Papieska elekcja 1181

Papieska elekcja 31 sierpnia – 1 września 1181 – papieska elekcja, która odbyła się po śmierci Aleksandra III i wybrała na jego następcę Lucjusza III. Była to pierwsza papieska elekcja, która odbywała się według konstytucji Licet de vitanda uchwalonej na Soborze Laterańskim III.

Papieska elekcja 1181

Daty i miejsce
31 sierpnia – 1 września 1181
Rzym
Główne postacie
Dziekan	Ubaldo de Lucca (do wyboru 1 września)
Prodziekan	Teodino de Arrone (w dniu 1 września)
Protoprezbiter	Alberto di Morra OPraem
Protodiakon	Giacinto Bobone
Wybory
Liczba elektorów • uczestnicy • nieobecni	17 8
Wybrany papież
Ubaldo de Lucca Przybrane imię: Lucjusz III

Konstytucja Licet de vitanda

Sobór laterański III, zwołany przez Aleksandra III w 1179 roku wprowadził nowe zasady wyboru papieża, które miały na celu przeciwdziałanie podwójnym elekcjom i schizmom, które w ciągu poprzednich ponad stu lat były zjawiskiem nagminnym. Konstytucja Licet de vitanda usankcjonowała dotychczasową praktykę, zgodnie z którą uprawnienia elektorskie przysługują wszystkim kardynałom, niezależnie od rangi, co położyło kres sporom dotyczącym interpretacji w tym zakresie dekretu „In Nomine Domini” z 1059. Inną nowością wprowadzoną przez konstytucję Licet de vitanda była zasada, że do wyboru papieża konieczna jest większość 2/3 głosów.

O skuteczności przyjętych wówczas rozwiązań świadczy najlepiej fakt, że przez blisko 150 lat po Soborze Laterańskim III nie było w Kościele antypapieży.

Lista uczestników

Papież Aleksander III zmarł 30 sierpnia 1181 roku po 22 latach pontyfikatu, w trakcie których musiał stawiać czoło cesarzowi Fryderykowi Barbarossie i popieranym przez niego antypapieżom. Dopiero w ostatnich latach życia doszło do zawarcia między nimi pokoju i zakończenia schizmy. W chwili śmierci Aleksandra III Święte Kolegium liczyło najprawdopodobniej 25 kardynałów, z czego nie więcej niż 17 wzięło udział w wyborze następcy Aleksandra III:

• Ubaldo de Lucca (nominacja kardynalska: 17 grudnia 1138) – kardynał biskup Ostii; prymas Świętego Kolegium Kardynałów
• Teodino de Arrone (18 grudnia 1165) – kardynał biskup Porto e Santa Rufina
• Paolo Scolari (22 września 1179) – kardynał biskup Palestriny; archiprezbiter bazyliki liberiańskiej
• Alberto di Morra OPraem (22 grudnia 1156) – kardynał prezbiter S. Lorenzo in Lucina; protoprezbiter Świętego Kolegium Kardynałów; kanclerz Świętego Kościoła Rzymskiego
• Giovanni Conti da Anagni (20 grudnia 1158) – kardynał prezbiter S. Marco
• Pietro de Bono CanReg (18 grudnia 1165) – kardynał prezbiter S. Susanna
• Vibiano (8 marca 1175) – kardynał prezbiter S. Stefano al Monte Celio
• Cinzio Capello (15 marca 1158) – kardynał prezbiter S. Cecilia
• Uguccione Pierleoni (3 marca 1173) – kardynał prezbiter S. Clemente
• Ardoino da Piacenza CanReg (3 czerwca 1178) – kardynał prezbiter S. Croce in Gerusalemme
• Mathieu d’Anjou (23 września 1178) – kardynał prezbiter S. Marcello
• Laborans de Panormo (22 września 1173) – kardynał prezbiter S. Maria in Trastevere
• Giacinto Bobone (23 grudnia 1144) – kardynał diakon S. Maria in Cosmedin; protodiakon Świętego Kolegium Kardynałów
• Raniero da Pavia (8 marca 1175) – kardynał diakon S. Giorgio in Velabro
• Matteo CanReg (23 września 1178) – kardynał diakon S. Maria Nuova
• Graziano da Pisa (23 września 1178) – kardynał diakon Ss. Cosma e Damiano
• Rainier Magnus (23 września 1178) – kardynał diakon S. Adriano

Wśród elektorów było dwunastu nominatów Aleksandra III, trzech Adriana IV, jeden Innocentego II i jeden Lucjusza II.

Nieobecni

Co najmniej ośmiu kardynałów, w tym sześciu mianowanych przez Aleksandra III i dwóch przez Adriana IV, nie uczestniczyło w elekcji:

• Konrad von Wittelsbach CanReg (18 grudnia 1165) – kardynał biskup Sabiny; arcybiskup Salzburga; legat papieski w Niemczech
• Henri de Marsiac OCist (marzec 1179) – kardynał biskup Albano; legat papieski w Langwedocji
• Pierre Ithier de Pavie CanReg (22 września 1173) – kardynał biskup Tusculum; arcybiskup elekt Bourges; legat papieski we Francji i Niemczech
• Guillaume de Champagne (marzec 1179) – kardynał prezbiter S. Sabina; arcybiskup Reims; legat papieski we Francji
• Ruggiero di San Severino OSB (1180) – kardynał prezbiter S. Eusebio; arcybiskup Benewentu
• Ardicio Rivoltella (22 grudnia 1156) – kardynał diakon S. Teodoro; prałat kolegiaty w Piadenie
• Simone Borelli OSB (21 września 1157) – kardynał diakon S. Maria in Domnica; opat Subiaco
• Leonato de Manoppello OSB (21 marca 1170) – kardynał diakon bez tytułu; opat S. Clemente w Casauria

Wybór Lucjusza III

Kardynałowie zebrali się w celu wyboru następcy Aleksandra III już następnego dnia po jego śmierci. Drugiego dnia obrad, 1 września 1181 jednogłośnie wybrali sędziwego kardynała Ubaldo z Lukki, ostatniego żyjącego nominata Innocentego II. Elekt przyjął wybór i przybrał imię Lucjusz III. Jego intronizacja odbyła się w Velletri 6 września 1181 roku.

Bibliografia

• Ian Stuart Robinson, The Papacy, 1073-1198: Continuity and Innovation, Cambridge 1990
• Werner Maleczek, Papst und Kardinalskolleg von 1191 bis 1216: Die Kardinäle unter Coelestin III und Innocenz III, Wiedeń 1984
• Johannes M. Brixius, Die Mitglieder des Kardinalkollegiums von 1130-1181, Berlin 1912
• Klaus Ganzer, Die Entwicklung des auswärtigen Kardinalats im hohen Mittelalter, Tybinga 1963

Uzupełniające źródła internetowe

• Jaffé Philipp, Regesta pontificum Romanorum ab condita Ecclesia ad annum post Christum natum MCXCVIII, Vol. II, Lipsk 1888
• Sede Vacante 1181 (Notes by J. P. Adams)