Parafia św. Mikołaja w Białymstoku
Parafia katedralna św. Mikołaja – parafia prawosławna w Białymstoku, w dekanacie Białystok należącym do diecezji białostocko-gdańskiej.
 Katedra św. Mikołaja | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Adres |
ul. św. Mikołaja 4A |
| Data powołania |
1830 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Diecezja | |
| Dekanat | |
| Sobór | |
| Filie |
cerkiew akademicka św. Marii Magdaleny w Białymstoku |
| Proboszcz | |
| Wezwanie | |
| Wspomnienie liturgiczne |
22 maja (9 maja, stary styl) |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie Białegostoku  | |
 53°07′57,8″N 23°09′16,2″E/53,132722 23,154500
| |
| Strona internetowa | |
Na terenie parafii funkcjonują 3 cerkwie i 1 kaplica:
- sobór św. Mikołaja w Białymstoku – parafialna i jednocześnie katedralna
- cerkiew św. Eufrozyny Połockiej w Białymstoku – cmentarna (Leśna Dolina)
- cerkiew św. Marii Magdaleny w Białymstoku – akademicka[2]
- kaplica Świętych Cyryla i Metodego w Niepublicznej Szkole Podstawowej im. Świętych Cyryla i Metodego w Białymstoku (ulica Ludwika Waryńskiego 30)[3]
Historia
edytuj
Początki dzisiejszej parafii św. Mikołaja sięgają XVIII wieku. W 1727 w centrum Białegostoku, na wschód od dzisiejszego soboru katedralnego, wzniesiono drewnianą 3-kopułową cerkiew pod wezwaniem św. Mikołaja, podlegającą parafii św. Eliasza w Dojlidach. W 1830 erygowano samodzielną parafię, której pierwszą siedzibą była cerkiew św. Aleksandra Newskiego, urządzona w tym samym roku w kaplicy Pałacu Branickich.
Po rezygnacji z przekształcenia pałacu w carską rezydencję, podjęto decyzję o budowie wolno stojącej, murowanej cerkwi pod wezwaniem patrona parafii – św. Mikołaja. Cerkiew św. Aleksandra Newskiego miała pełnić odtąd tylko funkcję wewnętrznej świątyni pałacu (w którym urządzono Instytut Dobrze Urodzonych Panien). XVIII-wieczną drewnianą cerkiew św. Mikołaja rozebrano ze względu na jej szczupłość[a] i zły stan techniczny. Nową świątynię parafialną wzniesiono w latach 1843–1846.
Decyzją Jego Ekscelencji, Arcybiskupa Białostockiego i Gdańskiego Sawy, w 1983 wyłączono z parafii św. Mikołaja nowe parafie: Świętego Ducha na Antoniuku, Wszystkich Świętych na Wygodzie a później Hagia Sophia na Jaroszówce, Zmartwychwstania Pańskiego na Słonecznym Stoku oraz św. Jerzego na Nowym Mieście[3].
Doniosłym wydarzeniem dla parafii była wizyta w 1987 Jego Świątobliwości Patriarchy Ekumenicznego Konstantynopola Dimitriosa I oraz w 1991 Papieża Jana Pawła II. W 1988 w soborze św. Mikołaja odbyły się główne uroczystości liturgiczne związane z obchodami w Polsce Tysiąclecia Chrztu Rusi.
W latach 1990–1993 na nowym cmentarzu parafialnym w dzielnicy Leśna Dolina, przy ulicy św. Andrzeja Boboli 67 zbudowano cerkiew św. Eufrozyny Połockiej, konsekrowaną 1 listopada 1993.
W 1998 sobór św. Mikołaja po raz drugi w swej historii gościł Patriarchę Ekumenicznego (Konstantynopolitańskiego). W dniu 14 października 1998 do Białegostoku przybył Jego Świątobliwość Patriarcha Bartolomeusz I, który wraz z Jego Eminencją Metropolitą Sawą i innymi hierarchami przewodniczył uroczystemu nabożeństwu w katedrze św. Mikołaja.
Świątynia parafialna
edytujObecna katedra diecezji białostocko-gdańskiej powstała w bezpośrednim sąsiedztwie XVIII-wiecznej, drewnianej cerkwi filialnej parafii św. Eliasza w Dojlidach; cerkiew tę rozebrano po 1840. Nową świątynię wzniesiono w latach 1843–1846 w stylu klasycyzmu rosyjskiego (połączenie klasycyzmu i bizantynizmu, pod wpływem prądów budownictwa cerkiewnego, płynących z Petersburga), na planie krzyża greckiego. Projektant cerkwi to najprawdopodobniej Konstantyn Thon. W południowym skrzydle cerkwi znajdują się obecnie (od 22 września 1992) relikwie św. Gabriela Zabłudowskiego.
Wykaz proboszczów
edytuj- 1844–1846 – ks. Atanazy Łopuszyński[4]
- 1846–1883 – ks. Jan Sitkiewicz
- 1883–1910 – ks. Paweł Zieliński
- 1910–1915 – ks. Józef Guszkiewicz
- 1915–1918 – przerwa w działalności parafii (bieżeństwo)
- 1918–1952 – ks. Józef Guszkiewicz
- 1952–1970 – ks. Wiaczesław Rafalski
- 1970–2004 – ks. Serafim Żeleźniakowicz
- 2004–2007 – ks. Anatol Ławreszuk
- od 2007 – ks. Jan Fiedorczuk
Zobacz też
edytuj- Diecezja białostocko-gdańska
- Dekanat Białystok (PAKP)
- Jakub (Kostiuczuk) – arcybiskup białostocko-gdański
Uwagi
edytuj- ↑ Po likwidacji unii na Białostocczyźnie (1839) liczba prawosławnych w mieście znacznie się zwiększyła.
Przypisy
edytuj- ↑ Spis parafii diecezji białostocko-gdańskiej
- ↑ Prawosławne Duszpasterstwo Akademickie w Białymstoku. orthodoxia.pl, 7 października 2021. [dostęp 2022-01-18].
- ↑ a b Strona parafii dekanatu białostockiego. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-04)].
- ↑ Sergiusz Borowik, Jak w Białymstoku budowano sobór św. Mikołaja, „Przegląd Prawosławny”, 4 (286), Białystok, kwiecień 2009, ISSN 0867-7476 (pol.).
Bibliografia
edytuj- Kalendarz Prawosławny 2019, Wydanie Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, ISSN 1425-2171, s. 187
- Hierarchia i kler kościoła prawosławnego w granicach II Rzeczypospolitej i Polski powojennej w XIX–XXI wieku, ks. Grzegorz Sosna i m. Antonina Troc-Sosna, Ryboły 2012
Linki zewnętrzne
edytuj- Strona parafii św. Mikołaja w Białymstoku
- Wirtualne zwiedzanie soboru katedralnego św. Mikołaja. zobacz.cerkiew.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-14)].