Osociec hiszpański
Osociec hiszpański[4] (Scolymus hispanicus L.) – gatunek rośliny należącej do rodziny astrowatych (Asteraceae).
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Podrodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
osociec hiszpański |
Nazwa systematyczna | |
Scolymus hispanicus L. Sp. Pl. 2: 813. 1753[3] |
Pochodzi z obszaru śródziemnomorskiego. Rośnie dziko w Afryce Północnej (Wyspy Kanaryjskie, Maroko, Algieria, Tunezja, Egipt), południowej i południowo-wschodniej Europie (Hiszpania, Portugalia, Francja, Albania; Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Kreta, Sardynia, Sycylia, Macedonia, Czarnogóra, Macedonia; Serbia, Słowenia, Rumunia, Krym), Azji Zachodniej (Cypr, Izrael, Jordania, Liban, Syria, Turcja), na Kaukazie (Azerbejdżan, Gruzja, Zakaukazie, Krasnodar). Jako gatunek zawleczony rozprzestrzenił się na Azorach, w Libii, Australii, niektórych stanach USA w Ameryce Północnej, Ameryce Południowej (Argentyna, Chile). Jako efemerofit występuje w Anglii, Belgii, Niemczech, Szwajcarii[5] i Polsce[5][4].
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Roślina dwuletnia lub bylina, podobna do ostu.
- Łodyga
- Osiąga wysokość do 2,5 m, jest górą rozgałęziona, nieciągle oskrzydlona i bardzo kolczasta.
- Liście
- Podłużno-lancetowate, klapowane, długoogonkowe, gładkie i wyposażone w kolce.
- Kwiaty
- Złoto-żółte, zebrane w koszyczek o długości ok. 3 cm. Otoczony jest on kolczastymi podsadkami.
- Owoce
- Mają długość 2-3 mm i wyposażone są w puch kielichowy[6]
Biologia i ekologia
edytujKwitnie od maja do lipca. Nasiona zachowują zdolność kiełkowania przez kilka lat i do kiełkowania nie potrzebują okresu spoczynku. Liczba chromosomów 2n = 20[6].
Gatunek synantropijny. Pojawia się na terenach zmienionych przez człowieka, wokół zabudowań, na ziemi bogatej w związki azotowe[7]. Rośnie wśród gruzów nieużytków, rowów, na ścieżkach; najczęściej na terenach piaszczystych[6].
Zastosowanie
edytuj- Młode pędy i liście nadają się po ugotowaniu do spożycia. Robi się z nich sałatki, zupy, gulasze, omlety[6].
- Ma własności moczopędne. O wykorzystaniu w lecznictwie tej rośliny pisał Teofrast z Eresos i Pliniusz Starszy[6].
Udział w kulturze
edytujMichael Zohary, jeden z badaczy roślin biblijnych, uważa, że pod występującym 9 razy w Biblii hebrajskim słowo ḥōah kryją się gatunki z rodzaju Scolymus występujące na Ziemi Świętej: Scolymus hispanicus i osociec plamisty Scolymus maculatus. W przekładach Biblii słowo to tłumaczone jest jako ciernie lub osty[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2015-01-03].
- ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 163, ISBN 978-83-62975-45-7 .
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-01-03].
- ↑ a b c d e Spanish salsify (Scolymus hispanicus). [dostęp 2015-01-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-22)].
- ↑ a b Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
- BioLib: 163903
- EoL: 485030
- EUNIS: 160899
- Flora of North America: 250005106
- GBIF: 5403742
- identyfikator iNaturalist: 79009
- IPNI: 243010-1
- ITIS: 505088
- NCBI: 114287
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): gcc-121678
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:243010-1
- Tela Botanica: 61831
- identyfikator Tropicos: 2703081
- USDA PLANTS: SCHI
- CoL: 4VSZC