Pafos

miasto na Cyprze

Pafos (gr. Πάφος) − miasto i gmina (gmina miejska) w Republice Cypryjskiej, w dystrykcie Pafos[1], na południowo-zachodnim wybrzeżu Cypru. Zajmuje obszar o powierzchni 18,09 km², a w 2021 r. było zamieszkiwane przez 37 297 osób[2], co czyniło je czwartym pod względem liczby ludności miastem kraju. Jeden z dwóch największych i najważniejszych ośrodków turystycznych wyspy (obok Ajia Napy).

Pafos
Πάφος
Ilustracja
Widok na port i nabrzeże
Państwo

 Cypr

Dystrykt

Pafos

Powierzchnia

18,09 km²

Wysokość

72 m n.p.m.

Populacja (2021)
• liczba ludności


37 297

Nr kierunkowy

+357 26

Kod pocztowy

8010−8049

Położenie na mapie Cypru
Mapa konturowa Cypru, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Pafos”
34°46′34,0627″N 32°25′35,4374″E/34,776129 32,426510
Strona internetowa
Pafos[a]
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Ilustracja
Państwo

 Cypr

Typ

kulturowy

Spełniane kryterium

III, IV

Numer ref.

79

Region[b]

Europa i Ameryka Północna

Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę

1980
na 4. sesji

W starożytności istniały tu dwie osady: Pafos Palaia (starogr. Πάφος Παλαιά – Stare Pafos), usytuowane na wschód od współczesnego miasta, w pobliżu obecnej wsi Kuklia i późniejsze Pafos Nea (starogr. Πάφος Νέα – Nowe Pafos), znajdujące się w obszarze dzisiejszego Pafos, w jego południowo-zachodniej części. Nazwa miasta miała pochodzić od imienia herosa-eponima – Paphosa, syna Pigmaliona. Palepafos wg Iliady miał założyć Agapenor, król Tegei, wódz wojsk arkadyjskich w czasie wyprawy na Troję, w drodze powrotnej. Według mitologii greckiej u wybrzeży Pafos narodziła się z morskiej piany bogini miłości − Afrodyta.

W 2017 r. Pafos było Europejską Stolicą Kultury. W mieście rozwinął się przemysł odzieżowy, obuwniczy oraz spożywczy[3].

Historia miasta

edytuj

Ślady bytności człowieka na obszarze dzisiejszego Pafos, jak i całego Cypru, sięgają neolitu. Palepafos, zlokalizowane na wschód od obecnego miasta, założono prawdopodobnie w XIV w. p.n.e. Uważa się, że od samego początku istniał tu silny kult Afrodyty (wywodzący się zapewne z przedgreckiego kultu płodności, ogólnie przyjęta teoria mówi o obcym, niegreckim pochodzeniu kultu Afrodyty). W Palepafos istniała poświęcona jej słynna na cały świat grecki świątynia, którą zbudowano już w XII w. p.n.e. Nowe Pafos, powstałe w obrębie dzisiejszego miasta, założono pod koniec IV wieku p.n.e. W epoce hellenistycznej znacznie przybrało na znaczeniu, stając się w II wieku p.n.e. stolicą całego Cypru. Szczyt rozwoju osiągnęło pod rządami Rzymu (który objął kontrolę nad wyspą w 58 p.n.e.), będąc centrum politycznym i administracyjnym Cypru[4]. Na początku IV wieku Pafos zostało zniszczone przez trzęsienie ziemi. Miasto odbudowano, nie odzyskawszy jednak dawnej świetności, a stolica została przeniesiona do również odbudowanej Salaminy[4].

W średniowieczu, najpierw w rękach Bizancjum, później łacinników i Wenecjan, wreszcie Turków Osmańskich, miasto niemal zupełnie straciło dawne znaczenie, zaś prym wiodły porty Larnaka, Kirenia i Famagusta, natomiast rolę głównego ośrodka administracyjnego wyspy przejęła Nikozja. W 1103 r. w Pafos przebywał w drodze do Ziemi Świętej król Danii Eryk I, który tutaj zmarł[5] i został pochowany w lokalnej bazylice (kościół uległ zniszczeniu podczas trzęsienia ziemi). Obecnie na tym miejscu znajduje się tablica pamiątkowa ku czci króla[6]. Sytuacja Pafos jako mało ważnego miasteczka nie zmieniła się pod rządami Brytyjczyków, ani po odzyskaniu niepodległości przez Cypr w latach 60. XX wieku. Dopiero interwencja Turcji w 1974 r., a w konsekwencji utrata takich miast jak Kirenia i Famagusta przez Republikę Cypryjską na rzecz Cypru Północnego skłoniła rząd południowocypryjski do inwestycji w Pafos, dzięki czemu miasto jest dziś ważnym kurortem wypoczynkowym południowej części wyspy.

Polskie wykopaliska w Pafos

edytuj

Polska ekspedycja archeologiczna Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW pod kierownictwem profesora Kazimierza Michałowskiego rozpoczęła prace w czerwcu 1965 r. Na stanowiskach w południowo-zachodniej części Pafos odkryto marmurowe rzeźby Asklepiosa oraz czczonej w mieście Artemidy. Odkryto też skarb srebrnych monet z okresu Filipa Arridajosa i Aleksandra Wielkiego. Następnym kierownikiem polskich ekspedycji archeologicznych został profesor Wiktor Andrzej Daszewski (1971–2007), kolejnym doktor Henryk Meyza (2008–2019). Oprócz prac wykopaliskowych polska ekspedycja prowadzi prace rekonstrukcyjne i konserwatorskie w Pafos. Systematycznie odkrywana jest ogromna rezydencja antyczna (120 metrów długości i 80 szerokości) ze względu na znajdującą się w pałacu mozaikę przedstawiającą walkę Tezeusza z Minotaurem zwana Willą Tezeusza. W 2011 r. badania w Pafos rozpoczął także Zakład Archeologii Klasycznej Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, pod kierunkiem prof. dr hab. Ewdoksii Papuci-Władyki pod nazwą Paphos Agora Project. Jego celem było odnalezienie hellenistycznej agory stolicy wyspy, która znajdowała się przypuszczalnie pod rzymską. W 2015 r., projekt wszedł w nowy etap realizacji, którego celem było zbadanie i rekonstrukcja przestrzeni publicznej agory oraz infrastruktury i działalności ekonomicznej miasta z zastosowaniem metod interdyscyplinarnych[7]. Od 2020 r. na stanowisku rozpoczyna się wspólny polski projekt konsorcjum naukowego złożonego z Uniwersytetu Jagiellońskiego, Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW i Politechniki Warszawskiej pod kierunkiem prof. Ewdoksii Papuci-Władyki: „MA-P Maloutena i Agora w planie urbanistycznym Pafos: Modelowanie miejskiego krajobrazu stolicy hellenistycznego i rzymskiego Cypru”[8].

Zabytki

edytuj

Bogactwo zabytków z praktycznie każdej epoki istnienia Pafos stało się przyczyną wpisania miasta na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO. Do ważniejszych zabytków zaliczają się:

Klimat

edytuj

Pafos znajduje się w strefie klimatu subtropikalnego[11][12] typu śródziemnomorskiego[13], z bardzo łagodnymi zimami i długimi ciepłymi, częściowo gorącymi latami. Średnia roczna temperatura wynosi 23,6°C w dzień i 13,9 °C w nocy.

Średnia temperatura dwóch miesięcy zimowych – stycznia i lutego wynosi wokół 17 °C w dzień i 8 °C w nocy, średnia temperatura morza wynosi 17–18 °C[14]. Opady śniegu, jak i mróz nie występują. Lato trwa osiem miesięcy, od kwietnia do listopada. W okresie od maja do listopada średnia temperatura morza wynosi ≥20 °C[14]. Dwa miesiące – marzec i grudzień mają charakter przejściowy, ze średnią temperaturą 18–19 °C w ciągu dnia i około 9 °C podczas nocy, pod względem temperatury i nasłonecznienia przypominają nieco maj i wrzesień w Polsce. W Pafos, jak i w pozostałych miejscowościach na wybrzeżu Cypru występują stosunkowo małe wahania temperatury, zarówno pomiędzy dniem a nocą oraz pomiędzy kolejnymi dniami.

Pafos ma 46 dni deszczowe rocznie przy opadach ≥1 mm lub 62 dni deszczowych rocznie przy opadach ≥0,2 mm, od generalnie bezdeszczowego okresu od maja do września do około 10 dni deszczowych w styczniu. Występuje tu 3415 godzin czystej słonecznej pogody rocznie, od 186 h (6 godzin dziennie, około 6 razy więcej niż w Polsce) w grudniu do 391 h (średnio 12,6 godziny czystego słońca na dobę) w lipcu[15].

Średnia temperatura i opady dla Pafos
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C] 17.0 16.9 18.5 21.3 24.4 27.7 29.9 30.4 28.8 26.6 22.4 18.6 23,6
Średnie dobowe temperatury [°C] 12.5 12.3 13.6 16.3 19.5 22.8 25.2 25.7 23.8 21.5 17.5 14.2 18,7
Średnie temperatury w nocy [°C] 8.0 7.6 8.7 11.3 14.5 17.8 20.4 21.0 18.8 16.4 12.6 9.7 13,9
Opady [mm] 80.2 64.2 34.3 18.7 5.3 1.6 0.3 0.0 3.8 18.0 66.4 93.9 387
Średnia liczba dni z opadami 9.9 8.0 5.5 4.1 1.3 0.3 0.1 0.0 0.6 2.5 5.8 8.7 46,6
Średnie usłonecznienie [h] 195 212 245 270 344 381 391 366 315 285 225 186 3415
Źródło: Department of Meteorology of Cyprus[15]

Miasta partnerskie

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Jednostki administracyjne Republiki Cypryjskiej. mof.gov.cy. [dostęp 2020-11-14]. (ang.).
  2. Population of Cities in Cyprus (2021). [dostęp 2021-12-31]. (ang.).
  3. Pafos, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-09-07].
  4. a b Cyprus Tourism Organisation [pdf], visitcyprus.com.
  5. Kay Nielsen, Danmarks kongelige familier i 1000 år, Ib Askholm, wyd. 1. udg., 1. opl, [Rødovre]: Askholm, 2007, s. 24, ISBN 978-87-91679-09-4, OCLC 254232649.
  6. Lista pochówków królów Danii. homepage.mac.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-03-17)].
  7. Paphos Agora Project Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2016-06-07].
  8. Grant Opus 18 na badania w Nea Pafos [online], pcma.uw.edu.pl [dostęp 2020-07-06].
  9. Galeria zdjęć: Park Archeologiczny w Pafos. [dostęp 2016-06-07].
  10. Wokół pręgierza św. Pawła. [dostęp 2016-06-07].
  11. Climatic map by Istituto Geografico De Agostini.
  12. Die Klimatypen der Erde – Pädagogische Hochschule in Heidelberg.
  13. World Map of Köppen–Geiger Climate Classification.
  14. a b weather2travel.com: Paphos Climate.
  15. a b Department of Meteorology of Cyprus: Meteorological Service – Climatological and Meteorological Reports. [dostęp 2014-11-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-26)].