Papirus Fouad 266
Papirus Fouad 266 – nazwa nadana większemu zbiorowi fragmentów papirusu, który został odnaleziony w 1939 w Fajum w Egipcie. Zawierają fragmenty tekstów biblijnych (ksiąg Rdz i Pwt). Fragmenty te znajdują się obecnie w Kairze i są własnością Societé Royale de Papyrologie (Gr. P. 458)[1]. Przekazuje przed-heksaplarny tekst Septuaginty z II lub I w. p.n.e. Rękopis jest ważnym świadkiem w dyskusji nad tetragramem.
(z tetragramem w wieraszach 7 i 15)
Papirus przekazuje tekst Księgi Rodzaju 3:10-12; 4:5-7.23; 7:17-20; 37:34-38:1; 38:10-12 oraz Powtórzonego Prawa 17:14 do 33:29 (z lukami). Na liście rękopisów Septuaginty według klasyfikacji Alfreda Rahlfsa fragmenty Księgi Powtórzonego Prawa oznaczono numerami 847 i 848 a fragmenty Księgi Rodzaju oznaczono numerem 942.
Odkrycie i historia badań
edytujRękopis został odkryty w Fajum w 1939. Od 1943 przechowywany jest w Kairze. W 1944 William Gillan Waddell opublikował fragment tego papirusu[2].
W 1948 dwaj misjonarze Świadków Jehowy, absolwenci Szkoły Gilead, Don Rendell i Bill Copson, uzyskali w Kairze zdjęcia osiemnastu jego fragmentów, a także zgodę na ich opublikowanie. Kopie te zostały opublikowane w 1950 w Chrześcijańskich Pismach Greckich w Przekładzie Nowego Świata. Opublikowane fragmenty posłużyły za podstawę do napisania pracy naukowej: Alberto Vaccari, Papiro Fouad, Inv. 266. Analisi critica dei Frammenti pubblicati in: „New World Translation of the Christian Greek Scriptures” w roku 1950[3][4][5].
W 1971 w Kairze opublikowano 117 fragmentów papirusu[6]. Zaki Aly i Ludwig Koenen opracowali albumowe wydanie Three Rolls of the Early Septuagint: Genesis and Deuteronomy, gdzie ukazano wszystkie fragmenty papirusu[7].
Tekst
edytujTekst pisany jest jedną kolumną na stronę, 33 linijki w kolumnie, uncjałą. Litery są pionowe i proste. Występuje iota adscriptum[8].
Tekst rękopisu zasadniczo reprezentuje stary tekst grecki Deuteronomium. Pietersma oraz Hanhart sądzili, że tekst był poprawiany w stronę spółgłoskowego tekstu masoreckiego, czego dowodem jest Pwt 22,9 (zgodny z MT). Tym samym rękopis byłby świadkiem recenzji przedheksaplarnej[9][10]. To czy rękopis jest rezultatem recenzji, czy nie, jest wciąż dyskutowane, a sprawa jest daleka od rozstrzygnięcia.
Tetragram
edytujChociaż tekst został napisany po grecku, imię Boże Jahwe jest zapisane hebrajskimi literami. Uważa się, że tetragram nie pochodzi od oryginalnego skryby, który zarezerwował odpowiednią dlań przestrzeń[11]. Został on wpisany tak małymi hebrajskimi literami, że nie wypełnił całej przydzielonej mu przestrzeni[10].
Według Paula E. Kahle „cechą charakterystyczną wspomnianego papirusu jest występowanie w nim imienia Bożego w formie tetragramu napisanego hebrajskim pismem kwadratowym (...), został on napisany jakieś 400 lat przed Kodeksem B i zawiera chyba najdoskonalszy z istniejących do dziś tekstów Księgi Powtórzonego Prawa w wersji Septuaginty”[12][13].
Paleograf Albert Pietersma wysunął hipotezę, że pierwszy skryba zostawił przestrzeń dla słowa ΚΥΡΙΟΣ ("Pan"), ponieważ przestrzeń jest większa niż wymaga tego tetragram, jednak drugi skryba wpisał tetragram[10]. Hipoteza ta jednak nie jest przyjęta przez ogół uczonych. Hebrajski tetragram w greckich tekstach Septuaginty występuje też w innych manuskryptach z tamtego czasu.
Przypisy
edytuj- ↑ Würthwein Ernst: Der Text des Alten Testaments. Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1988, s. 192. ISBN 3-438-06006-X.
- ↑ W.G. Waddell, „The Tetragrammaton in the LXX”, Journal of Theological Studies (tom 45), str. 158-161
- ↑ New World Translation of the Holy Scriptures — With References. The Holy Bible, s. dodatek 1C „The Divine Name in Ancient Greek Versions”. (ang.).
- ↑ Joseph A. Fitzmyer: A Wandering Armenian: Collected Aramaic Essays. Grand Rapids: Wm. B. Eerdmans Publishing, 1979, s. 137. ISBN 0-8028-4845-1.
- ↑ Chrześcijańskie Pisma Greckie w Przekładzie Nowego Świata. Watchtower, s. Dodatek: „1 Przeniesienie imienia Bożego (יהוה) do Pism Greckich (poświadczone 12 fragmentami LXX)”.
- ↑ Études de Papyrologie tom 9, Kair 1971, ss. 81-150, 227, 228
- ↑ Papyrologische Texte und Abhandlungen, tom 27, Bonn 1980
- ↑ Bruce M. Metzger: Manuscripts of the Greek Bible: An Introduction to Palaeography. Oxford: Oxford University Press, 1991, s. 60. ISBN 978-0-19-502924-6.
- ↑ Armin Lange, Matthias Weigold, József Zsengellér, Emanuel Tov, From Qumran to Aleppo: a discussion with Emanuel Tov about the textual history of Jewish scriptures in honor of his 65th birthday (Vandenhoeck & Ruprecht, 2009), p. 60.
- ↑ a b c Sabine Bieberstein, Kornélia Buday, Ursula Rapp, Building bridges in a multifaceted Europe: religious origins, traditions (Peeters Publishers, 2006), p. 60.
- ↑ Bruce M. Metzger, Manuscripts of the Greek Bible: An Introduction to Greek Palaeography, Oxford University Press, 1991, s. 60.
- ↑ Studia Evangelica, wyd. Kurt Aland, F. L. Cross, Jean Danielou, Harald Riesenfeld oraz W. C. van Unnik, Berlin 1959, str. 614
- ↑ The Cairo Geniza, 1959, str. 222,224
Bibliografia
edytuj- Zaki Aly: Three Rolls of the Early Septuagint. Genesis and Deuteronomy. A Photographic Edition Prepared in Collaboration with the International Photographic Archive of the Association Internationale de Papyrologues. With Preface, Introduction, and Notes by Ludwig Koenen. Papyrologische Texte und Abhandlungen 27. Bonn 1980. ISBN 3-7749-1417-6
- Françoise Dunand: Papyrus Grecs Bibliques (Papyrus F. Inv. 266). Volumina de la Genèse et du Deutéronome. L'Institut Francais d'Archéologie Orientale. Recherches d'archéologie, de philologie, et d'histoire 27 (1966).
- Alfred Rahlfs: Septuaginta – Vetus testamentum Graecum. Bd. 1/1 – Die Überlieferung bis zum VIII. Jahrhundert. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 2004. ISBN 3-525-53447-7
- Natalio Fernández Marcos: The Septuagint in Context. Brill Verlag, Boston 2001. ISBN 90-04-11574-9
- Paul E. Kahle — The Cairo Geniza, wydanie z roku 1959, ss. 222, 224.
- Armin Lange, Matthias Weigold, József Zsengellér, Emanuel Tov, From Qumran to Aleppo: a discussion with Emanuel Tov about the textual history of Jewish scriptures in honor of his 65th birthday (Vandenhoeck & Ruprecht, 2009), ss. 59-60.
