalai i Kamphaeng Phet) zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Położenie
edytujRuiny Sukhothai znajdują się w dolinie rzeki Menam[1], ok. 450 km na północ od Bangkoku i ok. 13 km od współczesnego miasta Sukhothai w prowincji Sukhothai w północnej Tajlandii[2].
Historia
edytujSukhothai początkowo było niewielkim miastem Khmerów, które w XIII w. uzyskało niepodległość, stając się stolicą pierwszego zjednoczonego i niepodległego państwa Tajów – królestwa Sukhothai (1238–1438)[2]. Trzeci król Sukhothai, Pho Khun Ramkhamhaeng (taj. พ่อขุนรามคำแหงมหาราช) (1278–1298), rozciągnął wpływy królestwa na północ (teren obecnego Laosu), na zachód do Morza Andamańskiego i na południe na tereny Półwyspu Malajskiego[2]. Ramkhamhaeng przyczynił się również do rozwoju miasta Sukhothai, które w okresie swojej świetności miało liczyć 80 tys. mieszkańców[2]. Najbardziej intensywny rozwój architektoniczny miasta przypada na drugą połowę XIV w.[2] Wznoszono wówczas liczne klasztory[2]. Architekci Sukhotai połączyli elementy stylów z sąsiadujących królestw, m.in. Khmerów, w nowy styl, unikalny dla królestwa Sukhotai[3]. Architektura Sukhotai jest świadectwem złotego wieku tajskiej sztuki i architektury[3]. W Sukhotai stworzono również charakterystyczny styl przedstawiania Buddy w sztuce rzeźbiarskiej – model „kroczącego Buddy”[4]. Budda przedstawiany był z szerokimi ramionami, wąską talią, obleczony w przylegającą ściśle do ciała szatę[4]. Ukazywany był w pozie kroczącej – jego prawa pięta była oderwana od ziemi a lewa ręka uniesiona w geście „nie lękajcie się”[4]. Z czubka głowy wychodziły płomienie ognia, a twarz była owalna z ostrym nosem[4]. Prawa ręka zwisała swobodnie, jakby nie miała mięśni i stawów, niczym trąba słonia[4]. Całe ciało sprawiało wrażenie miękkiego i elastycznego[4]. Przedstawienie to miało oddawać nadnaturalność Buddy, jego piękno i perfekcję[4].
Po założeniu w 1351 roku miasta Ayutthaya, Sukhothai straciło na znaczeniu i w 1438 roku zostało podbite przez królestwo Ayutthaya (1350–1767)[2]. Sukhothai zostało najprawdopodobniej opuszczone w XV–XVI w.[2]
W 1833 roku, książę i przyszły król Syjamu Mongkut (taj. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว) (1851–1868) przybył do Sukhothai, by studiować buddyzm[5]. Podczas tego pobytu, jego świta odkryła pierwsze inskrypcje Ramkhamhaenga[5]. Książę powołał specjalną komisję do ich odczytania, która pracowała do początku XX w.[5] Inskrypcja Ramkhamhaenga z 1292 roku zawiera opis państwa Sukhothai oraz przekaz uniwersalnych wartości: dobrego rządzenia, praworządności, wolności gospodarczej i religii – buddyzmu[6]. W 2003 roku inskrypcja została wpisana przez UNESCO na listę obiektów Pamięci Świata[6].
W latach 70. XX w., rząd Tajlandii przy wsparciu UNESCO przeprowadził kompleksowe prace renowacyjne w Sukhothai[2]. W 1988 roku otwarto tu park historyczny o powierzchni 70 km²[7].
W 1991 roku dawne miasto Sukhotai i związane z nim zespoły zabytkowe (Si Satchanalai i Kamphaeng Phet) zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO[8].
Park historyczny
edytujMiasto Sukhotai powstało na planie prostokąta[1]. Pośrodku znajdowała się część królewska wraz ze świątynią Wat Mahathat otoczona trzema pasami murów z fosami, za którymi rozwinęła się część plebejska[1]. Inskrypcja z 1293 roku opisywała miasto jako miasto-ogród, z wieloma terenami zielonymi oraz polami, na których uprawiano palmy, pieprz żuwny, kokosy, rosły tu również mango i tamaryndowiec indyjski[1].
Architektura sakralna miasta charakteryzowała się zastosowaniem stożkowatych stup w kształcie pąków lotosu ustawionych na trzypoziomowej kwadratowej podstawie[9]. Niektóre budowle mają również elementy w stylu syngaleskim (stupy w kształcie dzwonów) lub stylu Śriwidźaja[9].
Na terenie parku znajduje się 21 obiektów historycznych wewnątrz murów Sukhotai oraz 70 poza murami[9].
Wewnątrz murów znajdują się m.in.:
- Wat Mahathat (taj. วัดมหาธาตุ, pol. „Świątynia Wielkiej Relikwii”)[a]. Najważniejsza i najbardziej imponująca świątynia w Parku Historycznym Sukhothai założona przez Sri Indradityę w latach 1292-1347 jako główna świątynia miasta i Królestwa Sukhothai. Projekt oparty jest na symbolu mandali reprezentującej wszechświat. Pośrodku mandali umieszczono główną czedi zbudowaną w 1345 r. dla umieszczenia relikwii Buddy i otoczono ją mniejszymi stupami ustawionymi w ośmiu głównych kierunkach mandali (w narożnikach i środkach boków kwadratu). Czedi ma kształt pąka lotosu, charakterystycznego dla architektury miasta. Jej podstawę zdobi 168 stiukowych rzeźb przedstawiających buddyjskich uczniów idących z rękami złożonymi w geście pozdrowienia. Stupy w narożnikach są w stylu Mon Haripunchai - Lanna, a stupy pomiędzy nimi wykazują wpływy khmerskie. Po obu stronach głównej stupy znajdują się dwa wysokie na dziewięć metrów stojące wizerunki Buddy zwane Phra Attharot. Na terenie świątyni znajdowały się również pomieszczenia klasztorne (wihara), bot (kaplica) i ok. 200 dodatkowych czedi.
- Wat Sri Sawai (taj. วัดศรีสวาย) – świątynia z trzema prangami w stylu Khmerów, wzniesiona w XII–XIII w. i otoczona fosą[10]. Początkowo była to świątynia hinduistyczna poświęcona Śiwie[10].
- Wat Sra Sri (taj. วัดสระศรี)) – położona na wyspie na jeziorze świątynia w stylu Sukhotai z posągiem Buddy i stopą w kształcie dzwonu w stylu syngaleskim[10].
- Muzeum Narodowe Ramkhamhaenga – muzeum archeologiczne z repliką steli z inskrypcją Ramkhamhaenga[9].
Poza murami znajdują się m.in.:
- Wat Chedi Si Hong (taj. วัดเจดีย์สี่ห้อง) – dobrze zachowane ruiny świątyni, ze stupą na platformie zdobionej rzeźbami w stylu syngaleskim oraz reliefami przedstawiającymi słonie i lwy[10].
- Wat Phra Phai Luang (taj. วัดพระพายหลวง) – położone na północ od murów, ruiny XII-wiecznej świątyni z trzema prangami zdobionymi stiukami, uznawanej za najstarszą świątynię Sukhotai[10]. Wzniesiona w stylu Bajon, do XIX w. jedynie prang północny zachował dekoracje stiukowe[10].
- Wat Saphan Hin (taj. วัดสะพานหิน, pol. „Świątynia Skalistego Mostu”) – ruiny świątyni, jedynej wzniesionej na wzgórzu, do której prowadziła kamienna ścieżka[10]. Do XIX w. zachowała się stupa i pozostałości kolumn na platformie, gdzie stała świątynia[10]. Pośrodku znajduje się stiukowy posąg Buddy w pozie abhajamudry[10].
- Wat Si Chum (taj. วัดศรีชุม) – świątynia bez dachu zbudowana w formie jaskini, gdzie współcześnie znajduje się olbrzymi posag Buddy z cegieł i stiuku[10].
Uwagi
edytuj- ↑ Nie należy mylić świątyni Wat Mahathat w Sukhothai z tak samo nazywaną świątynią w parku historycznym Ajutthaya
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Philip Pregill, Nancy Volkman: Landscapes in History: Design and Planning in the Eastern and Western Traditions. John Wiley & Sons, 1999, s. 329. ISBN 978-0-471-29328-6. [dostęp 2017-06-04]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Sukhothai, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2017-06-04] (ang.).
- ↑ a b Keat Gin Ooi: Southeast Asia: A Historical Encyclopedia, from Angkor Wat to East Timor. ABC-CLIO, 2014, s. 180. ISBN 978-1-57607-770-2. [dostęp 2017-06-04]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Fred S. Kleiner: Gardner’s Art through the Ages. Cengage Learning, 2012, s. 984. ISBN 978-0-8400-3059-7. [dostęp 2017-06-04]. (ang.).
- ↑ a b c Sharon La Boda: International Dictionary of Historic Places: Asia and Oceania. Taylor & Francis,, 1994, s. 771–775. ISBN 978-1-884964-04-6. [dostęp 2017-06-04]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: The King Ram Khamhaeng Inscription. [dostęp 2017-06-03]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Historic Town of Sukhothai and Associated Historic Towns. [dostęp 2017-06-04]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Historic Town of Sukhothai and Associated Historic Towns. [dostęp 2017-06-04]. (ang.).
- ↑ a b c d Lonely Planet, Mark Beales, Tim Bewer, Joe Bindloss, Austin Bush, David Eimer, Bruce Evans, Damian Harper, Isabella Noble: Lonely Planet Thailand. Lonely Planet, 2016. ISBN 978-1-76034-164-0. [dostęp 2017-06-04].
- ↑ a b c d e f g h i j W. Vivian De Thabrew: Buddhist Monuments And Temples Of Myanmar And Thailand. AuthorHouse, 2014, s. 51. ISBN 978-1-4918-9622-8. [dostęp 2017-06-04]. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Sukhothai Die Ruinenstadt der alten Königsstadt. [w:] SWR [on-line]. [dostęp 2017-06-04]. (niem.).