Parapalaeomastax
Parapalaeomastax – wymarły rodzaj owadów z rzędu Panorthoptera. obejmujący tylko jeden znany gatunek: Parapalaeomastax dariuszi. Żył w karbonie.
| Parapalaeomastax | |
| Dvořák et al., 2019 | |
| Okres istnienia: pensylwan | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Nadrząd | |
| (bez rangi) | Archaeorthoptera |
| Rząd | |
| Rodzaj |
Parapalaeomastax |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Parapalaeomastax dariuszi Dvořák et al., 2019 | |
Taksonomia i odkrycie
edytujRodzaj i gatunek typowy opisane zostały w 2019 roku przez Tomáša Dvořáka, Martinę Pecharovą, Wiesława Krzemińskiego i Jakuba Prokopa na łamach Acta Palaeontologica Polonica. Nazwa rodzajowa to połączenie greckiego przedrostka παρά (para-), oznaczającego tu „podobny do” z nazwą rodzaju Palaeomastax. Z kolei epitet gatunkowy nadano na cześć Dariusza Wojciechowskiego, który zebrał materiał typowy[1].
Opisu dokonano na podstawie pojedynczej skamieniałości, odnalezionej w kopalni Sosnowiec-Klimontów, na terenie polskiego Górnego Śląska. Znajdowała się ona w oddziale węglonośnych mułowców, w pokładach załężańskich. Pochodzi z westfalu A w karbonie późnym. Holotyp zdeponowany został w krakowskim Muzeum Przyrodniczym Instytutu Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN[1]. Z tej samej lokalizacji znane są inne górnokarbońskie owady: Owadpteron z tego samego rzędu (opisany w tej samej publikacji)[1] oraz przedstawiciele Paoliida: Darekia[2], Silesiapteron[3] i Zdenekia[2].
Owad ten wykazuje podobieństwa w użyłkowaniu ze wspominanym rodzajem Palaeomastax, a w mniejszym stopniu także z rodzajami Coselia, Omaliella, Paralongzhua i Omalia[1].
Budowa
edytujJedyna skamieniałość obejmuje część przedniego skrzydła o długości 34,4 mm i szerokości 14 mm. Całkowitą długość tego skrzydła oszacowano na 55 mm. Brakuje w nim części wierzchołkowej, pole kubitalne jest w części uszkodzone. Skrzydło to cechowało się szerokim polem kostalnym z licznymi, ukośnie rozmieszczonymi, cienkimi żyłkami poprzecznymi. Żyłka subkostalna tylna kończyła się na żyłce kostalnej w odsiebnej trzeciej części skrzydła. Niemal prosta żyłka radialna rozdwajała się na przednią i tylną, z których ta pierwsza była przypuszczalnie nierozwidlona, a ta druga kończyła się dając przynajmniej trzy odgałęzienia. Wspólny pień żyłki medialnej i przedniej żyłki kubitalnej był długi; ich rozejście zachodziło jednak daleko przed środkiem skrzydła. Żyłka medialna za środkiem skrzydła rozdwajała się na przednią i tylną, które na długim odcinku miały przebieg równoległy do siebie i których odsiebne rozdwojenia miały miejsce w pobliżu tylnej krawędzi skrzydła. Wolny odcinek żyłki medialnej (między oddzieleniem się od pnia CuA+M a rozwidleniem na MA i MP) miał długość nie większą niż czterokrotność szerokości pola kostalnego. Między tylną żyłką radialną a przednią żyłką medialną obecny był krótki łącznik. Wyróżnialne były dwie tylne żyłki kubitalne: CuPa i CuPb (rozwidlenie tylnej żyłki kubitalnej u Archaeorhoptera następuje u nasady skrzydła), z których ta pierwsza wcześnie łączyła się z przednią żyłką kubitalną, dając żyłkę CuA+CuPa – ta z kolei rozdzielała się na przynajmniej cztery odnogi pierwszorzędowe. Występowały co najmniej dwie żyłki analne[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e T. Dvořák, M. Pecharová, W. Krzemiński & J. Prokop. New archaeorthopteran insects from the Carboniferous of Poland: Insights into tangled taxonomy. „Acta Palaeontologica Polonica”. 64 (4), s. 787-796, 2019.
- ↑ a b J. Prokop, W. Krzemiński, E. Krzemińska & D. Wojciechowski. Paoliida, a putative stem-group of winged insects: Morphology of new taxa from the Upper Carboniferous of Poland. „Acta Palaeontologica Polonica”. 57, s. 161-173, 2012.
- ↑ Jakub Prokop, Wieslaw Krzeminski, Ewa Krzeminska, Thomas Hörnschemeyer, Jan-Michael Ilger & Carsten Brauckmann, Philippe Grandcolas, Andre Nel. Silesiapteron jarmilae name, in Late Palaeozoic Panorthoptera is the sister group of Dictyoptera (Insecta: Neoptera). „Journal of Systematic Palaeontology”, 2013. DOI: 10.1080/14772019.2013.823468.