Parafia św. Apostołów Piotra i Pawła w Brzeźnie Lęborskim
Parafia św. Apostołów Piotra i Pawła w Brzeźnie Lęborskim – parafia rzymskokatolicka w Brzeźnie Lęborskim należąca do dekanatu gniewińskiego diecezji pelplińskiej.
 kościół parafialny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Adres |
Brzeźno Lęborskie 16 |
| Data powołania | |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Diecezja | |
| Dekanat | |
| Kościół | |
| Filie |
Kaplica filialna: Świętej Faustyny – Wysokie |
| Proboszcz |
ks. Mariusz Szyca |
| Wezwanie | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wejherowskiego  | |
Położenie na mapie gminy Łęczyce  | |
 54°37′22,385″N 17°49′47,905″E/54,622885 17,829974
| |
Założona 18 maja 1951 roku.
Historia parafii
edytujParafia brzezińska w średniowieczu
edytujPierwsza wzmianka o istnieniu parafii brzezińskiej jest zarazem pierwszą informacją źródłową o istnieniu samej wsi Brzeźno. Informacja ta została zapisana w spisie podatku kościelnego zwanego popularnie świętopietrzem, dokonanym ok. 1325 r.[1] Jest jednak wysoce prawdopodobne, że założenie parafii miało miejsce już w okresie przedkrzyżackim (tj. przed opanowaniem Pomorza Gdańskiego przez Krzyżaków w latach 1308-1309), czyli w XIII w.[2]
Z nowożytnych wizytacji kościelnych, zachowanych od końca XVII w., wiadomo, że patronem ówczesnej świątyni była św. Małgorzata, męczenniczka z Antiochii Pizydyjskiej (miasta na terenie dzisiejszej Turcji), według tradycji kościelnej zamordowana przez władze rzymskie w trakcie ostatnich masowych prześladowań chrześcijan w okresie rządów cesarza Dioklecjana (284-305), tj. w latach 303-305. W średniowieczu św. Małgorzata była postacią bardzo popularną, zaliczaną do grona tzw. Czternastu Wspomożycieli, których uznawano za dobrych orędowników w różnych dolegliwościach życia codziennego. Atrybutem tej świętej, czyli przedmiotem, po którym można ją rozpoznać w sztuce, był smok i krzyż. Nawiązywało to do starożytnej legendy według której Małgorzacie, zamkniętej przed egzekucją w więzieniu, miał się objawić diabeł pod postacią smoka, którego święta odpędziła krzyżem. Kult św. Małgorzaty znany był w Polsce i na Pomorzu od co najmniej XII w., co daje podstawę do przypuszczenia, że mogła być ona także patronką parafii w Brzeźnie już od jej domniemanych początków w XIII w.[2]
Nie mamy żadnych danych dotyczących formy pierwszego kościoła w Brzeźnie, można jednak z dużą dozą prawdopodobieństwa założyć, że była to świątynia w całości drewniana, podobnie jak kościół (drugi lub trzeci z kolei?) wzniesiony na jej miejscu w połowie XVIII w., który został rozebrany w 1850 r. Tradycja budownictwa drewnianego (zrębowego lub szkieletowego) na tym terenie, tj. na ziemi lęborskiej i ogólnie w zachodniej części Pomorza Gdańskiego, była bowiem bardzo silna i trwała od średniowiecza aż do drugiej połowy XIX w., kiedy to na większą skalę zaczęto zastępować stare kościoły drewniane budynkami wzniesionymi z cegły, najczęściej w stylu neogotyckim.[2]
Z nowożytnych wizytacji kościelnych wiadomo również, jakie były zobowiązania podatkowe mieszkańców Brzeźna wobec parafii, niewątpliwie takie same, jak w średniowieczu. Według wizytacji z 1711 r. każdy gospodarz,nie wyłączając sołtysów, musiał rocznie przekazać proboszczowi po dwie miary pszenicy i dwie miary owsa. Chodziło tu zapewne o tzw. szefel (niem. Scheffel), czyli polski korzec (zwany inaczej ćwiertnią), który w państwie krzyżackim miał ok. 55 l. Co do zobowiązań wobec biskupa, to już w średniowieczu dziesięcina biskupia została zamieniona na czynsz pieniężny, który według danych z 1534 r. wynosił 5 i 1/2 marki od całej wsi, przy czym biorąc pod uwagę kontekst historyczny należy owe marki uznać za odpowiednik polskich florenów (złotych), liczonych po 30 groszy. Jeśli zatem założymy, że w Brzeźnie żyło w średniowieczu przeciętnie ok. 15 gospodarzy, łącznie z 2 sołtysami i młynarzem, to dziesięcina biskupia wynosiła zapewne ok. 11 groszy na gospodarstwo, nie była to zatem suma zbyt wygórowana.[2]
W inwentarzu dochodów biskupstwa włocławskiego z 1534 r. oprócz samego Brzeźna w ramach tejże parafii wzmiankowane są jeszcze następujące wsie (przy których podano wielkość płaconej przez nie dziesięciny): Pużyce (Pusshicze), Lęczyce (Lanczicza), Kisewo (Kissowo), Strzelęcino (Strzeląntyno). Na końcu dopisano, że była tam jeszcze jedna wieś „pusta” (Rugewo deserta villa), którą jednak trudno dzisiaj zidentyfikować. Z wizytacji nowożytnych wynika, że oprócz samego Brzeźna parafia obejmowała także następujące miejscowości: Strzelęcino, Kisewo, Łęczyce, Kaczkowo, Świetlino i Pużyce wraz z osadami młyńskimi w Brzeźnie i Pużycach. Nie ma w tym spisie jeszcze Wysokiej, Chrzanowa i Dąbrowy Brzezieńskiej, ponieważ pierwsza z tych miejscowości była do 1773 r. tylko folwarkiem, a dwie kolejne powstały dopiero w połowie XVIII i pod koniec XIX w.[2]
Współczesny kościół w Brzeźnie Lęborskim
edytujKościół poewangelicki, obecnie rzymskokatolicki, parafialny, pw. św. św. Apostołów Piotra i Pawła, zbudowany w latach 1911–12 w stylu neogotyckim, wpisany do rejestru zabytków pod numerem: A-1719 z 1.12.2000[3]. Z pierwotnego wyposażenia zachował się zespół ławek, empora, prospekt organowy, ambona i anioł chrzcielny. Ołtarz główny nowy, neobarokowy. Naprzeciwko kościoła ustawiony jest głaz z tablicą upamiętniającą drugiego powojennego proboszcza, ks. Stanisława Galasa (1952–58), budowniczego nowej plebanii. Obok głazu trzy tablice z obszernym rysem historycznym parafii i licznymi zdjęciami.
-
Kościół rzymskokatolicki (poewangelicki) pw. św. św. Piotra i Pawła w Brzeźnie Lęborskim (gm. Łęczyce) – widok ogólny od strony pd.-zach. -
Kościół rzymskokatolicki (poewangelicki) pw. św. św. Piotra i Pawła w Brzeźnie Lęborskim (gm. Łęczyce) – fasada zachodnia -
Kościół rzymskokatolicki (poewangelicki) pw. św. św. Piotra i Pawła w Brzeźnie Lęborskim (gm. Łęczyce) – widok wnętrza w kierunku chóru -
Kościół rzymskokatolicki (poewangelicki) pw. św. św. Piotra i Pawła w Brzeźnie Lęborskim (gm. Łęczyce) –widok wnętrza w kierunku prezbiterium -
Kościół rzymskokatolicki (poewangelicki) pw. św. św. Piotra i Pawła w Brzeźnie Lęborskim (gm. Łęczyce) – ambona -
Kościół rzymskokatolicki (poewangelicki) pw. św. św. Piotra i Pawła w Brzeźnie Lęborskim (gm. Łęczyce) – poewangelicki anioł chrzcielny -
Kościół rzymskokatolicki (poewangelicki) pw. św. św. Piotra i Pawła w Brzeźnie Lęborskim (gm. Łęczyce) – neobarokowy ołtarz główny -
Kościół rzymskokatolicki (poewangelicki) pw. św. św. Piotra i Pawła w Brzeźnie Lęborskim (gm. Łęczyce) – współczesny relikwiarz św. Jana Pawła II -
Brzeźno Lęborskie – głaz z tablicą upamiętniającą ks. S. Galasa
_pw._%C5%9Bw._%C5%9Bw._Piotra_i_Paw%C5%82a_w_Brze%C5%BAnie_L%C4%99borskim_(gm._%C5%81%C4%99czyce)_-_widok_og%C3%B3lny_od_strony_pd.-zach.jpg)
_pw._%C5%9Bw._%C5%9Bw._Piotra_i_Paw%C5%82a_w_Brze%C5%BAnie_L%C4%99borskim_(gm._%C5%81%C4%99czyce)_-_fasada_zachodnia.jpg)
_pw._%C5%9Bw._%C5%9Bw._Piotra_i_Paw%C5%82a_w_Brze%C5%BAnie_L%C4%99borskim_(gm._%C5%81%C4%99czyce)_-_widok_wn%C4%99trza_w_kierunku_ch%C3%B3ru.jpg)
_pw._%C5%9Bw._%C5%9Bw._Piotra_i_Paw%C5%82a_w_Brze%C5%BAnie_L%C4%99borskim_(gm._%C5%81%C4%99czyce)_-_widok_wn%C4%99trza_w_kierunku_prezbiterium.jpg)
_pw._%C5%9Bw._%C5%9Bw._Piotra_i_Paw%C5%82a_w_Brze%C5%BAnie_L%C4%99borskim_(gm._%C5%81%C4%99czyce)_-_ambona.jpg)
_pw._%C5%9Bw._%C5%9Bw._Piotra_i_Paw%C5%82a_w_Brze%C5%BAnie_L%C4%99borskim_(gm._%C5%81%C4%99czyce)_-_poewangelicki_anio%C5%82_chrzcielny.jpg)
_pw._%C5%9Bw._%C5%9Bw._Piotra_i_Paw%C5%82a_w_Brze%C5%BAnie_L%C4%99borskim_(gm._%C5%81%C4%99czyce)_-_neobarokowy_o%C5%82tarz_g%C5%82%C3%B3wny.jpg)
_pw._%C5%9Bw._%C5%9Bw._Piotra_i_Paw%C5%82a_w_Brze%C5%BAnie_L%C4%99borskim_(gm._%C5%81%C4%99czyce)_-_wsp%C3%B3%C5%82czesny_relikwiarz_%C5%9Bw._Jana_Paw%C5%82a_II.jpg)
_pw._%C5%9Bw._%C5%9Bw._Piotra_i_Paw%C5%82a_w_Brze%C5%BAnie_L%C4%99borskim_(gm._%C5%81%C4%99czyce)_-_pomnik_ks._S._Galasa.jpg)
Zobacz też
edytuj- Brzeźno Lęborskie
- Wysokie – kościół filialny pw. św. Faustyny Kowalskiej
- Ks. Stanisław Galas – proboszcz w Brzeźnie Lęborskim w latach 1952-58
Linki zewnętrzne
edytuj- Serwis diecezji peplińskiej. diecezja-pelplin.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-04-02)].
Przypisy
edytuj- ↑ Acta Camerae Apostolicae, vol. I: 1207–1344, [w:] Monumenta Poloniae Vaticana, t. 1, red. J. Ptaśnik, Kraków 1913. Jest to zachowany w aktach watykańskich spis poboru podatku kościelnego, zwanego popularnie „świętopietrzem”, który zebrano w diecezji włocławskiej w latach 1325–1327. Należy jednak przyjąć, że w momencie rozpoczęcia zbierania podatku parafia w Brzeźnie nie była dopiero w stadium organizacji, lecz istniała już co najmniej od kilku, jeśli nie kilkudziesięciu lat, a zatem data 1325 jest najwcześniejszą możliwą do przyjęcia ze względu na czas powstania źródła, ale na pewno nie jest to data najwcześniejsza z możliwych, jeśli chodzi o moment założenia parafii. Nie ma również wątpliwości co do tego, że w tym przypadku chodzi właśnie o kościół w Brzeźnie Lęborskim, a nie jakieś inne Brzeźno pomorskie, ponieważ występuje ono w otoczeniu innych miejscowości parafialnych z północnej części ziemi lęborskiej, tj. Janowic (Janowicz), Garczegorza (Garzegora), Salina (Swellin) i Białogardy (Belgard).
- ↑ a b c d e D. Piasek, Dzieje Brzeźna Lęborskiego oraz Strzelęcina, Kisewa, Kaczkowa, Świetlina, Dąbrowy Brzezieńskiej, Wysokiego, Chrzanowa i Pużyc od pradziejów do współczesności, Gdynia 2023, s. 35-43.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 122 [dostęp 2021-01-02].
Bibliografia
edytuj- Brüggemann Ludwik Wilhelm, Ausführliche Beschreibung des gegenwärtigen Zustandes des Königl. Preussischen Herzogthums Vor- und Hinter-Pommern, B. 2, Th. 2, Stettin 1784.
- Cramer Reinhold, Geschichte der Lande Lauenburg und Bütow, Bd. 1–2, Königsberg 1858.
- Grzegorz Maksymilian, Słownik historyczno-geograficzny wójtostwa lęborskiego komturstwa gdańskiego w średniowieczu, Bydgoszcz 2013.
- Piasek Dariusz, Dzieje Brzeźna Lęborskiego oraz Strzelęcina, Kisewa, Kaczkowa, Świetlina, Dąbrowy Brzezieńskiej, Wysokiego, Chrzanowa i Pużyc od pradziejów do współczesności, Gdynia 2023.
- Schultz Franz, Geschichte des Kreises Lauenburg in Pommern, Lauenburg 1912.