Pałacyk Kosińskich

Pałacyk Kosińskich – pałac znajdujący się w Połażejewie, zbudowany prawdopodobnie dla Witolda i Marii Kosińskich.

Pałacyk Kosińskich

nr rej. 2090/A z 30 maja 1986
Pałacyk Kosińskich w 2011 roku
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miejscowość	Połażejewo
Adres	Połażejewo 11
Typ budynku	Pałac
Styl architektoniczny	Eklektyzm z elementami klasycystycznymi
Kondygnacje	2
Powierzchnia użytkowa	739 m²
Rozpoczęcie budowy	pierwsza połowa XIX w.
Ważniejsze przebudowy	1922-1926
Pierwszy właściciel	gen. Jan Henryk Dąbrowski
Kolejni właściciele	Bogusława Bogumiła Mańkowska, książę Aleksander Czartoryski z Wiednia, Józef i Joanna Golscy, Maria Rekowska i Witold Kosiński, Wacław Boening, RSP Połażejewo, Jarosław i Karolina Staszak, Dariusz Czerlonek i Iwona Wilczopolska-Czerlonek
Obecny właściciel	Andrzej Bystry
Położenie na mapie gminy Środa Wielkopolska Pałacyk Kosińskich
Położenie na mapie Polski Pałacyk Kosińskich
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Pałacyk Kosińskich
Położenie na mapie powiatu średzkiego Pałacyk Kosińskich
52°14′59,27″N 17°23′29,07″E
Strona internetowa

Pałacyk Kosińskich w 1929 r.

Pałac Kosińskich przed remontem

Dane techniczne

Pałac dwukondygnacyjny w stylu eklektycznym z elementami klasycystycznymi o kubaturze 3186 m³, i powierzchni 739 m². Budowlę kształtują trzy uporządkowane nierównej szerokości i wysokości bryły. Korpus główny będący zasadniczą częścią pałacu wzniesiony na planie prostokąta, piętrowy przykryty dachem płaskim z attyką. Elewację frontową i tylną, siedmioosiową, poprzedzają tarasy ograniczone ozdobnymi balustradami. Elewacje frontową, będącą jednocześnie elewacją ogrodową poprzedza duży taras, ograniczony dwustronnie biegnącą balustradą, nad którym na czterech kolumnach wspiera się w strefie piętra balkon. Elewacje obiega rytm prostokątnych okien ujętych w proste obramienia i profilowane listwy nadokienne. Dwie przybudówki parterowe flankowane na narożach wieżyczkami zwieńczonymi krenelażem. Pałac otacza park o charakterze krajobrazowym założony w końcu XIX wieku. Pałac wpisany do rejestru zabytków pod numerem 2090/A (30.V.1986 r.), a park 23/wlkp/A (7.IV.2000).

Zarys historyczny

W latach 1416–1427 wieś Połażejewo należała do braci Mikołaja i Świętosława Polojewskich, w latach późniejszych (1501–1510) własność Kapituły Gnieźnieńskiej. Do 1578 r. własność Stanisława Ossowskiego syna Pawła. Następnie wieś wchodziła w skład majątku Winna Góra nadanego gen. Henrykowi Dąbrowskiemu przez cesarza Napoleona. W początku XIX w. właścicielką była Bogumiła Bogusława Mańkowska urodzona w 1814 r. w Paryżu, córka Barbary Chłapowskiej i gen. Henryka Dąbrowskiego, oraz jej mąż gen. Teodor Mańkowski syn Seweryna, a wnuk Ignacego. We władaniu Mańkowskich dobra w Połażejewie były do 1854 r. Nowym nabywcą nie tylko Połażejewa, ale całego klucza majątków zwanego żrenickim, był książę Aleksander Czartoryski z Wiednia, który kupował te majątki dla swojej żony Marceliny, znanej pianistki i filantropki. Około roku 1868 właścicielem Połażejewa zostali Józef i Joanna Golscy, wcześniej dzierżawcy od roku 1865. Po śmierci Józefa 21 stycznia 1869 roku Joanna Golska sama gospodarzy do roku 1872. W tym samym roku nową właścicielką Połażejewa zostaje Maria von Rekowska, herbu Wantoch, przyszła dziedziczka Koszut i Krerowa w powiecie średzkim. Wkrótce, bo 27 kwietnia 1873 r., wychodzi ona za mąż za Witolda Kosińskiego, herbu Rawicz, syna powstańca styczniowego Władysława Kosińskiego z Targowej Górki, a wnuka Antoniego Amilkara Kosińskiego generała wojsk Księstwa Warszawskiego, walczącego u boku gen. Henryka Dąbrowskiego.

Od roku 1883 (wpis w księdze wieczystej jest pod datą 25.06.1883r.) właścicielem Połażejewa został Wacław Boening, poprzednio zamieszkały we Wrześni. Jego rodzina reprezentowała tamtejsze środowisko urzędniczo-wojskowe i handlowe. Wkrótce dokonuje on pierwszych modyfikacji w istniejącym już zespole parkowo- dworskim. Początkowo nowe inwestycje dotyczą głównie parku i niektórych budynków inwentarskich. Dane statystyczne z 1890 r. podają, że majątek Połażejewo miał wtedy gruntów ogółem i przynosił 5262 marek dochodu rocznego. Na początku XX wieku majątkiem w Połażejewie administruje syn Wacława Tadeusz Boening. Jednak dnia 23.04.1918r., jako nowy właściciel tego majątku, zostaje zapisany w księgach wieczystych jego młodszy brat Kazimierz. Kazimierz Boening był ostatnim właścicielem Połażejewa w okresie do drugiej wojny światowej. Dnia 25 kwietnia 1922 r., w kościele św. Wojciecha w Poznaniu, jego żoną została Irena Anna Helena Szenic. Państwo Boeningowie posiadali trzy córki: Halinę Irenę Zofię (urodzoną w 1923 r.), Krystynę Marię Wandę (1925r.) i Izabelę Teresę Helenę (1927). Wszystkie one urodziły się w Poznaniu. Pałac został przebudowany przynajmniej raz, w roku 1922 r., na co wskazuje wpis w księdze budynku, oraz inicjały Kazimierza Boeninga na zwieńczeniu fasady. To sielsko pożyteczne życie ziemianina i działacza, prawnika, wicewojewody poznańskiego Kazimierza Boeninga przerwał wybuch II wojny światowej. Po zajęciu Polski przez hitlerowskiego okupanta został on aresztowany przez niemieckie władze bezpieczeństwa i w dniu 14 października 1939 r. rozstrzelany na średzkim Rynku.

Majątek Połażejewo w okresie okupacji hitlerowskiej był pod zarządem niemieckim. Rodzina Kazimierza Boeninga musiała go opuścić. W pałacu pod koniec wojny zamieszkiwali niektórzy oficerowie niemieckiej Luftwaffe, którzy obsługiwali pobliskie lotnisko wojskowe w Mącznikach. Była to jednostka szkoleniowa.

Po wojnie w roku 1945, w pałacu początkowo mieszkali znowu lotnicy, ale tym razem radzieccy. Był to okres wielkiej dewastacji tego obiektu., w roku 1946 Skarb Państwa, poprzez Państwowy Fundusz Ziemi, przejął majątek Połażejewo w tym zabudowania pałacowe z parkiem. Prawowitym właścicielom, wdowie pani Irenie Boening z córkami, pozwolono zamieszkać w pałacu na okes trzech miesięcy aby mogły spakować pozostałe jeszcze w pałacu ich rzeczy i następnie zostały wysiedlone do Krakowa. Potem zamieszkali w nim niektórzy parcelanci. Po przejęciu obiektu przez spółdzielnię, wykorzystywano go do różnych celów (głównie na mieszkania członków oraz biura) i wciąż ulegał on dalszej dewastacji, a przybudówka wschodnia, w której mieściła się pałacowa kuchnia uległa zawaleniu z powodu złego stanu technicznego. W roku 1950 parcelanci utworzyli Rolniczą Spółdzielnię Wytwórczą, później przemianowana na Produkcyjną. Pod koniec lat siedemdziesiątych XX w. spółdzielnia wybudowała dla swoich członków bloki mieszkalne. Pozwoliło to wyprowadzić z pałacu jego dotychczasowych mieszkańców oraz biuro. W 1988 r. RSP rozpoczęło remont pałacu, który z braku funduszy został przerwany.

W roku 1998 istniejąca jeszcze RSP sprzedała pałac z parkiem państwu Jarosławowi i Karolinie Staszak z Wrześni, 17 lipca roku 2007, pałac odkupiła gdańska firma Archet Nausea spółka z o.o., której właścicielami są Dariusz Czerlonek i Iwona Wilczopolska-Czerlonek. Ich przodkowie herbu Godziemba i Nieczuja należeli do znanych rodzin ziemiańskich, a wymienione herby można podziwiać w zamku kórnickim, na drewnianych kasetonach sufitowych sali jadalnej. Antenat p. Dariusza o nazwisku Sławoszewski był przez pewien okres właścicielem Dzierżnicy w powiecie średzkim gdzie w roku 1717 został „..okrutnie zabity nocą..” i pochowany w parku w Dzierżnicy. Rok później zwłoki zostały przeniesione do kościoła Św. Wawrzyńca w Gnieźnie.

W latach 2007–2011 pałacyk został odbudowany oraz została przeprowadzona rewitalizacja przypałacowego parku. Projektantami odbudowy byli inż arch. Marek Kubiak oraz inż. arch. Sławomir Pawłowski ze Środy Wielkopolskiej. Aranżacja wnętrz i parku została zaprojektowana i wykonana przez panią Iwonę Wiczopolską – Czerlonek. Wszystkie prace były prowadzone pod nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z Poznania.

W VII edycji konkursu na najlepszy obiekt turystyki na obszarach wiejskich w Wielkopolsce 2013, właściciele pałacyku pp. Iwona Wilczopolska Czerlonek i Dariusz Czerlonek otrzymali Wyróżnienie Specjalne za ocalenie dziedzictwa kulturowego i przywrócenie świetności wiejskim siedzibom ziemiaństwa zamieszkującego Wielkopolskę. (http://www.wir.org.pl/archiwum/aktualne/agroturystyka2013.htm)

Legendy

Legendy o zespole parkowo- pałacowym w Połażejewie. Jedna z tych opowieści dotyczy narośli znajdujących się na niektórych drzewach w parku. Według miejscowej ludności ich powstanie związane jest z pochowaniem w tych miejscach psów dawnych właścicieli. Po zajęciu majątku przez władze niemieckie, psy zostały zastrzelone przez gestapowców i zakopane pod wspomnianymi drzewami. Kazimierz Boening miał psy rasy bokser, które, jak głosi legenda próbują się wydostać przez drzewa, aby ratować swojego pana. Obecnie w tym miejscu pochowana jest suczka Tosia rasy rottwailer pp. Czerlonków, która zginęła tragicznie pod kołami ciężarówki. Połażejewo ma także opowieść o duchu, który tam straszy. Otóż w rejonie pałacu niekiedy pokazuje się postać ubrana w mundur żołnierski, czasami puka w nocy do drzwi pałacu lub pokoi, zapala i gasi światła w budynku. Spełnia ona pożyteczną rolę, gdyż dzięki niej mało kto odważa się zapuszczać do parku i pałacu.

Bibliografia

• Metrykalia Katolickie
• Dziennik Poznański
• Teki Dworzaczka
• Dokumentacja obiektu – Iwona Wilczopolska – Czerlonek
• Karta zabytku – Wojewódzki Konserwator Zabytków w Poznaniu
• Nr 58 Średzkiego Kwartalnika Kulturalnego – art. autorstwa: Stanisława Frankowskiego, Sławomira Pawłowskiego
• M. i P. Libiccy „Dwory i pałace wiejskie w Wielkopolsce”.
• Karol Boruta: Artykuł pod tyt.: „Niszczejące zabytki powiaty średzkiego”, na łamach „W kręgu rodziny kolegiackiej”
• Ludwik Gomolec: „Ziemia Średzka”
• Parafia pw Św. Mikołaja w Murzynowie Kościelnym – Wpisy w księdze kościelnej dot. corocznej kolędy (objęte lata 1868–1886)
• Wykaz alfabetyczny wszystkich posiadłości ziemskich w W. Księstwie Poznańskiem, Berlin: F. Bürde, 1872
• [brak autora], Kurzgefasstes Statistisches Handbuch der Provinz Posen (…), Poznań: Louis Tuerk, 1865
• Niederstetter J., Verzeichniss saemmtlicher Ritter-und anderer selbststaendigen groesseren Gueter der Provinz Posen (...), Poznań: Koenigl. Polizeirath, 1859
• Plater Ludwik, Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księztwa Poznańskiego, Lipsk: Księgarnia Zagraniczna, 1846
• [brak autora], Verzeichniss saemmtlicher Ortschaften des Regierungs-Bezirks Posen (…), Poznań: W. Decker Posen, 1845

Linki zewnętrzne

• Pałac w Połażejewie
• Profil pałacu na Google Places