Pałac w Winnej Górze
Pałac Generała Dąbrowskiego w Winnej Górze (Pałac Dąbrowski) – zabytkowy[2] pałac we wsi Winna Góra, w powiecie średzkim, w województwie wielkopolskim.
 nr rej. 1438/A z 12.04.1973[1]
| |
-palac.jpg) Pałac w Winnej Górze | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Inwestor |
Henryk Mańkowski |
| Ukończenie budowy |
1910 |
| Pierwszy właściciel |
Henryk Mańkowski |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu średzkiego  | |
Położenie na mapie gminy Środa Wielkopolska  | |
 52°12′20,9916″N 17°26′56,7126″E/52,205831 17,449087
| |
Od 2021 roku mieści się tu instytucja kultury Samorządu Województwa Wielkopolskiego, która swą misję realizuje wokół postaci generała Jana Henryka Dąbrowskiego oraz prekursorów i prekursorek pracy organicznej.
Historia pierwszego pałacu
edytujPałac w Winnej Górze powstał w latach 1760–1770 z inicjatywy biskupa poznańskiego – Teodora Kazimierza Czartoryskiego. Pałac w stylu barokowym, znajdował się na równinie pomiędzy lasami na północy a winnicami na południu. Miał zajazd wysadzany lipami, a na jego tyłach pozostały dawne fosy. Wokół zaprowadzony był ogród francuski, a obok niego sad i plantacja drzew morwowych. W 1796 r. Pałac wraz z okolicznymi terenami został skonfiskowany przez władze pruskie.
30 VI 1807 r. w ramach donacji Napoleon przekazał Winną Górę wraz z miastami Środa i Pyzdry, 10 folwarkami i kilkunastoma wsiami (razem ponad 2,5 tys. ha) generałowi Janowi Henrykowi Dąbrowskiemu. Dąbrowski utworzył w Pałacu rodzaj narodowego sanktuarium, tzw. Świątynię Zwycięstwa (nawiązującą prawdopodobnie do Świątyni Sybilli Izabeli Czartoryskiej w Puławach), zawierającą pamiątki i dokumenty związane z walkami Polaków. Liczne freski na ścianach upamiętniały bitwy poległych legionistów – towarzyszy walki Dąbrowskiego. W Pałacu prezentowany był również obraz Jana Gładysza „Wjazd gen. H. Dąbrowskiego do Poznania”, a na kolumnach stały popiersia wodzów – Napoleona, Jana III Sobieskiego i Stefana Czarnieckiego. Po upadku Napoleona Dąbrowski na stałe osiadł w Winnej Górze, a Pałac stał się ważnym ośrodkiem polskiej myśli narodowej. Bywali tu m.in. Julian Ursyn Niemcewicz, Władysław Syrokomla i Henryk Sienkiewicz.
Historia obecnego pałacu
edytujPo śmierci syna generała, Bronisława Dąbrowskiego, i dłuższym sporze z rodziną jego żony, Weroniki z Łąckich, Winną Górę odkupił syn Bogusławy, Napoleon Ksawery Mańkowski. Majątek przejął następnie jego syn, Henryk Mańkowski herbu Zaręba, który w pobliżu rozebranego, dawnego Pałacu, będącego na początku XX w. w złym stanie technicznym, wzniósł w latach 1910–1911 nową budowlę zaprojektowaną przez architekta Stanisława Boreckiego. Pałac, mimo nadania formy tradycyjnego dworu z kolumnowym portykiem, był nowoczesny i stosunkowo duży. Dolna kondygnacja, wysoka suterena minimalnie zagłębiona w gruncie, otrzymała duże okna jak kondygnacja mieszkalna, a kondygnacja górna schowana została w dużym, łamanym, polskim dachu z licznymi lukarnami. Do wnętrza prowadzą kamienne schody poprzedzające monumentalny, czterokolumnowy portyk w wysokim porządku, zwieńczony trójkątnym tympanonem, w którym znajduje się herb Mańkowskich – Zaręba[3]. Wewnątrz dominuje wysoki, dwukondygnacyjny hall urządzony w stylu angielskim – z kominkiem, dwubiegowymi schodami i antresolą od frontu. Wnętrza od początku były nowocześnie urządzone, z centralnym ogrzewaniem i łazienkami. Na froncie umieszczono napis: „SI DEUS NOBISCUM QUIS CONTRA NOS” (łac. „Jeśli Bóg z nami, któż przeciw nam”). Rezydencji towarzyszyło ośmiohektarowe założenie ogrodowe z dwoma stawami i duży folwark.
Generał Jan Henryk Dąbrowski, z zamiłowania kolekcjoner i zbieracz numizmatów (zgromadził kolekcję ponad 10 tys. monet), oprócz pięknych mebli i dobrego malarstwa umieścił w pałacu pozostałe pamiątki rodzinne. Znajdowały się tam również kolekcje napoleońskich pamiętników i szlacheckich pasów słuckich. Zbiory te zostałyrozproszone i w dużej części zaginęły podczas II wojny światowej.
-
Pałac (1912) -
-
Zbliżenie na tympanon -
Herb Zaręba Henryka Mańkowskiego
.jpg)
.JPG)
.JPG)
W rękach Henryka Mańkowskiego, a później jego syna Andrzeja, Winna Góra znajdowała się do wybuchu II wojny światowej, kiedy to dotychczasowi właściciele zostali wywłaszczeni i zastąpieni przez Niemców. Po wojnie majątek został znacjonalizowany. W 1963 r. pałac został przejęty przez Instytutu Ochrony Roślin w Poznaniu. Rozpoczęto również starania, by do Winnej Góry powróciły pamiątki po generale Dąbrowskim. Powstała idea powołania „Sali Pamięci Generała J. H. Dąbrowskiego”, którą zrealizowano w 1987 r. Sala funkcjonowała niezależnie do 1997 r., kiedy to przekształcono ją w oddział gnieźnieńskiego Muzeum Początków Państwa Polskiego. W 2003 r. Pałac, park i zdecydowana większość majątku została przez Instytut wydzierżawiona, a potem sprzedana producentowi ceramiki łazienkowej, Stanisławowi Hybnerowi, który przeprowadził w Pałacu gruntowny remont, zachowując przy tym izbę pamięci. Od 2018 r. w Pałacu, wykupionym przez Wielkopolski Urząd Marszałkowski, mieścił się oddział Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy.
Pałac Dąbrowski jako nowa instytucja kultury
edytujW styczniu 2021 roku Pałac Generała Dąbrowskiego w Winnej Górze (Pałac Dąbrowski)[4] stał się samodzielną instytucją kultury samorządu województwa wielkopolskiego. Charakter placówki najtrafniej oddaje pojęcie „centrum interpretacji historii”, które swą misję realizuje wokół postaci generała Jana Henryka Dąbrowskiego oraz prekursorów i prekursorek pracy organicznej. Pałac Dąbrowski organizuje inicjatywy kulturalne i obywatelskie, nawiązuje współpracę z lokalnym instytucjami i organizacjami oraz bierze udział w budowaniu świadomości regionalnej Wielkopolan. Interdyscyplinarny Zespół Pałacu Dąbrowskiego poszukuje odpowiedzi na pytania o to, jak różne historyczne drogi Polaków do odzyskania niepodległości, związane zarówno z postacią generała Dąbrowskiego, jak i Organiczniczek i Organiczników budujących polską siłę ekonomiczną i społeczną, mogą wspierać rozumienie współczesności oraz inspirować do pracy na rzecz rozwiązywania aktualnych problemów.
Przypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ Pałac w Winnej Górze. [dostęp 2024-01-22]. (pol.).
- ↑ Strona główna [online], Pałac Dąbrowski [dostęp 2022-02-28] (pol.).