Pacyfikacja Róży
Pacyfikacja Róży – masowy mord na polskiej ludności cywilnej dokonany przez okupantów niemieckich 2 lutego 1943 we wsi Róża w województwie lubelskim, w powiecie tomaszowskim, w gminie Susiec.
| Państwo |
Polska (okupowana przez III Rzeszę – Generalne Gubernatorstwo) |
|---|---|
| Miejsce | |
| Data |
2 lutego 1943 |
| Liczba zabitych |
kilkadziesiąt osób |
| Typ ataku |
masowy mord |
| Sprawca | |
Położenie na mapie Polski w 1939  | |
 50°29′07″N 23°12′56″E/50,485278 23,215556
| |
Przebieg pacyfikacji
edytujPodczas II wojny światowej i niemieckiej operacji wysiedleńczej na Zamojszczyźnie w rejonie wsi Zaboreczno rozegrała się bitwa pomiędzy niemiecką policją a oddziałami Batalionów Chłopskich (1 lutego 1943). Niemcy ponieśli porażkę i stracili kilkudziesięciu zabitych[1][2]. Po zakończeniu bitwy 5. kompania BCh dowodzona przez por. Stanisława Ligenzę ps. „Grom” zatrzymała się na odpoczynek we wsi Róża[1][3].
2 lutego 1943 roku Różę otoczyły niemieckie oddziały. Kompania „Groma” zdołała się wydostać z okrążenia, jednakże w ręce Niemców wpadli ranni z partyzanckiego punktu sanitarnego, który był ulokowany w miejscowej gajówce. Wszystkich jeńców wymordowano[1][3]. Niemcy przeprowadzili również odwetową pacyfikację wsi. Zamordowano wtedy 36 mieszkańców, w tym trzynaście kobiet i ośmioro dzieci poniżej 15. roku życia. Najmłodsza ofiara liczyła 2 lata, najstarsza 70 lat. Spalono 9 gospodarstw. Sprawcami zbrodni byli funkcjonariusze niemieckiej żandarmerii z Krasnobrodu[4].
Niemcy po zamordowaniu ludzi i spaleniu połowy wsi Róża, wycofali się w stronę Krasnobrodu[5].
Po pacyfikacji wśród ocalałych budynków w Róży ukryła się ranna w nogę w czasie ucieczki z gajówki sanitariuszka Wanda Cisek. Została zamordowana później we wsi Krajkamionka w powiecie hrubieszowskim przez UPA podczas walk w 1944; przybili ją gwoździami na drzwiach stodoły[6].
Po wojnie w miejscu, gdzie znajdowała się gajówka, postawiono krzyż. W 1982 roku wzniesiono tam pomnik wykonany z piaskowca, upamiętniający partyzantów i mieszkańców Róży zamordowanych w czasie pacyfikacji[3].
O tragicznych wydarzeniach w Róży opowiada książka wydana przez Urząd Gminy Susiec autorstwa Mieczysława Kawki pt. Dramat Róży 2 luty 1943 r.[7]
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Ryszard Najczuk: 74. Rocznica Bitwy pod Zaborecznem i Różą. wojsko-polskie.pl, 2017-02-06. [dostęp 2018-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-24)].
- ↑ Fajkowski 1972 ↓, s. 138.
- ↑ a b c Pomnik w Róży. roztocze-agroturystyka.pl. [dostęp 2018-04-25].
- ↑ Fajkowski i Religa 1981 ↓, s. 452.
- ↑ Glińska i Ślaski 1968 ↓, s. 155.
- ↑ Glińska i Ślaski 1968 ↓, s. 155–156.
- ↑ Poświęcenie przeniesionego pomnika walk w Róży. zawszerazem.odt.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-26)]., Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Łuszczaczu, 2017-02-03. [dostęp 2018-04-25].
Bibliografia
edytuj- Józef Fajkowski: Wieś w ogniu. Eksterminacja wsi polskiej w okresie okupacji hitlerowskiej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1972.
- Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945. Warszawa: Książka i Wiedza, 1981.
- Alina Glińska, Jerzy Ślaski: Zamojszczyzna w okresie okupacji hitlerowskiej. Relacje wysiedlonych i partyzantów. Warszawa: PAX, 1968.
Linki zewnętrzne
edytuj- Sprawozdanie z uroczystości upamiętniającej 74-tą rocznicę bitwy pod Różą oraz pomordowanych mieszkańców Róży i Łuszczacza w czasie II wojny światowej. turystyka.susiec.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-25)]., susiec.pl. [dostęp 2018-04-24].