Państwowy Instytut Hydrologiczno-Meteorologiczny (PRL)

Państwowy Instytut Hydrologiczno-Meteorologiczny (PIHM) – instytucja badawczo-naukowa powołana do przeprowadzania planowanych i systematycznych badań hydrologiczno-meteorologicznych.

Powołanie Instytutu

Na podstawie dekretu z 1946 r. o utworzeniu Państwowego Instytutu Hydrologiczno-Meteorologicznego ustanowiono Instytut.

Instytut podlegał bezpośrednio Ministrowi Komunikacji.

Dyrektorami byli: prof. Julian Michał Lambor (1949–1953 i 1959–1963), prof. dr Wincenty Okołowicz (1953–1959), prof. dr hab. inż. Zdzisław Kaczmarek (1963–1966), doc. dr inż. Eryk Bobiński (1969–1972).

30 grudnia 1972 z połączenia Państwowego Instytutu Hydrologiczno-Meteorologicznego z Instytutem Gospodarki Wodnej - powstał Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej.

Cele i zadania Instytutu

Instytut spełniał swoje zadania przez:

• zakładanie i utrzymywanie na całym obszarze Państwa, w szczególności na rzekach i jeziorach, wybrzeżu morskim i terenach górskich stacji obserwacyjnych i doświadczalnych,
• organizowanie stałej służby pogody dla potrzeb komunikacji powietrznej i lądowej oraz innych zainteresowanych działów administracji państwowej,
• organizowanie służby informacyjnej i ostrzegawczej dla potrzeb żeglugi i akcji powodziowej,
• wykonywanie wszelkich pomiarów i studiów w zakresie hydrologii i meteorologii oraz niezbędnych obserwacji i badań specjalnych wiążących się z tymi służbami,
• opiniowanie projektów technicznych i gospodarczych ze stanowiska hydrologicznego i meteorologicznego,
• opracowanie wniosków dotyczących racjonalnego wykorzystania wód i elementów klimatycznych,
• opracowanie oraz kompletowanie katalogów i opisów wód kraju, rejonów klimatycznych i katastru sił wodnych,
• opracowanie i publikowanie wyników obserwacji, studiów, pomiarów, instrukcji i biuletynów informacyjnych oraz prac naukowych z dziedziny hydrologii i meteorologii,
• współpraca z pokrewnymi instytucjami i organizacyjnymi w kraju i za granicą oraz katedrami hydrologii i meteorologii na wyższych uczelniach.

Organizacja instytutu

Na podstawie obwieszczenia Prezesa Rady Ministrów z 1947 r. w sprawie ogłoszenia statutu organizacyjnego Komitetu Hydrologiczno-Meteorologicznego określono organizację Instytutu.

Na czele Instytutu stał dyrektor mianowany i zwalniany przez Ministra Komunikacji.

Kompetencje dyrektora Instytutu

Dyrektor zarządzał całokształtem spraw Instytutu i był odpowiedzialny za ogólną jego działalność.

W szczególności do kompetencji dyrektora należało:

• organizacja pracy służby informacyjno-ostrzegawczej w zakresie hydrologii i meteorologii dla wszystkich potrzeb Państwa;
• przedkładanie Ministrowi Komunikacji w porozumieniu z właściwymi organami wniosków co do tworzenia, znoszenia i zmiany siedzib oddziałów Instytutu oraz stacji obserwacyjnych i doświadczalnych;
• ustalanie metod i programu badań hydrologicznych i meteorologicznych w Państwie;
• opiniowanie projektów technicznych i gospodarczych,
• przedstawianie wniosków właściwym władzom centralnym i instytucjom gospodarczym w sprawie racjonalnego wykorzystania wód i elementów meteorologicznych;
• zatwierdzanie opisów wód kraju (katalogów), rejonów klimatycznych i katastru sił wodnych oraz wszelkich innych opracowań, studiów, pomiarów, obserwacji i biuletynów, przeznaczonych do publikacji;
• reprezentowanie służby hydrologicznej i meteorologicznej na zjazdach i konferencjach hydrologicznych i meteorologicznych w kraju i zagranicą;
• nakładanie obowiązków obserwacji w myśl art. 6 dekretu o utworzeniu Państwowego Instytutu Hydrologiczno-Meteorologicznego;
• regulowanie i uzgadnianie współpracy Instytutu z zainteresowanymi urzędami i instytucjami w zakresie hydrologii i meteorologii;
• występowanie do innych instytucji i urzędów o dostarczanie przez nie materiałów hydrologicznych i meteorologicznych, potrzebnych do opracowania zagadnień poruczonych Instytutowi;
• zatwierdzanie po uzgodnieniu z zainteresowanymi Ministerstwami instrukcji dla wszystkich urzędów i instytucji, wykonujących spostrzeżenia hydrologiczne i meteorologiczne w celu prowadzenia tych prac według jednolitego dla całego Państwa systemu;
• przedstawianie Ministrowi Komunikacji wniosków o tworzenie stypendiów na wyższych uczelniach i instytucjach naukowych w kraju i zagranicą;
• organizowanie wykładów z zakresu hydrologii i meteorologii w szkołach akademickich, w porozumieniu z Ministerstwem Oświaty;
• zakładanie radiostacji do użytku służby hydrologicznej i meteorologicznej i występowanie z wnioskami w sprawie użytkowania innych stacji nadawczo-odbiorczych,
• wydawanie zasadniczych zarządzeń w sprawach organizacji i trybu pracy Instytutu oraz decydowanie w sprawach ogólnych i dotyczących całej służby hydrologiczno-meteorologicznej.

Wydziały Instytutu

Instytut dzielił się na Wydziały:

• Ogólny;
• Hydrografii i Hydrometrii;
• Hydrologii Wód Płynących;
• Limnologii i Wód Podziemnych;
• Meteorologii Klimatologicznej;
• Przewidywań i Informacji Synoptycznych;
• Aerologii i Specjalnych Badań Meteorologicznych;
• Morski z siedzibą w Gdyni;
• Samodzielny Wydział Wojskowy służby hydrologiczno-meteorologicznej;
• Samodzielny referat inwestycyjny

Na czele wydziałów stali naczelnicy wydziałów mianowani i zwalniani ze służby przez Ministra Komunikacji na wniosek dyrektora Instytutu.

Naczelnicy wydziałów sprawowali fachowe kierownictwo nad powierzonymi wydziałami, stosownie do zarządzeń i instrukcji dyrektora Instytutu i jego zastępców oraz są odpowiedzialni za całokształt prac wydziałów.

Środki finansowe Instytutu

Środki finansowe na pokrycie wydatków Instytut czerpał:

• z kwot przewidzianych na ten cel w osobnym dziale budżetu Ministerstwa Komunikacji,
• z funduszów przydzielonych przez inne Ministerstwa,
• z własnych dochodów uzyskanych za prace, wykonywane dla urzędów, instytucji i osób zainteresowanych, jak również za orzeczenia, opinie, informacje i sprzedaż, wydawnictw.