Paradoks Epimenidesa
Paradoks Epimenidesa – paradoks samoodniesienia (pokrewny paradoksowi kłamcy), nazwany imieniem na wpół legendarnego greckiego filozofa i poety Epimenidesa z Krety.
Brzmienie paradoksu
edytujEpimenides z Krety mówi "wszyscy Kreteńczycy to kłamcy", ale sam Epimenides także jest Kreteńczykiem, więc i on jest kłamcą. Ale jeśli jest kłamcą, to mówi nieprawdę, więc Kreteńczycy są prawdomówni; ale Epimenides jest Kreteńczykiem, więc mówi prawdę; dlatego Kreteńczycy są kłamcami, podobnie jak Epimenides i w konsekwencji jego słowa są kłamstwem. W ten sposób możemy na zmianę udowadniać, że Epimenides i Kreteńczycy są prawdomówni lub nie[1].
Pochodzenie frazy
edytujW starożytności utrzymywano, że na Krecie znajduje się grób Zeusa. Idea grobu boga wydawała się Grekom wewnętrznie sprzeczna, co przyczyniło się do złej opinii o prawdomówności Kreteńczyków[2].
Opinię tę wyraził w jednym ze swoich utworów Epimenides, wkładając ją w usta mitycznego władcy Krety, Minosa[3]:
Ukształtowany został grobowiec dla Ciebie, jedyny święty i potężny.
Kreteńczycy zawsze kłamcy, wstrętne bestie, brzuchy bezczynne.
Ale nie jesteś martwy: żyjesz i będziesz trwać na zawsze,
W tobie żyjemy, poruszamy się i jesteśmy[3].
Stwierdzenie Epimenidesa znalazło się także w hymnie Kallimacha z III w. p.n.e., poświęconym Zeusowi:
Zeusie, jedni wszak twierdzą, żeś zrodził się w Górach Idajskich
inni znów, że w Arkadii. Którzy z nich, ojcze, są w błędzie?
„Zawsze kłamią na Krecie!” I grób twój wznieśli, o panie
Kreteńczycy, a ty nie umarłeś, ty zawsze żyć będziesz.[4]
Przypisy
edytuj- ↑ T. Fowler, The Elements of Deductive Logic, Oxford 1869, s. 163.
- ↑ Mark Alonge, Was There a Tomb of Zeus in Crete?, Rochester, NY, 14 maja 2010, DOI: 10.2139/ssrn.1608269 [dostęp 2022-09-23] (ang.).
- ↑ a b Piotr Lorek, Epimenides z Krety w kontekście nowotestamentowym (Tt 1,12; Dz 17,28), „Verbum Vitae”, 21 sierpnia 2021, s. 856.
- ↑ Kallimach, Na Zeusa (tłum. J. Ławińska-Tyszkowska) [w:] Kallimach, Dzieła poetyckie. Tom 1, Wrocław 2016, s. 114-115.