Osiedle Kolonia Mościckiego
Osiedle Kolonia Mościckiego[1] (także Kolonia Mościckiego[2]) – kolonia bliźniaczych domów jednorodzinnych położonych w zachodniej części Katowic, na terenie dzielnicy Załęże, pomiędzy linią kolejową nr 137 a ulicą Gliwicką.
| Część Katowic | |
 Fragment kolonii Mościckiego (w tle budynek Zespołu Szkół „Omega”) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Dzielnica | |
| Data założenia |
1927 |
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Tablice rejestracyjne |
SK |
Położenie na mapie Katowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°16′20″N 18°57′52″E/50,272139 18,964389
| |
Charakterystyka
edytujKolonia pierwotnie składała się z 44 bliźniaczych domów z dwu- i czterospadowymi dachami, częściowo podpiwniczonych i pokrytych białym tynkiem, ułożonych w dziesięciu równoległych ulicach. Dwa domy były dwupiętrowe, w których na parterze zaplanowano sklepy. Sama zabudowa nawiązywała do idei miasta-ogrodu[3][4]. Domy na osiedlu zostały wyposażone w energię elektryczną, wodę i kanalizację, a częściowo także w gaz[4].
Nazwana została imieniem prezydenta Polski Ignacego Mościckiego, a uliczki na niej imionami niektórych górników, którzy zginęli w katastrofie kopalni „Cleophas” (późniejszy „Kleofas”)[2].
Na osiedlu znajduje się Zespół Szkół Omega im. Górnośląskich Noblistów w Katowicach (dawniej w gmachu działała Szkoła Podstawowa nr 24, a potem Gimnazjum nr 7)[5], a w pobliżu zbór Kościoła Zielonoświątkowego „Betania”[6]. Funkcjonuje również przystanek tramwajowy i autobusowy Załęże Szkoła, obsługiwany na zlecenie ZTM-u[7].
Historia
edytuj
W latach 20. XX wieku władze polskie planowały wybudować osiedle domów jednorodzinnych dla zasłużonych dla Polski mieszkańców Górnego Śląska. W tym celu w 1927 roku władze województwa śląskiego zleciły opracowanie koncepcji budowy kolonii robotniczych. Projekt osiedla został jednak skrytykowany, m.in. ze względu na to, iż dwurodzinne domy są drogie w budowie[8]. Kolonię wybudowano na poprzemysłowych nieużytkach, w pobliżu kopalni „Kleofas”. Cały ten teren wykupiono od spółki akcyjnej Giesche[9].
Pierwotnie nosiło imię prezydenta Polski Ignacego Mościckiego. Sam zaś prezydent wizytował budowę osiedla w 1927 roku[10]. Projektantami zabudowy byli Piotr Massalski i Józef Krzemiński. W dwudziestoleciu międzywojennym funkcjonowała tu biblioteka Towarzystwa Czytelni Ludowych[3].
W dniu 1 września 1932 roku oddano do użytku koedukacyjną Szkołę Powszechną nr 24 im. Ignacego Mościckiego. Była ona przez długi czas centralnym miejscem spotkań społeczności kolonii. Nie była natomiast ona w pełni samowystarczalna, gdyż w latach międzywojennych na terenie kolonii funkcjonowały tylko dwa sklepy[3][11]. Pierwotnie mieszkańcy uczęszczali do parafii położonych w Chorzowie, a od 30 sierpnia 1936 roku mieszkańcy kolonii I. Mościckiego oficjalnie należeli do załęskiej parafii św. Józefa[9].
W okresie II wojny światowej kolonię przemianowano na Rudolf Hess Kolonie. W 1952 roku Miejska Rada Narodowa podjęła uchwałę o nadaniu kolonii imienia Nikosa Belojannisa – na cześć greckiego działacza komunistycznego, którą to nazwę kolonia miała do około 2000 roku, kiedy to przywrócono jej pierwotną nazwę[2].
W 2008 roku powołano Stowarzyszenie Kolonia Mościckiego[12]. Według danych z Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku, obszar kolonii zamieszkiwało wówczas łącznie 403 osoby, w tym 172 mężczyźni i 231 kobiet[13].
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych (PRNG). dane.gov.pl. [dostęp 2024-11-04]. (pol.).
- ↑ a b c Tofilska i Steuer 2012 ↓, s. 672.
- ↑ a b c Kurek i Piontek 2013 ↓, s. 104-105.
- ↑ a b Justyna Przybytek: Kolonia Mościckiego w Katowicach tylko dla polskich patriotów. www.dziennikzachodni.pl, 2013-09-07. [dostęp 2024-11-04]. (pol.).
- ↑ Szkoła Podstawowa, Gimnazjum i Przedszkole OMEGA im. Górnośląskich Noblistów w Katowicach: Kontakt. omegaszkola.pl. [dostęp 2024-11-04]. (pol.).
- ↑ Kościół Zielonoświątkowy Zbór "Betania": witamy w Betanii. www.betania-katowice.org. [dostęp 2024-11-04]. (pol.).
- ↑ Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia: Mapa połączeń publicznego transportu zbiorowego ZTM. noweinfogzm.metropoliagzm.pl, 2023-06-09. [dostęp 2024-11-04]. (pol.).
- ↑ Kurek i Piontek 2013 ↓, s. 103.
- ↑ a b Kurek i Piontek 2013 ↓, s. 104.
- ↑ Janota 2010 ↓, s. 117.
- ↑ Janota 2010 ↓, s. 114.
- ↑ VI Święto Ziemi na Osiedlu Kolonia Mościckiego w Katowicach-Załężu. www.katowice.eu, 2013-04-25. [dostęp 2024-11-04]. (pol.).
- ↑ Wojewódzki Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Katowicach: Geoportal Województwa Śląskiego – ORSIP. mapy.orsip.pl. [dostęp 2024-11-04]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Wojciech Janota, Katowice między wojnami: miasto i jego sprawy 1922–1939, wyd. pierwsze, Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy, 2010, ISBN 978-83-7729-021-7 (pol.).
- Jacek Kurek, Anna Piontek, W narożniku… Wśród mieszkańców międzywojennej Kolonii Mościckiego w Katowicach, „Anthropos?”, 20-21, Czasopismo Naukowe przy Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Śląskiego, 2013, ISSN 1730-9549 [zarchiwizowane z adresu 2014-04-07] (pol.).
- Joanna Tofilska, Antoni Steuer, Osady i osiedla, [w:] Antoni Barciak, Ewa Chojecka, Sylwester Fertacz (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 2, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012, ISBN 978-83-87727-29-1.