Wikipedia

Orszelina

rodzaj roślin

Orszelina (Clethra) – rodzaj krzewów i niskich drzew z rodziny orszelinowatych. Należy do niego 81 gatunków[4]. Rośliny te występują we wschodniej i południowej części Ameryki Północnej, w Ameryce Środkowej, w północnej części Ameryki Południowej, we wschodniej i południowo-wschodniej Azji[5] oraz na Maderze (jeden gatunek – orszelina drzewiasta C. arborea)[6]. Rosną w lasach, na skalistych zboczach i na terenach bagnistych. C. arborea występuje w lasach wawrzynolistnych. Kwiaty są zwykle wonne i zapylane są przez owady[7].

Orszelina
Ilustracja
Clethra alnifolia
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

wrzosowce

Rodzina

orszelinowate

Rodzaj

orszelina

Nazwa systematyczna
Clethra Linnaeus
Sp. Pl. 396. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

C. alnifolia L.[3]

Synonimy
  • Junia Adanson[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Clethra barbinervis

Liście występującej w Chinach orszeliny szarej Clethra barbinervis są tam jadane. Uprawiane jako ozdobne są głównie dwa gatunki ze względu na wonne kwiaty – orszelina olcholistna C. alnifolia i orszelina drzewiasta C. arborea[8]. W warunkach Europy Środkowej możliwa jest uprawa w gruncie w zasadzie tylko orszeliny olcholistnej, ze względu na dostateczną mrozoodporność tej rośliny, ale i ona jest rzadko spotykana nawet w kolekcjach botanicznych[9].

Morfologia

edytuj
Pokrój
Krzewy i drzewa osiągające do 11 m wysokości[7], zrzucające liście lub zimozielone[10]. Różne części roślin pokryte są w różnym stopniu włoskami gwiazdkowatymi, często wymieszanymi z włoskami pojedynczymi[10], czasem z szarym lub białawym kutnerem[9]. Nierzadko tworzą odrośla korzeniowe[5].
Liście
Skrętoległe, nierzadko przy tym jednak skupione w pozorne okółki przy końcach pędów[5]. Pojedyncze, krótkoogonkowe, bez przylistków, o blaszce zwykle mocno wydłużonej, u nasady klinowatej, na wierzchołku zaostrzonej, o brzegach ząbkowanych lub piłkowanych, rzadko całobrzegie[9][10], czasem podwinięte[5]. Od spodu z wyraźną żyłką centralną[7], zwykle owłosione[10]. Użyłkowanie pierzaste[5].
Kwiaty
Zebrane w szczytowe grona, zwykle wąskie i wielokwiatowe, rzadko kwiaty nieliczne i pojedyncze, czasem z kwiatostanami w formie baldachogrona lub wiechy – zwykle jednak nawet wówczas z krótkimi rozgałęzieniami i tylko u nasady kwiatostanu[10]. Kwiaty są zwykle promieniste i obupłciowe. Szypułki kwiatowe są członowane tuż pod kielichem. Działek i płatków jest po 5, rzadko po 6. Zrośnięte są tylko u nasady. Działki są trwałe. Płatki białe lub lekko zaróżowione. Pręcików 10 (rzadko 12) w dwóch okółkach po 5. Pylniki zwykle są czarne i otwierają się porami[10][7]. Słupek pojedynczy, powstający z trzech owocolistków, z zalążnią górną, trójkomorową, kulistawą. Pojedyncza szyjka słupka zwieńczona jest trójłatkowym znamieniem[10][5].
Owoce
Torebki kulistawe, wsparte trwałymi działkami kielicha, zawierające liczne, spłaszczone, drobne i zwykle oskrzydlone nasiona[5][7].

Systematyka

edytuj
Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny orszelinowatych, do niedawna jeszcze zwykle przedstawianej jako takson monotypowy, ale po badaniach molekularnych dowiedziono bliskiego pokrewieństwa orszeliny z rodzajem Purdiaea, dawniej umieszczanym w rodzinie zwichrotowatych Cyrillaceae i rodzaj ten jako siostrzany dla orszeliny włączany jest do tej samej rodziny[8].

Wykaz gatunków[4][9]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-10-14] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-10-14] (ang.).
  3. ↑ a b c Clethra Linnaeus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2021-10-14].
  4. ↑ a b Clethra L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-10-14].
  5. ↑ a b c d e f g Clethra Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-10-14].
  6. ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 210, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ a b c d e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. Trees and shrubs. London: MacMillan, 2002, s. 189. ISBN 0-333-73003-8.
  8. ↑ a b Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 504–505. ISBN 978-1-842466346.
  9. ↑ a b c d Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste C. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 158–160. ISBN 83-01-11074-0.
  10. ↑ a b c d e f g Haining Qin, Peter Fritsch: Clethraceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-10-14].
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Orszelina&oldid=72328674”