Płaca

wynagrodzenie wypłacane pracownikowi przez pracodawcę okresowo, a nie na podstawie faktycznie przepracowanego czasu
(Przekierowano z Płace)

Płaca (z łac. pensio, inne nazwy wynagrodzenie, pensja, zapłata, gratyfikacja) – ogół wydatków pieniężnych i innych świadczeń wypłacanych pracownikom z tytułu zatrudnienia w podmiocie gospodarczym. Obejmuje wypłaty pieniężne, inne świadczenia oraz wartość tzw. świadczeń w naturze (towary, materiały, usługi itp.) lub ekwiwalenty wypłacane pracownikom lub innym osobom fizycznym przez pracodawcę za wykonaną na jego rzecz pracę.

Wynagrodzenia są kosztem pracy[1]. Są mniej elastyczne niż ceny, w szczególności rzadko ulegają obniżeniu w sytuacji spadku popytu na pracę lub wzrostu podaży pracy[2]. Ta tzw. sztywność wynagrodzeń może być przyczyną bezrobocia[2].

Prawo międzynarodowe

edytuj

Konwencja MOP Nr 95 o ochronie płacy z 1 lipca 1949 r.[3] ustanawia, że zarobki powinny być wypłacane w regularnych odstępach czasu (art. 12), zabrania takich sposobów wypłaty, które pozbawiają pracownika istotnej możliwości porzucenia pracy[4]. Zabrania też by pracodawca ograniczał w jakikolwiek sposób wolność pracownika w dysponowaniu swą płacą (art. 6). W razie upadku przedsiębiorstwa pracownicy w nim zatrudnieni mają być traktowani jako wierzyciele uprzywilejowani, ich roszczenia mają pierwszeństwo (art. 11). Zabronione jest wypłacanie w środkach odurzających (art. 4) lub dokonywanie wypłaty w sklepach sprzedaży takich środków (art. 13).

Postanowienia te uzupełnia Konwencja nr 173 dotycząca ochrony roszczeń pracowników w wypadku niewypłacalności pracodawcy z 3 czerwca 1992 r.[5] Konwencja nr 100 z 29 czerwca 1951 gwarantuje jednakowe wynagrodzenie dla pracujących mężczyzn i kobiet za pracę jednakowej wartości[6]. O prawie do godziwego wynagrodzenia mówi także Powszechna Deklaracja Praw Człowieka w art. 23 oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych w art. 7.

Wysokość wynagrodzenia

edytuj

Wysokość wynagrodzenia jest ustalana przy zawieraniu umowy, a więc przed wykonaniem pracy lub dzieła. Wynagrodzenie obciążone jest podatkiem dochodowym oraz składkami ubezpieczeń społecznych, dlatego rozróżnia się:

  • płacę brutto – jest to łączna kwota wynagrodzenia uwzględniająca obciążenia podatkowe i składki na ubezpieczenia społeczne (w części płaconej przez pracownika);
  • płacę netto – jest to kwota wynagrodzenia brutto pomniejszona o kwotę należnego podatku dochodowego oraz składek ubezpieczeniowych (w części płaconej przez pracownika).

Wysokość wynagrodzenia jest uzależniona od wielu czynników. Na wysokość wynagrodzenia wpływają czynniki z makrootoczenia, takie jak poziom rozwoju gospodarczego kraju i regionu, regulacje prawne, sytuacja na rynku pracy oraz pozycja związków zawodowych i organizacji pracodawców. Wysokość płacy wynika również z cech organizacji, w której pracownik jest zatrudniony: branży, jej sytuacji finansowej, technologii wytwarzania oraz kultury organizacyjnej. Istotny wpływ mają także charakterystyki pracownika: jego wykształcenie, umiejętności, pełnione role oraz osiągane wyniki.

Płaca w Polsce

edytuj

Minimalna płaca

edytuj

Od 1 stycznia 2021 roku minimalna płaca pracownika zatrudnionego na umowę o pracę zwiększyła się o 200 zł i wynosi 2800 zł brutto. Minimalna stawka za godzinę pracy, która dotyczy osób zatrudnionych na zlecenie lub umowę o świadczenie usług, wynosi 18,30 zł brutto[7].

Rodzaje i składniki wynagrodzeń

edytuj

Z punktu widzenia pracodawcy wynagrodzenia dzielą się na:

Na wynagrodzenia osobowe składają się:

  • wynagrodzenie zasadnicze,
  • dopłaty (premie, wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, dodatek stażowy, dodatek funkcyjny, dodatek za pracę w warunkach szkodliwych itp.),
  • płace uzupełniające (za czas nieprzepracowany np. wynagrodzenie za czas choroby),
  • ekwiwalenty za niewykorzystany urlop.

Do wynagrodzeń nie zalicza się w rozumieniu przepisów:

Potrącenia od wynagrodzeń

edytuj

Z ustalonego w umowie wynagrodzenia brutto są obligatoryjnie potrącane różne elementy, w zależności od rodzaju zawartej umowy oraz kilku innych warunków:

Tytuł potrącenia Umowa o pracę Umowa zlecenie i agencyjna Umowa o dzieło
zaliczka na podatek dochodowy od osób fizycznych według skali podatkowej według skali podatkowej pomniejszone o 20% zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodów według skali podatkowej pomniejszone o 20% lub 50%[8] zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodów
składki na ubezpieczenia emerytalne zawsze uwarunkowane jeśli umowę zawarto z własnym pracownikiem
rentowe zawsze
chorobowe zawsze
zdrowotne częściowo potrącane z zaliczki podatku dochodowego
inne potrącenia obowiązkowe wynikające z tytułów egzekucyjnych i wykonawczych

Potrącenia dobrowolne dotyczą wynagrodzeń wypłacanych z tytułu umowy o pracę. Pracownik musi na nie złożyć pisemną zgodę. Do takich potrąceń należą np. składki na ubezpieczenie grupowe, składki na związki zawodowe, kluby sportowe, wpłaty do kasy zapomogowo-pożyczkowej itp.

ZUS – stopy procentowe

edytuj

Stopa procentowa składek na ubezpieczenia jest zróżnicowana dla poszczególnych płatników składek. Wysokość stopy procentowej składek obowiązujących w 2017 roku[9][10]:

Rodzaj składki Wartość % Obciąża:
zatrudnionego z kwoty brutto wynagrodzenia pracodawcę niezależnie od kwoty brutto wynagrodzenia
Emerytalna 19,52% Połowa (19,52% / 2) Połowa (19,52% / 2)
Rentowa 8% 1,5% 6,5%
Chorobowa 2,45% 2,45% 0%
Wypadkowa 1,80% 0% 1,80%
Zdrowotna 9% Naliczana 9% 0%
Odliczana od podatku 7,75% 0%
Fundusz Pracy 2,45% 0% 2,45%
FGŚP 0,1% 0% 0,1%
FEP 1,5% 0% 1,5%
  • Z tytułu prawidłowej wypłaty świadczeń chorobowych wypłacającemu przysługuje wynagrodzenie w wartości 0,1% wypłacanych kwot.

Przykład

edytuj

Przykładowe obliczenie wynagrodzenia z tytułu umowy o pracę dla pracownika, który nie dojeżdża do pracy do innej miejscowości i przysługuje mu odliczenie ulgi podatkowej, według parametrów obowiązujących w 2017 roku:

Opis Kwota[11] %
Wynagrodzenie brutto 2000 zł 100,0
Składka ubezpieczenia emerytalnego (9,76%) 195,20 zł
Składka ubezpieczenia rentowego (1,50%) 30 zł
Składka ubezpieczenia chorobowego (2,45%) 49 zł
Razem składki ubezpieczeń społecznych 274,20 zł
Podstawa naliczenia składki ubezpieczenia zdrowotnego 1725,80 zł
Składka ubezpieczenia zdrowotnego (9%) 155,32 zł
Zaliczka na podatek dochodowy po umniejszeniu o część składki ubezpieczenia zdrowotnego 111 zł
Wynagrodzenie netto 1459,48 zł 73
Potrącenia (np. ubezpieczenie grupowe) 30 zł
Kwota do wypłaty 1429,48 zł 71

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Matthew Bishop: Essential economics: an A−Z guide. New York: Bloomberg Press, 2009, s. 329. ISBN 978-1-57660-351-2.
  2. a b Matthew Bishop: Essential economics: an A−Z guide. New York: Bloomberg Press, 2009, s. 182. ISBN 978-1-57660-351-2.
  3. Protection of Wages Convention, Konwencja nr 95 dotycząca ochrony płacy (Dz.U. z 1955 r. nr 38, poz. 234).
  4. Cytat ze wstępu do Konwencji Nr 105 o zniesieniu pracy przymusowej (Dz.U. z 1959 r. nr 39, poz. 240).
  5. Protection of Workers’ Claims (Employer’s Insolvency) Convention, tekst polski.
  6. Equal Remuneration Convention (Dz.U. z 1955 r. nr 38, poz. 238).
  7. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 września 2020 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2021 r [online], sejm.gov.pl [dostęp 2024-04-25] (pol.).
  8. W przypadku praw autorskich i pokrewnych.
  9. Systim.pl, świadectwo pracy | Systim.pl [online], 7 listopada 2017 [zarchiwizowane z adresu 2017-11-09].
  10. ZUS, www.zus.pl, 7 listopada 2017.
  11. Kalkulator wynagrodzeń netto i brutto [online] [dostęp 2015-11-04].

Bibliografia

edytuj
  • A. Pocztowski, Zarządzanie zasobami ludzkimi, PWN, 2008, s. 327–331.

Linki zewnętrzne

edytuj