Park Praski Żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego w Warszawie
Park Praski Żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego[3], w latach 1865–1916 park Aleksandryjski[4] lub Aleksandrowski[5], w latach 1916–1998 park Praski – zabytkowy park miejski znajdujący się w warszawskiej dzielnicy Praga-Północ.
 nr rej. 1434-A z 3 lipca 1990[1]
| |
 Park Praski jesienią | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Dzielnica |
Praga-Północ |
| Powierzchnia |
18,7[2] ha |
| Data założenia |
1865–1871 |
| Projektant |
Jan Dobrowolski |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°15′13″N 21°01′38″E/52,253611 21,027222
| |
| Strona internetowa | |
Obszar parku jest ograniczony ulicami: Ratuszową, Jagiellońską, al. „Solidarności” i Wybrzeżem Helskim[4]. Ma powierzchnię 18,7 ha[2]. Do parku przylega od północy Ogród Zoologiczny, który do 1927 stanowił jego część[4].
Opis
edytujW okresie Księstwa Warszawskiego w związku z fortyfikowaniem na rozkaz Napoleona Bonaparte rejonu Warszawa-Serock-Modlin, w latach 1808–1811 na Pradze doszło do wielu wyburzeń na terenie dawnych jurydyk Praga i Skaryszew. Aby przygotować miejsce dla fortyfikacji wyburzono praktycznie znaczną część tych dwóch historycznych jurydyk, a także Golędzinowa.
W 1846 roku powstał nowy plan regulacji zagospodarowania terenów dawnych fortyfikacji napoleońskich w związku z budową mostu Kierbedzia. Plan ten oparty na wcześniejszym opracowanym w 1835 przez Jakuba Łaszyńskiego pozwolił na wytyczenie obszaru parku Praskiego, a także m.in. ulic Szerokiej (obecnej ks. Ignacego Kłopotowskiego), Brukowej (obecnie Stefana Okrzei) i Jagiellońskiej. 4 kwietnia 1865 car Aleksander II wydał specjalny ukaz zezwalający na powstanie parku, który został nazwany na jego cześć parkiem Aleksandrowskim[5]. Był to pierwszy publiczny park miejski na Pradze[6].
Park powstał na podmokłym terenie esplanady fortu Śliwickiego[7]. Prace nad jego założeniem były prowadzone w latach 1865–1871 według projektu Jana Dobrowolskiego[4] (kierownika Ogrodu Krasińskich, a potem Ogrodu Saskiego)[6]. Park został zaprojektowany w stylu geometryczno-krajobrazowym. Osią założenia była szeroka aleja wychodząca z obecnego placu Weteranów 1863 roku i biegnąca przez cały park w kierunku północno-zachodnim[4]. Został on otwarty dla publiczności w roku 1871. Posiadał wiele urządzeń służących rozrywce odwiedzających; znajdowały się tam cukiernie i kawiarenki, a od 1903 budynek teatru zbudowany po lewej stronie głównego wejścia[8]. Park był ogrodzony[9]. Odwiedzali go głównie niezamożni mieszkańcy Pragi[10].
Zachodnia część parku znajdowała się na terenach zalewowych, stąd bywał on zalewany przez spiętrzone wody Wisły[10]. Od rzeki oddzielała go linia kolejki jabłonowskiej oraz równoległa od niej droga, która po 1930 została nazwana Wybrzeżem Helskim[11].
W 1916 park został przemianowany na park Praski.
Według nagrodzonego I nagrodą na konkursie w Paryżu Planu regulacji i rozwoju miasta z 1926 r., opracowanego pod kierownictwem A. Jawornickiego i Cz. Rudnickiego, przewidywano rozszerzenie obszaru parku o 60 ha. W 1928 roku na wydzielonej rok wcześniej z północnej części parku o powierzchni 12 ha otwarto Miejski Ogród Zoologiczny[4] (później powiększony do 40 ha). W okresie międzywojennym był to park znany z licznych urządzeń rozrywkowych, m.in. z lunaparku, w tym czasie przybyły tu m.in. parkowa pijka z 1936 roku i popiersie Elizy Orzeszkowej odsłonięte w październiku 1938 roku autorstwa Henryka Kuny[12][13]. W 1928 w budynku dawnego teatru przekształcono w Dom Żołnierza z popularnym wśród mieszkańców kinem[14].
W 1937 roku w parku wzniesiono wieżę do skoków ze spadochronem o wysokości 28 metrów[15].
Po 1945 roku park stracił swój rozrywkowy charakter[4]. Został również, po wyburzeniu istniejącej tam barakowej zabudowy[16], rozszerzony w kierunku ul. Jagiellońskiej[4]. W 1952 roku oddano do użytku wybieg dla niedźwiedzi brunatnych zbudowany przy trasie W-Z[17]. W latach 60. zezłomowano wieżę spadochronową[18]. W parku pojawiły się rzeźby zwierząt: metalowej żyrafy, a także mniejsze, kamienne figury słonia i żubra[16].
W parku rosną cenne okazy drzew, m.in. platan klonolistny, miłorząb japoński, kasztany jadalne, klony, lipy i topole[16].
Od 1998 roku park nosi nazwę Park Praski Żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego. Główna aleja parku, nosząca imię Kazimierza Lisieckiego „Dziadka”, biegnie al. „Solidarności” do Ogrodu Zoologicznego.
W 1990 roku park wraz z Ogrodem Zoologicznym został wpisany do rejestru zabytków[1].
W 2018 roku konar drzewa spadł na siedzącą na ławce w parku kobietę z niemowlęciem, które w wyniku odniesionych obrażeń zmarło po kilku dniach[19].
W 2019 roku zakończono inwentaryzację parku, podczas której zbadano 2266 drzew i 82 pojedynczych krzewów oraz 6 grup drzew i 189 grup krzewów[20].
W 2022 roku Urząd m.st. Warszawy odkupił od prywatnego właściciela przylegającą do parku działkę o powierzchni 282 m², znajdującą się w pobliżu skrzyżowania ul. Jagiellońskiej i al. „Solidarności”, która miała zostać zabudowana[21].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) − stan na 30 września 2022 roku. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 15. [dostęp 2023-01-09].
- ↑ a b Park Praski. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. eko.um.warszawa.pl. [dostęp 2022-01-06].
- ↑ Katalog nazw obiektów miejskich. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl. [dostęp 2019-07-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-07-07)].
- ↑ a b c d e f g h Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 619. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ a b Danuta Szmit-Zawierucha: O Warszawie inaczej (anegdoty, fakty, obserwacje). Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Anagram, 1996, s. 204. ISBN 83-86086-28-9.
- ↑ a b Krzysztof Oktabiński. Od wirydarza do parku krajobrazowego. „Kronika Warszawy”. 101/102, s. 52, 1996.
- ↑ Jan Berger: Rozwój Pragi [w:] Irena Pietrza-Pawłowska (red.) Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r.. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1973, s. 264.
- ↑ Dom Żołnierza. twoja-praga.pl. [dostęp 2021-12-25].
- ↑ Dorota Wilkiewicz: Ulice i uliczki naszej Pragi. Warszawa: Towarzystwo Przyjaciół Pragi, 1999, s. 93. ISBN 83-906889-2-1.
- ↑ a b Michał Pilich: Warszawska Praga. Warszawa: Fundacja „Centrum Europy”, 2005, s. 94. ISBN 83-923305-7-9.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 981. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Wiesław Głębocki: Warszawskie pomniki. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, s. 73. ISBN 83-7005-211-8.
- ↑ Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 97. ISBN 83-88973-59-2.
- ↑ Paweł Elsztein: Moja Praga. Warszawa: Dom Wydawniczy Syrenka, 2002, s. 200, 218. ISBN 83-914909-8-X.
- ↑ Paweł Elsztein: Moja Praga. Warszawa: Dom Wydawniczy Syrenka, 2002, s. 48. ISBN 83-914909-8-X.
- ↑ a b c Michał Pilich: Warszawska Praga. Warszawa: Fundacja „Centrum Europy”, 2005, s. 95. ISBN 83-923305-7-9.
- ↑ Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie Kalendarz Ilustrowany 1959”, s. 64, 1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”.
- ↑ Paweł Elsztein: Moja Praga. Warszawa: Dom Wydawniczy Syrenka, 2002, s. 50. ISBN 83-914909-8-X.
- ↑ Drzewo zwaliło się na ławkę, dziecko nie żyje. Sparaliżowana matka: nie zdążyłam się z nią pożegnać. metrowarszawa.gazeta.pl, 28 września 2918. [dostęp 2019-07-07].
- ↑ Park Praski gotowy na zmiany. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl, 22 lipca 2019. [dostęp 2019-07-27].
- ↑ Park Praski bezpieczny. Miasto wykupiło działkę, której groziła zabudowa. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. um.warszawa.pl, 27 lipca 2022. [dostęp 2022-07-30].