Pułkownik

Pułkownik
Wojska Lądowe
STANAG	OF-5
Stopień wyższy	generał brygady
Stopień niższy	podpułkownik
	Aktualne oznaczenie stopnia
	; naramiennik
	; kurtka nieprzemakalna
	Oznaczenie stopnia do 1939
	; naramiennik
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pułkownik (płk) – stopień oficerski. W SZ RP jest to najwyższy stopień wojskowy korpusu oficerów starszych, natomiast w okresie międzywojennym – korpusu oficerów sztabowych. Niższym stopniem jest podpułkownik, a wyższym generał brygady. W większości sił zbrojnych powyżej stopnia pułkownika (ang. i fr. colonel, niem. Oberst, ros. полковник) są stopnie generalskie.

Znaczenie historyczne

Pułkownik – w wojsku polskim w XVII wieku – dowódca pułku będący jednocześnie rotmistrzem podstawowej chorągwi wchodzącej w skład jego pułku. Począwszy od 2 połowy XVII w. mianem pułkownika określa się również porucznika chorągwi pułkownikowskiej, który często faktycznie dowodził pułkiem. W wojsku polskim cudzoziemskiego autoramentu odpowiednikiem pułkownika był oberszter (od XVIII w. zwany już pułkownikiem).

Znaczenie współczesne

Obecnie w SZ RP oficerowie w stopniu pułkownika pełnią najczęściej służbę na stanowiskach: dowódcy pułku i niektórych brygad, szefów oddziałów sztabów różnych szczebli. Oznaczeniem kodowym stopnia wojskowego w NATO jest OF-5.

Stopień pułkownika występuje również w Straży Granicznej, Służbie Więziennej, Biurze Ochrony Rządu, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Wywiadu Wojskowego i Służby Kontrwywiadu Wojskowego. Odpowiednikiem tego stopnia w Państwowej Straży Pożarnej jest starszy brygadier, a w Policji – inspektor.

W Marynarce Wojennej odpowiada mu stopień komandora^[a].

Oznaczenie

Oznaczeniem stopnia w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej są dwie belki i trzy gwiazdki.

Zgodnie z przepisami ubiorczymi żołnierzy Wojska Polskiego z 1972 roku pułkownik nosił trzy gwiazdki umieszczone na środku taśmy otokowej w linii równoległej do krawędzi taśmy; odległość między ramionami gwiazdek wynosiła 2 mm. Na daszku czapki garnizonowej – dwa galony szerokości 6 mm naszyte obok siebie w odstępie 2 mm; zewnętrzny naszyty w odległości 6 mm od krawędzi daszka na całej długości jego łuku. Na beretach i furażerkach – dwa paski na lewej stronie beretu (furażerki) długości 3 cm szerokości 5 mm w odstępie 4 mm, umieszczone pod kątem 45° w stosunku do dolnej krawędzi beretu (furażerki) oraz trzy gwiazdki rozmieszczone w linii prostej nad środkiem paska – prostopadle do jego położenia. Pierwszą gwiazdkę umieszczano w odległości 5 mm od paska do podstawy jej ramion, drugą gwiazdkę i następną – w odległości 5 mm od wierzchołka ramienia pierwszej gwiazdki do kąta wklęsłego ramion drugiej gwiazdki.

Na naramiennikach – dwa paski i trzy gwiazdki. Paski szerokości 6 mm umieszczone były w poprzek naramiennika: pierwszy pasek w odległości 1 cm od wszycia rękawa, drugi – 4 mm od pierwszego. Pierwsza gwiazdka umieszczona była na środku naramiennika, w odległości 1 cm od drugiego paska, a druga w odległości 5 mm od wierzchołka ramienia pierwszej gwiazdki do kąta wklęsłego ramion drugiej gwiazdki; trzecia podobnie jak druga^[1].

W myśl Przepisu Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919^[2], na naramiennikach kurtki i płaszcza w odległości 1 cm od wszycia, w poprzek naramiennika, naszyte równolegle prosto w odległości 1,5 cm jeden od drugiego dwa płaskie sznureczki srebrne oksydowane szerokości 5 mm. Na środku naramiennika wzdłuż trzy gwiazdki haftowane oksydowanymi nićmi lub wytłaczane pięciopromienne, o ostrych promieniach^[b].

Na wierzchu czapki wzdłuż szwów wierzchu na krzyż od otoka z jednej strony do otoka z drugiej i wzdłuż górnej krawędzi otoka dokoła, naszyty 1 płaski sznurek szerokości 5 mm, srebrny, oksydowany, dookoła otoku naszyte dwa takie same sznurki w odległości 0,5 cm jeden od drugiego. Z przodu pod orzełkiem trzy takież gwiazdki jak na naramiennikach^[3].

W Wojsku Polskim Królestwa Kongresowego oznaką stopnia były szlify gładkie z bulionami, a od 1827 roku szlify gładkie bez gwiazdek^[4].

W Armii Księstwa Warszawskiego oznaką stopnia były epolety z bulionami na obu ramionach^[4].

W Wojsku polskim w okresie Sejmu Wielkiego i w wojsku Kościuszki oznaką stopnia były 3 paski na szlifie^[5].

Stopień pułkownika w innych krajach

Afganistan: Dagarwal
Arabia Saudyjska i inne kraje arabskie: Aqid (arab. ‏عقيد‎)
Armenia: Gndapet (orm. գնդապետ)
Austria: Oberst
Azerbejdżan: Polkovnik
Brazylia: Coronel
Bułgaria: Połkownik (полковник)
Chiny: shàng xiào (上校)
Czechy: Plukovník
Dania: Oberst
Finlandia: Eversti
Francja: Colonel
Grecja: Syntagmatarchis (Συνταγματάρχης)
Gruzja: Polkovniki (პოლკოვნიკი)
Hiszpania: Coronel
Holandia: Kolonel
Iran: Sarhang (‏سرهنگ‎)
Izrael: Aluf Mishneh
Japonia: Taisa (大佐)
Korea Południowa: daeryeong
Korea Północna: sangjwa (상좌)
Litwa: Pulkininkas
Łotwa: Pulkvedis
Mongolia: Хурандаа
Niemcy: Oberst
Norwegia: Oberst
Portugalia: Coronel
Rosja: połkownik (полковник)
Serbia: Pukovnik
Słowenia: Polkovnik
Stany Zjednoczone: Colonel
Szwajcaria: Oberst
Szwecja: Överste
Turcja: Albay
Ukraina: Połkownyk (полковник)
Węgry: Ezredes
Wietnam: Đại tá
Włochy: Colonnello

Pułkownik jako najwyższy stopień

Niektóre nieduże armie mają pułkownika jako oficera najwyższego stopniem i komendanta, który podlega tylko głowie państwa (poniżej w nawiasach podano przybliżoną liczbę osób w siłach zbrojnych tych państw)

Antigua i Barbuda (170 osób)
Benin (4500 osób)
Kostaryka (ok. 8000 osób)
Gambia (1900 osób)
Islandia (100 osób, jedynie na misjach pokojowych)
Luksemburg (1500 osób)
Monako (ok. 250 osób)
Niger (8000 osób)
Surinam (1800 osób)
Watykan (110 osób)

Zobacz też

Stopnie wojskowe w Polsce

Uwagi

↑ Dotyczy to również specyficznych, wodnych jednostek organizacyjnych Straży Granicznej oraz jednostki płetwonurków w Jednostce Wojskowej Formoza podlegającej Wojskom Specjalnym.
↑ Długość promienia od środka – 1 cm.

Przypisy

↑ Przepisy ubiorcze WP 1972 ↓, s. 49–55.
↑ Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919, Centralna Biblioteka Wojskowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego - publikacja udostępniona w wersji cyfrowej
↑ Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919, s. 17, Centralna Biblioteka Wojskowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego - publikacja udostępniona w wersji cyfrowej
↑ ^a ^b Linder 1960 ↓, oznaki stopni.
↑ Linder 1960 ↓, oznaki stopni oficerów.

Bibliografia

Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
Marian Laprus (red.): Leksykon wiedzy wojskowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1979. ISBN 83-11-06229-3.
Podręcznik dowódcy drużyny; Szkol. 378/69. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971.
Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich. Warszawa: Zakłady Graficzno-Wydawnicze „Książka”, 1919.
Przepisy ubiorcze żołnierzy Sił Zbrojnych w czasie pokoju; sygn. Mund.–Tab. 3/52. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1952.
Przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska Polskiego; sygn. Mund. 45/71/III. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1972.

[form-1] Dotyczy to również specyficznych, wodnych jednostek organizacyjnych Straży Granicznej oraz jednostki płetwonurków w Jednostce Wojskowej Formoza podlegającej Wojskom Specjalnym.

[1cm-4] Długość promienia od środka – 1 cm.

[CITEREFPrzepisy_ubiorcze_WP197249–55-2] Przepisy ubiorcze WP 1972 ↓, s. 49–55.

[3] Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919, Centralna Biblioteka Wojskowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego - publikacja udostępniona w wersji cyfrowej

[5] Przepis Ubioru Polowego Wojsk Polskich r. 1919, s. 17, Centralna Biblioteka Wojskowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego - publikacja udostępniona w wersji cyfrowej

[CITEREFLinder1960oznaki_stopni-6] Linder 1960 ↓, oznaki stopni.

[CITEREFLinder1960oznaki_stopni_oficerów-7] Linder 1960 ↓, oznaki stopni oficerów.

[a]

[1]

[2]

[b]

[3]

[4]

[5]