Pakt stabilności i wzrostu
Pakt stabilności i wzrostu – porozumienie państw członkowskich Unii Europejskiej zawarte 17 czerwca 1997 podczas szczytu Rady Europejskiej w Amsterdamie. Jego zasadnicze ramy zawarte są w rezolucji Rady Europejskiej w sprawie paktu stabilności i wzrostu[1], a konkretne rozwiązania prawne zostały zapisane w dwóch rozporządzeniach Rady UE: w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych[2] i w sprawie przyspieszenia i wyjaśnienia procedury nadmiernego deficytu[3].
Celem paktu stabilności i wzrostu jest wzmocnienia warunków sprzyjających stabilności cen oraz osiągnięciu silnego trwałego wzrostu przyczyniającego się do tworzenia miejsc pracy poprzez zapewnienie sprawnych finansów państw należących do Unii Europejskiej.
Zasady
edytujW zależności od tego, czy dane państwo członkowskie Unii Europejskiej przyjęło wspólną walutę (tzw. uczestniczące państwo członkowskie), czy nie (tzw. nieuczestniczące państwo członkowskie), zostało ono zobowiązane do systematycznego przedkładania i aktualizowania programów makroekonomicznych: średniookresowych programów stabilności (w przypadku uczestniczących państw członkowskich), programów konwergencji (w przypadku nieuczestniczących państw członkowskich)[4].
Na podstawie przekazanych programów Komisja Europejska oraz Rada do Spraw Gospodarczych i Finansowych (Ecofin) ocenia ich sytuację gospodarczą państw nimi objętych. Ma to zapewniać stabilny i dobry stan finansów publicznych w celu poprawy warunków osiągnięcia wysokiego i trwałego wzrostu gospodarczego. Reguły paktu miały także zapobiegać nadmiernemu rozluźnieniu polityki fiskalnej w okresie dobrej koniunktury, kiedy istnieje realna możliwość wykorzystania rosnących wpływów podatkowych do zwiększania wydatków państwowych[5]. W praktyce oznacza to, że państwa nie powinny przekraczać wartości progowej deficytu (3% PKB), a w okresie wzrostu gospodarczego dążyć do generowania nadwyżki budżetowej.
Główny nacisk położono na kryterium dotyczące nadwyżek albo deficytów budżetowych, gdyż w momencie ratyfikacji paktu drugie kryterium fiskalne, czyli relacja długu publicznego do PKB (max 60% PKB) było w niektórych krajach nadzwyczaj wysokie i utrzymanie progowych wartości byłoby niemożliwe. Kraje przekraczające ustalone pułapy dotyczące kryterium deficytu budżetowego i nie przestrzegające dyscypliny fiskalnej mogą być zobowiązane do zapłacenia kary, chyba że ich gospodarka znajduje się w fazie wyraźnej recesji. Minimalna wysokość kary to 0,2% PKB danego państwa, przy czym wzrasta ona o 0,1% za każdy punkt procentowy deficytu powyżej 3% PKB. Tak więc dla deficytu np. 5% PKB kara ta wynosi 0,4% PKB. Maksymalna wysokość omawianej kary to 0,5% PKB danego państwa. Przy pewnych warunkach państwo przekraczające progi może być zmuszone do złożenia nieoprocentowanego depozytu stabilizacyjnego.
W rzeczywistości kryteria te nie są przestrzegane przez państwa członkowskie i pomimo ich notorycznego naruszania (jako pierwsza w 2001 wartość progową deficytu budżetowego przekroczyła Portugalia, a w 2002 roku taka sama sytuacja wystąpiła we Francji i Niemczech)[6] nigdy nie doszło do zastosowania kar przewidzianych przez pakt. Jest to możliwe, ponieważ w wyniku nacisków Francji, Grecji i Niemiec kryteria zapisane w pakcie nie są automatyczne, tylko wynikają z decyzji politycznej podejmowanej przez Ecofin. Po znacznych naruszeniach dyscypliny fiskalnej przez Niemcy i Francję w 2005 kryteria te zostały jeszcze bardziej poluzowane[7].
Kryzysowi w strefie euro ma zapobiegać pakt fiskalny[8]. W ocenie Centre for European Reform nie wnosi on jednak nic nowego w porównaniu do wcześniejszych „miękkich” sankcji z Paktu stabilności i wzrostu[9][10].
Przypisy
edytuj- ↑ Resolution of the European Council on the Stability and Growth Pact Amsterdam, 17 June 1997. [w:] Official Journal C 236, 02/08/1997 P. 0001 – 0002 [on-line]. [dostęp 2015-11-21]. (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Rady Nr 1466/97/WE z dnia 7 lipca 1997 r. w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych. [w:] Dz.Urz. UE L 209 z 2.8.1997, s. 1 [on-line]. [dostęp 2015-11-21]. (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Rady (WE) Nr 1467/97 z dnia 7 lipca 1997 r. w sprawie przyspieszenia i wyjaśnienia procedury nadmiernego deficytu. [w:] Dz.Urz. UE L 209 z 2.8.1997, s. 6 [on-line]. [dostęp 2015-11-21]. (pol.).
- ↑ C. Kosikowski, Finanse i prawo finansowe Unii Europejskiej, Warszawa: Wolters Kluwer, 2014, s. 29, ISBN 978-83-264-3117-3.
- ↑ Gajda-Kantorowska M., (2017), Kontrowersje wokół skutecznych metod zapewnienia dyscypliny fiskalnej w krajach Unii Europejskiej [w:] Nierówności społeczne a wzrost gospodarczy, Zeszyt nr. 49, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 84-95. ISSN 1898-5084.
- ↑ Matthew Bishop: Essential economics: an A−Z guide. New York: Bloomberg Press, 2009, s. 299. ISBN 978-1-57660-351-2.
- ↑ Philipp Bagus: Tragedy of the Euro. Mises Institute, 2010. ISBN 978-1-61016-118-3.
- ↑ Europe signs up to German-led fiscal pact. Reuters, 2012.
- ↑ Pakt fiskalny staje się biurokratyczną wydmuszką. Forsal.pl, 2012.
- ↑ Z paktu fiskalnego zostanie wydmuszka. Forsal.pl, 2012.
Bibliografia
edytuj- Begg D., Fisher S., Dornbusch R., “Makroekonomia”, PWE, Warszawa 2003.
- Owsiak S., „Finanse publiczne – teoria i praktyka”, PWN, Warszawa 2005.
- Osiatyński J., „Finanse publiczne – ekonomia i polityka”, PWN, Warszawa 2006.
- Red. Ostaszewski J., „Finanse”, Difin, Warszawa 2007.
- Kamilla Marchewka-Bartkowiak. Pakt na rzecz stabilności i wzrostu. „Infos”. nr 4 (96). Biuro Analiz Sejmowych. ISSN 1896-6659.
- A. Nowak-Far, Pakt stabilności i wzrostu, C. H. Beck, 2007, ISBN 978-83-7483-549-7.