Wikipedia

Pałac Czapskich w Warszawie

budynek w Warszawie

Pałac Czapskich[2][3], także pałac Krasińskich[2][4] lub pałac Raczyńskich[2][4] – pałac znajdujący się przy ul. Krakowskie Przedmieście 5 w Warszawie. Siedziba stołecznej Akademii Sztuk Pięknych.

Pałac Czapskich w Warszawie
Zabytek: nr rej. 209 z 1 lipca 1965[1]
Ilustracja
Korpus główny pałacu
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Adres

ul. Krakowskie Przedmieście 5

Styl architektoniczny

barok

Zniszczono

1939

Odbudowano

1948–1959

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pałac Czapskich w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Pałac Czapskich w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Pałac Czapskich w Warszawie”
52,239417°N 21,015056°E/52,239417 21,015056
Multimedia w Wikimedia Commons
Pałac Czapskich ok. 1908
Zespół pałacowy widziany z Krakowskiego Przedmieścia

Historia

edytuj

W XVII wieku na miejscu obecnego pałacu znajdował się drewniany dwór Radziwiłłów. W latach ok. 1680–1705 dla prymasa Michała Radziejowskiego wzniesiono murowany pałac, najprawdopodobniej według projektu Tylmana z Gameren. W 1712 teren został własnością hetmana wielkiego koronnego Adama Sieniawskiego. Zajął się on przebudową pałacu i oficyn (nastąpiła w latach 1713–1721). Stworzył oficyny frontowe, dziedziniec gospodarczy i reprezentacyjny, założył ogród. Po jego śmierci w 1726, posiadłość odziedziczyła jego córka Zofia (będąca żoną Augusta Czartoryskiego). W 1732 małżeństwo Czartoryskich sprzedało pałac bankierowi Piotrowi Riaucour.

W 1733 budynek kupiła rodzina Czapskich. Rozpoczęli kolejną przebudowę wnętrza pałacu jak i jego otoczenia. W latach 1752–1756 nadano mu późnobarokowy wystrój. Bramę główną udekorowano kamiennymi orłami. Tomasz Czapski zmarł w 1784. Budynek odziedziczyła jego córka Konstancja, żona marszałka Sejmu Stanisława Małachowskiego. Od tego czasu w pałacu odbywały się narady, projekty Konstytucji i ustaw, wystawne obiady. W 1790 architekt Jan Chrystian Kamsetzer wybudował dwie oficyny w stylu klasycystycznym; przebudował także bramę.

Od 1809, po śmierci Stanisława Małachowskiego, pałac stał się własnością rodziny Krasińskich. Stał się jednym z ośrodków życia kulturalnego Warszawy. Odbywały się w nim spotkania literackie pisarzy i poetów organizowane przez Wincentego Krasińskiego, ojca Zygmunta Krasińskiego. Rodzina ta zgromadziła w pałacu zbiory biblioteczne – Bibliotekę Ordynacji Krasińskich. Na przełomie lat 1820/1821 w pałacu mieszkali dwaj początkujący poeci romantyczni, Seweryn Goszczyński i Józef Bohdan Zaleski[5]. Tutaj też zmarli rodzice Zygmunta Krasińskiego − matka Maria[6] (1822) i ojciec Wincenty[7] (1858).

W latach 1909–1945 właścicielem pałacu był hrabia Edward Bernard Raczyński. W okresie 1905 i 1910–1911 w pałacu mieścił się m.in. konsulat Stanów Zjednoczonych, po I wojnie światowej Francuska Misja Wojskowa (1924)[8].

Korpus główny pałacu został spalony podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939. Całkowitemu zniszczeniu uległy wtedy wnętrza pałacowe[9]. Budynki od ulicy zostały wypalone w 1944. Po wojnie zniszczenia budynku oszacowano na ok. 70%[10].

Pałac odbudowano w latach 1948–1959 według projektu Stanisława Brukalskiego. Starano się przywrócić wygląd, jaki miał w XVIII w.

Pałac i sąsiadujące budynki zajęła stołeczna Akademia Sztuk Pięknych (ASP). W 1962 Ministerstwo Gospodarki Komunalnej odebrało Raczyńskiemu prawo własności i zezwoliło na użytkowanie pałacu przez ASP. Mieszczą się tam m.in. rektorat, biblioteka, Wydział Malarstwa i Wydział Grafiki.

W 1950 w rogu pałacowego dziedzińca, od strony ul. Traugutta, ustawiono pomnik Bartolomeo Colleoniego, będący kopią monumentu w Wenecji[11].

Na drugim piętrze lewej oficyny pałacu w latach 1960–2014 mieścił się Salonik Chopinów, oddział Muzeum Fryderyka Chopina[12]. Był to odtworzony fragment mieszkania, do którego w czerwcu 1827 wprowadziła się rodzina Chopinów. Fryderyk Chopin mieszkał tutaj do 2 listopada 1830, co upamiętnia odsłonięta 100 lat później tablica na fasadzie[13]. Obok znajduje się wmurowana w 1989 roku tablica upamiętniająca Cypriana Kamila Norwida, który uczył się tam malarstwa w szkole Aleksandera Kokulara[14], a ścianie od strony ul. Traugutta − tablica upamiętniająca Zygmunta Krasińskiego[15].

W 1965 pałac wraz z oficynami wpisano do rejestru zabytków[1].

W procesie reprywatyzacji w 2018 miasto odmówiło zwrotu nieruchomości, gdyż była ona wykorzystywana na cele publiczne[16].

Galeria

edytuj
  •  
    Pałac w 1750 roku
  •  
    Pałac w 1908 roku
  •  
    Salon przed 1939 rokiem
  •  
    Sala Balowa przed 1939 rokiem
  •  
    Fasada zachodnia
  •  
    Fasada ogrodowa
  •  
    Portal boczny
  •  
    Wejście na dziedziniec od strony Krakowskiego Przedmieścia

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (księga A) − stan na 30 czerwca 2023 roku. Woj. mazowieckie (Warszawa). [w:] Narodowy Instytut Dziedzictwa [on-line]. nid.pl. s. 38. [dostęp 2023-07-11].
  2. ↑ a b c Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 597. ISBN 83-01-08836-2.
  3. ↑ Tadeusz Jaroszewski: Księga pałaców Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1985, s. 33. ISBN 83-223-2047-7.
  4. ↑ a b Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1977, s. 76.
  5. ↑ Janina Rosnowska, Goszczyński, Warszawa 1977, s. 68-69.
  6. ↑ Danuta Danek, Krasiński i doświadczenie miłości romantycznej, [w:] Zygmunt Krasiński. Życie czy literatura?, Toruń 2019, s. 120.
  7. ↑ Wojciech Jerzy Górczyk, Śmierć w rodzinie Krasińskich z perspektywy prywatności. Eliza z Branickich Krasińska – życie w cieniu śmierci, [w:] Marginesy, Życie prywatne Polaków w XIX wieku, Łódź 2021, s. 191.
  8. ↑ Liste du Corps Diplomatique à Varsovie 1924, s. 32
  9. ↑ Alfred Lauterbach. Zniszczenie i odbudowa Warszawy zabytkowej. „Kronika Warszawy”. 4(8), s. 57, 1971. 
  10. ↑ Karol Małcużyński, Wacław Wojnacki: Zwiedzamy nową Warszawę. Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy „Kraj”, 1950, s. 80.
  11. ↑ Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 111. ISBN 83-88973-59-2.
  12. ↑ Dariusz Bartoszewicz. Eksmisja Chopina na bruk. „Gazeta Stołeczna”, s. 1, 23 lutego 2016. 
  13. ↑ Stanisław Ciepłowski: Napisy pamiątkowe w Warszawie XVII-XX w.. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 103. ISBN 83-01-06109-X.
  14. ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 136−137. ISBN 83-912463-4-5.
  15. ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 137. ISBN 83-912463-4-5.
  16. ↑ Konrad Klimczak: Dzięki „małej” ustawie zwrotu ASP nie będzie. [w:] Urząd m.st. Warszawy [on-line]. 19 października 2018. [dostęp 2018-10-28].

Bibliografia

edytuj
  • Jadwiga Mieleszko: Pałac Czapskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Pałac_Czapskich_w_Warszawie&oldid=75096651”