Wikipedia

Podział administracyjny Łodzi

opis historycznego i aktualnego podziału administracyjny Łodzi z punktu widzenia poszczególnych funkcji
(Przekierowano z Osiedla Łodzi)

Podział administracyjny Łodzi – podział terytorialny Łodzi na pomocnicze jednostki administracyjne podległe władzom miejskim. Od 1 stycznia 1993 r. Łódź jest jednolitą gminą miejską, a od 1 stycznia 1998 r. funkcjonuje jako miasto na prawach powiatu. Od 8 kwietnia 2000 r. wprowadzono podział na osiedla, w ramach którego miasto podzielone zostało na 36 jednostek pomocniczych.

Podział administracyjny Łodzi na osiedla z wyróżnionymi dzielnicami według podziału na dzielnice w latach 1960–1992

W historii miasta obowiązywały również podziały na sołectwa i dzielnice. Zwłaszcza podział na dzielnice obowiązujący w latach 1960–1995 r., który wyodrębniał pięć jednostek: Bałuty, Górną, Polesie, Śródmieście i Widzew, jest głęboko zakorzeniony w świadomości mieszkańców i szeroko wykorzystywany w mediach, materiałach promocyjnych oraz w życiu codziennym.

Rys historyczny

edytuj

Podział w czasie okupacji niemieckiej

edytuj

W czasie II wojny światowej niemieckie władze okupacyjne dokonały formalnego podziału administracyjnego miasta, który był pokłosiem inkorporacji wielu podmiejskich wsi do Litzmannstadt. Wówczas 1 stycznia 1940 r. na mocy rozporządzenia powierzchnia administracyjna Litzmannstadt zwiększyła się niemal czterokrotnie z 58,8 km² do 226,6 km²[1]. Jednocześnie Niemcy podzielili miasto na 11 dzielnic administracyjnych, w tym cztery w zasięgu przedwojennych granic miasta: Nord (Północ), Ost (Wschód), Süd (Południe) i West (Zachód) oraz siedem na terenach inkorporowanych: Karlshof (Karolew), Radegast (Radogoszcz), Stockhof (Stoki), Erzhausen (Ruda), Effingshausen (Chojny), Waldborn (Łagiewniki), Friedrichshagen (Augustów)[1].

Pierwszy podział na dzielnice (1946–1954)

edytuj

Po zakończeniu II wojny światowej wszystkie zmiany administracyjne wprowadzone przez okupacyjne władze Rzeszy zostały cofnięte, podział administracyjny zniesiony, a granice powróciły do kształtu sprzed 1940 r.[1]. 13 lutego 1946 r. na mocy rozporządzenia Rady Ministrów dokonano największej w historii miasta inkorporacji terenów podmiejskich. W granice Wielkiej Łodzi włączono wówczas m.in. Brus, Charzew, Chocianowice, Chojny, Cyganka, Grabieniec, Lublinek, Łagiewniki, Łodzianka, Mikołajew, Modrzew, Moskule, Odzierady, Olechów, Radogoszcz, Retkinia, Rokicie, Ruda Pabianicka, Sikawa, Smulsko, Stoki, Wiskitno czy Złotno[2].

Następstwem poszerzenia granic było stworzenie pierwszego powojennego podziału administracyjnego miasta. Uchwałą Rady Narodowej miasta Łodzi z dnia 27 maja 1946 r. wprowadzono podział miasta na trzy dzielnice: Łódź Śródmieście, Łódź Północ i Łódź Południe[1][3].

 
Podział administracyjny Łodzi na dzielnice obowiązujący w latach 1954–1960 na tle współczesnej sieci drogowej

Drugi podział na dzielnice (1954–1960)

edytuj

Podział administracyjny miasta został zmieniony z dniem 1 stycznia 1954 r. na mocy uchwały Prezydium Rządu z dnia 11 kwietnia 1953 r. Wprowadzono wówczas podział miasta na siedem dzielnic: Bałuty, Chojny, Polesie, Ruda, Śródmieście, Staromiejska i Widzew[3][4][5].

Nazwy dzielnic Bałuty, Chojny i Widzew zostały zaczerpnięte od nazw dawnych wsi wcielonych w granice Łodzi w XX w., a nazwa dzielnicy Ruda pochodziła od miasta Ruda Pabianicka, również wcielonego do Łodzi po II wojnie światowej. Z kolei nazwa dzielnicy Staromiejska odnosiła się do faktu, że w obrębie dzielnicy znalazły się najstarsze kwartały miasta ze Starym Rynkiem[1].

 
Podział administracyjny Łodzi na dzielnice obowiązujący formalnie w latach 1960–1992

Trzeci podział na dzielnice (1960–1992)

edytuj

Z dniem 1 stycznia 1960 r. podział administracyjny Łodzi został ponownie zmieniony uchwałą Rady Ministrów z dnia 4 grudnia 1959 r.[1] W nowym podziale najmniejsze zmiany dotknęły dzielnic Polesie, Śródmieście i Widzew, gdzie dokonano drobnych korekt granic. Dzielnica Staromiejska została wcielona w granice dzielnicy Bałuty, natomiast w miejsce dzielnic Chojny i Ruda powstała dzielnica Górna, której nazwa wzięła się od placu Reymonta zwanego Rynkiem Górnym[1][5].

W 1988 r. po raz kolejny do Łodzi włączono tereny podmiejskie o znacznej powierzchni. W granicach miasta znalazły się m.in. Andrzejów, Bronisin, Feliksin, Lublinek, Łaskowice, Mileszki, Nowosolna, Nowe Moskule, Nowy Imielnik, Romanów, Sąsieczno, Wiączyń Górny i Wiskitno[6].

Zniesienie dzielnic

edytuj

Z dniem 1 stycznia 1993 r. podział na dzielnice został formalnie zniesiony. Jednocześnie, aby usprawnić jego pracę, Urząd Miasta został podzielony na pięć delegatur, które swoim obszarem odpowiadały dzielnicom. Rejonizacja urzędu również została zlikwidowana w 2011 roku, a w miejsce delegatur powstały uniwersalne centra obsługi mieszkańców[7]. Mimo że podział na dzielnice formalnie nie istnieje, to jednak stale funkcjonuje w użyciu praktycznym, zarówno w mediach, wśród mieszkańców jak i w różnych materiałach promocyjnych miasta[3][5][8].

 
Podział administracyjny Łodzi na osiedla i sołectwa (stan na dzień 1 stycznia 1995 r.)

Podział na jednostki pomocnicze przed 2000 r.

edytuj

Pierwszy całkowicie sformalizowany podział na jednostki pomocnicze wprowadzono 7 stycznia 1996 r. uchwałą Rady Miejskiej. Na mocy tego dokumentu w mieście powstało 58 osiedli[9]:

  • w obrębie dawnej dzielnicy Bałuty: Bałuty Centrum, Bałuty Nowe, Bałuty Stare, Bazarowa, Doły Wschodnie, Doły Zachodnie, Julianów, Konopnickiej, Marysin, Marysin Rogi, Mikołajew-Teofilów Przemysłowy, Radogoszcz, Radogoszcz Wschód, Reymonta, Rogatka, Stare Miasto, Wielkopolska, Żeromskiego i Żubardź;
  • w obrębie dawnej dzielnicy Górna: Chojny Dąbrowa, Chojny Zatorze, Dąbrowa, Dąbrowa Przemysłowa, Dąbrowskiego, Górniak, Kurak, Nowe Rokicie, Odrzańska, Piastów, Ruda, Stare Chojny, Stare Rokicie i Ślązaki;
  • w obrębie dawnej dzielnicy Polesie: Hallera, Karolew, Montwiłła-Mireckiego, Politechniczna, Retkinia Wschód, Retkinia Zachód, Smulsko, Zdrowie-Mania i Zielona;
  • w obrębie dawnej dzielnicy Śródmieście: Akadmicka Radiostacja, Centrum, Katedralna, Nowe Miasto, Ogrody Sukiennicze;
  • w obrębie dawnej dzielnicy Widzew: Księży Młyn, Nad Jasieniem, Sikawa, Stoki, Widzew Wschód, Widzew Zachód, Widzew Zatorze, Wysoka, Zarzew, Zarzew Przemysłowy.

Równocześnie z osiedlami na terenie miasta funkcjonowały inne jednostki pomocnicze – sołectwa, które zostały powołane uchwałą Rady Miejskiej z dnia 20 marca 1991 r. Na jej mocy na terenie Łodzi powstały 34 sołectwa[9][10]:

  • w obrębie dzielnicy Bałuty: Łagiewniki, Modrzew, Sokołów, Wilanów, Zimna Woda-Romanów (w następnych latach powołano jeszcze sołectwa: Łodzianka, Nowe Moskule i Nowy Imielnik, natomiast sołectwo Zimna Woda-Romanów rozdzielono na dwa: Zimna Woda i Romanów);
  • w obrębie dzielnicy Górna: Bronisin, Chocianowice, Huta Szklana (później wcielona do sołectwa Wiskitno-Las), Jędrzejów, Józefów, Łaskowice, Nowe Chojny, Ruda, Wiskitno A, Wiskitno-Las;
  • w obrębie dzielnicy Polesie: Huta Jagodnica, Lublinek (później jako Nowy Józefów-Lublinek), Nowe Złotno, Retkinia-Rokicie, Stare Złotno;
  • w obrębie dzielnicy Widzew: Andrzejów, Beskidzka, Budy-Stoki, Feliksin, Henryków, Janów, Łukaszew, Mileszki, Nery, Nowosolna, Olechów, Sąsieczno, Stoki-Sikawa, Wiączyń Górny.

Ostatnia duża reforma podziału terytorialnego miasta nastąpiła 2000 r., kiedy uchwałą Rady Miasta z dnia 5 kwietnia 2000 r. zniesiono dotychczasowo istniejące sołectwa i osiedla oraz powołano w ich miejsce 35 osiedli. Pierwotna uchwała nie nadawała jednostkom nazw, a jedynie numery od 1 do 35[11]. W następnych latach nadawano nazwy kolejnym osiedlom, rezygnując z przypisanych numerów. Obecnie tylko jedno osiedle – osiedle nr 33, nie ma nadanej nazwy. W 2005 r. dokonano ostatniej mniejszej zmiany w podziale terytorialnym: osiedle nr 18 zostało podzielone na dwa mniejsze: Zdrowie-Mania i im. Józefa Montwiłła-Mireckiego.

Osiedla administracyjne

edytuj
Ta sekcja od 2024-05 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Na terenie Łodzi funkcjonuje 36 osiedli administracyjnych, będących jednostkami pomocniczymi gminy miejskiej Łódź.

Podział na osiedla jest kompatybilny z nieobowiązującym formalnie od 1992 r. podziałem na pięć dzielnic. W obrębie dawnych dzielnic Bałuty, Górna i Polesie funkcjonuje po osiem osiedli, dziesięć osiedli jest w dawnej dzielnicy Widzew, a w Śródmieściu dwa. Osiedla w Łodzi są silnie zróżnicowane pod względem populacji. Największym ze względu na liczbę mieszkańców jest osiedle Chojny Dąbrowa zamieszkiwane przez 42 457 osób. Ponadto jeszcze siedem innych osiedli ma populacje przekraczającą 30 tys. mieszkańców: Bałuty Centrum, Bałuty-Doły, Chojny, Karolew-Retkinia Wschód, Katedralna, Teofilów-Wielkopolska i Widzew-Wschód. Natomiast najmniejszym jest osiedle Nad Nerem z populacją 1032 osoby. Ponadto jeszcze dziewięć innych osiedli zamieszkuje mniej niż 5 tys. osób: Dolina Łódki, im. Józefa Montwiłła-Mireckiego, Łagiewniki, Mileszki, Nowosolna, nr 33, Wiskitno, Wzniesień Łódzkich i Zdrowie-Mania.

Osiedle Położenie Dzielnica Populacja (2023)[12] Siedziba Przewodniczący RO Obszary SIM
Bałuty Centrum   Bałuty 41 843 ul. Łagiewnicka 118 Krzysztof Dziatlik Julianów, Stare Bałuty, Stare Miasto, Żubardź
Bałuty-Doły   Bałuty 38 192 ul. Wojska Polskiego 122 Elżbieta Kułaniecka-Perz Doły, Helenów, Marysin Doły, Stare Bałuty, Stare Miasto
Bałuty Zachodnie   Bałuty 7021 ul. Warecka 41 Ewa Biniecka Kochanówka, Romanów, Teofilów Przemysłowy, Żabieniec
Julianów-Marysin-Rogi   Bałuty 11 379 ul. Skrzydlata 15 Kazimierz Lewicki Julianów, Marysin, Rogi
Łagiewniki   Bałuty 1538 ul. Pszczelna 84 Aneta Bajerska Łagiewniki
Radogoszcz   Bałuty 29 550 ul. Jesionowa 38 Tomasz Głowacki Julianów, Radogoszcz
Teofilów-Wielkopolska   Bałuty 39 710 ul. Łanowa 14 Tomasz Szczepaniak Teofilów, Żabieniec, Żubardź
Wzniesień Łódzkich   Bałuty 1329 ul. Łupkowa 6 Marian Piestrzeniewicz Wzniesienia Łódzkie
Chojny   Górna 30 905 ul. Rzgowska 151 Jolanta Kamińska Stare Chojny
Chojny-Dąbrowa   Górna 42 457 ul. Karpia 65/67 Witold Michalak Chojny, Dąbrowa
Górniak   Górna 15 989 ul. Słowiańska 30 Andrzej Maciejewski Górniak
Nad Nerem   Górna 1092 ul. Sopocka 23/29 Janina Śmiechowicz Chocianowice, Łaskowice
Piastów Kurak   Górna 17 507 ul. Lokatorska 9 Teresa Myślińska Kurak
Rokicie   Górna 15 628 ul. Cieszkowskiego 7 Barbara Tomaszewska Rokicie, Nowe Rokicie, Nowe Sady
Ruda   Górna 10 578 ul. Zjednoczenia 1a Marcin Żuber Ruda Pabianicka
Wiskitno   Górna 3708 ul. Kolumny 311 Sylwia Kozińska Wiskitno
Karolew-Retkinia Wschód   Polesie 33 061 ul. Olimpijska 9 Paweł Duraj Karolew, Retkinia
Koziny   Polesie 8908 ul. Długosza 24 Katarzyna Kępka-Walczak Koziny
Lublinek-Pienista   Polesie 5776 ul. Kubusia Puchatka 9 Szymon Pytel Lublinek, Smulsko
im. Józefa Montwiłła-Mireckiego   Polesie 1494 ul. Perla 2 Remigiusz Kaczmarek Zdrowie
Retkinia Zachód-Smulsko   Polesie 24 146 ul. Kusocińskiego 166 Anetta Kietlińska Retkinia, Smulsko
Stare Polesie   Polesie 29 400 ul. Żeromskiego 25 Piotr Kaźmierczak Stare Polesie, Politechniczna
Zdrowie-Mania   Polesie 3243 ul. Grzybowa 1 Adam Macander Brus, Zdrowie
Złotno   Polesie 9822 ul. Garnizonowa 38 – Złotno
Katedralna   Śródmieście 31 797 ul. Żwirki 3 Jan Brzeziński Centrum
Śródmieście-Wschód   Śródmieście 15 527 ul. Jaracza 42 Radosław Czerwiński Fabryczna, Radiostacja
Andrzejów   Widzew 5897 ul. Rokicińska 335 Teresa Bąk Andrzejów, Feliksin
Dolina Łódki   Widzew 2490 ul. Beskidzka 172 Wojciech Pisarski Sikawa, Stoki, Stare Moskule
Mileszki   Widzew 2228 ul. Pomorska 406 Rafał Strumiński Mileszki
Nowosolna   Widzew 4604 ul. Byszewska 1/2 Tomasz Lewandowski Nowosolna
nr 33   Widzew 1427 ul. Rokicińska 335 Maciej Kotynia Olechów
Olechów-Janów   Widzew 20 523 ul. Dąbrówki 3 Piotr Sumiński Olechów
Stary Widzew   Widzew 19 399 ul. Przędzalniana 22 Krystyna Wysota Fabryczna Widzew, Księży Młyn, Stary Widzew
Stoki-Sikawa-Podgórze   Widzew 10 873 ul. Zbocze 22 – Niciarniana, Sikawa, Stoki
Widzew-Wschód   Widzew 35 097 ul. Ćwiklińskiej 22 Jadwiga Szczepaniak Widzew Wschód
Zarzew   Widzew 18 648 ul. Grota Roweckiego 1 Jakub Hubert Zarzew

Podział miasta w ramach SIM

edytuj
Główny artykuł: System Informacji Miejskiej w Łodzi.
 
Tabliczka Systemu Informacji Miejskiej w Łodzi z nazwą osiedla (obszaru SIM)

Od 2005 roku rozwijany jest w Łodzi System Informacji Miejskiej, którego jednym z elementów jest jednolite oznakowanie ulic, na potrzeby którego podzielono miasto na 56 osiedli – obszarów SIM[13]. Podział ten nie ma charakteru urzędowego. Część obszarów jest tożsama z osiedlami administracyjnymi, inne osiedla zostały podzielone, a inne występują pod inną nazwą.

 
Podział miasta na obszary SIM

Lista obszarów SIM

edytuj

Śródmieście

edytuj

Widzew

edytuj

Górna

edytuj

Polesie

edytuj

Bałuty

edytuj

Osiedla nieformalne

edytuj
 
Pofabryczna zabudowa osiedla Księży Młyn

Powszechnie mianem osiedli określa się części miasta, które nie są formalnie wyodrębnione, a podział na takie jednostki nie jest w żaden sposób zatwierdzony przez władze, ale ma znaczenie praktyczne, gdyż funkcjonuje w świadomości społecznej.

Zazwyczaj osiedla wyodrębnia się często na podstawie rodzaju zabudowy, np. blokowiska stanowiące wielkie zespoły mieszkaniowe (np. Radogoszcz, Retkinia), czy osiedla domków jednorodzinnych (np. Smulsko). Nazwę osiedle stosuje się także do części większych osiedli, które stanowią wielkie zespoły mieszkaniowe. Kiedy blokowiska są duże, bloki należą często do odrębnych spółdzielni mieszkaniowych (np. Zagrodniki na osiedlu Retkinia).

 
Blokowisko na osiedlu Retkinia
 
Siedziba Radia Łódź, od którego pochodzi nazwa osiedla Radiostacja

Często również osiedlami nazywa się części miasta, które administracyjnie do niego należą, ale są oddzielone od głównych obszarów miejskich terenami niezabudowanymi. Osiedla te zazwyczaj stanowią dawne wsie, które zostały włączone do Łodzi po II wojnie światowej, ale nadal zachowały w dużej mierze swój wiejski charakter (np. Chocianowice, Łaskowice, Mileszki, Feliksin).

Niekiedy powodem wyodrębnienia osiedla jest historyczna odrębność danego obszaru. Tego typu osiedlem jest np. Ruda Pabianicka, która przez II wojną światową stanowiła osobne miasto.

Lista osiedli nieformalnych w Łodzi

edytuj

Wytłuszczone zostały formalne osiedla administracyjne.

 
Wiejski krajobraz osiedla Sikawa
 
Kamienica na osiedlu Stoki
 
Wysokościowce w Śródmiejskiej Dzielnicy Mieszkaniowej

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g Danuta Bieńkowska, Elżbieta Umińska-Tytoń, Nazewnictwo miejskie Łodzi, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2013, s. 19, 200–203, ISBN 978-83-7525-965-0 [dostęp 2024-01-01] (pol.).
  2. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 1945 r. o zmianie granic miasta Łodzi. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-01-01].
  3. ↑ a b c Podział administracyjny Łodzi. Nieaktualny od 30 lat plan, a łodzianie wciąż go używają! [online], lodz.pl, 31 grudnia 2023 [dostęp 2024-01-01] (pol.).
  4. ↑ Uchwała nr 279 Prezydium Rządu z dnia 11 kwietnia 1953 r. w sprawie podziału na dzielnice miasta Łodzi. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-01-01].
  5. ↑ a b c Portal, Dzielnice Łodzi – na jakie dzielnice podzielona jest Łódź? Jaka dzielnica jest największa? [online], Dzisiaj w Łodzi – Z Ostatniej Chwili Wiadomości Łódź – TuLodz.pl, 9 czerwca 2023 [dostęp 2024-01-01] (pol.).
  6. ↑ Uchwała nr XXVII/161/87 Rady Narodowej miasta Łodzi z dnia 29 czerwca 1987 r. w sprawie zmiany granic miasta Łodzi. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-01-02].
  7. ↑ Podział administracyjny Łodzi. Nieaktualny od 30 lat plan, a łodzianie wciąż go używają! [online], lodz.pl, 31 grudnia 2023 [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  8. ↑ Jednostki pomocnicze – Osiedla [online], BIP ŁÓDŹ [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  9. ↑ a b Uchwała nr XIX/228/95 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 25 października 1995 r. zmieniająca uchwałę w sprawie utworzenia jednostek pomocniczych gminy – osiedli [online], BIP ŁÓDŹ [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  10. ↑ Uchwała nr XIII/144/91 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 20 marca 1991 r. w sprawie utworzenia sołectw na terenie gminy Łódź [online], BIP Łódź [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  11. ↑ Uchwała nr XXXIV/754/2000 Rady Miejskiej w Łodzi z dnia 5 kwietnia 2000 r. w sprawie zniesienia na terenie Miasta Łodzi jednostek pomocniczych Miasta – osiedli i sołectw oraz utworzenia jednostek pomocniczych Miasta – osiedli [online], BIP ŁÓDŹ [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  12. ↑ Podział środków w ramach ŁBO [online], Urząd Miasta Łodzi [dostęp 2024-01-02] (pol.).
  13. ↑ Uchwała Nr LVI/1069/05 Rady Miejskiej w Łodzi z dn. 26 października 2005 r. w sprawie Systemu Informacji Miejskiej w Łodzi. Zarząd Dróg i Transportu, Urząd Miasta Łodzi. [dostęp 2019-08-24].

Linki zewnętrzne

edytuj
  • Jednostki pomocnicze – osiedla na stronie Urzędu Miasta Łodzi
  • Mapa Łodzi z dokładnie zaznaczonymi granicami osiedli administracyjnych – opracowana na podstawie statutów Rad Osiedli i Internetowej Mapy Łodzi Miejskiego Systemu Informacji o Terenie InterSIT (tworzonego przez Miejski Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Łodzi)
  • Podział Łodzi według obszarów Systemu Informacji Miejskiej – mapa opracowana na podstawie Internetowej Mapy Łodzi InterSIT
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Podział_administracyjny_Łodzi&oldid=74620507”