Orogeneza hercyńska

Orogeneza hercyńska (orogeneza waryscyjska) – okres intensywnych ruchów górotwórczych zachodzących w paleozoiku, pomiędzy późnym sylurem a końcem permu. W ich wyniku powstały góry określane mianem hercynidów (waryscydów).

W orogenezie hercyńskiej wydziela się poszczególne fazy górotwórcze. Są to:

• faza palatynacka – perm/trias
• faza saalska – perm
• faza asturyjska – karbon górny
• faza kruszcogórska – karbon górny
• faza sudecka – karbon górny
• faza bretońska – karbon dolny
• faza liguryjska – dewon dolny
• faza eryjska – dewon dolny
• faza ardeńska – dewon dolny
• faza krakowska – sylur.

W Europie objęta nimi została głównie część środkowa: (Irlandia, Walia, Ardeny, środkowe Niemcy, Masyw Czeski), a główna faza miała miejsce na przełomie karbonu wczesnego i późnego (z wyjątkiem Uralu).

W Polsce w orogenezie hercyńskiej zostały ukształtowane Sudety i Góry Świętokrzyskie oraz głębokie podłoże Niżu Polskiego – monokliny przedsudeckiej i monokliny śląsko-krakowskiej.

Błędne jest określanie współczesnych pasm górskich jako powstałych w orogenezie waryscyjskiej (czy kaledońskiej), ponieważ wszystkie obecne góry powstały (zostały wypiętrzone, tworząc morfologiczne wyniesienie) w orogenezie alpejskiej. W czasie orogenezy hercyńskiej doszło do powstania gór, jednak po permie uległy one całkowitej erozji i zrównaniu. W czasie orogenezy alpejskiej, utwory sfałdowane i ewentualnie zmetamorfizowane wcześniej, zostały po raz drugi wydźwignięte jako góry zrębowe. Do tak ukształtowanych gór, sfałdowanych w orogenezie hercyńskiej, a wyniesionych powtórnie w orogenezie alpejskiej należą:

• Europa:
  • Wogezy
  • Rudawy
  • Schwarzwald
  • Harz
  • Sudety
  • Masyw Centralny
  • Góry Kantabryjskie
  • Góry Iberyjskie
  • Rodopy
  • Ural
• Azja:
  • Tienszan
  • Góry Czerskiego
• Ameryka Północna:
  • Appalachy
• Afryka:
  • Góry Smocze
  • Góry Przylądkowe
• Australia:
  • Wielkie Góry Wododziałowe
  • Góry Macdonnella.