Organizmy modelowe

Organizmy modelowe – organizmy wykorzystywane w badaniach genetycznych ze względu na swoje cechy. Do tej pory nie znaleziono idealnego organizmu modelowego, ale są pewne cechy biologiczne, które bierze się pod uwagę, wybierając obiekt do eksperymentu.

Elektronowa mikrofotografia komórek pałeczki okrężnicy

Wywilżna karłowata, jeden z najbardziej znanych obiektów eksperymentów

Elektronowa mikrofotografia cząsteczek wirusa mozaiki tytoniu (TMV)

Cechy organizmu modelowego

Cechy organizmu modelowego
Cecha	Zalety
małe rozmiary i proste pożywienie	hodowla nie wymaga dużo miejsca, jest łatwa i tania w utrzymaniu
duża liczba potomstwa	pozwala na wiarygodną analizę statystyczną wzorów dziedziczenia
krótki cykl życiowy	umożliwia obserwację wzorów dziedziczenia w kolejnych pokoleniach
mały genom, duże chromosomy	mała ilość DNA do analizy; łatwiej badać chromosomy w mikroskopie świetlnym
złożony rozwój	pozwala na analizę złożonych procesów rozwojowych
dostępność informacji i technik badawczych	wiele mutantów jest dostępnych do analiz
zsekwencjonowany genom	bardzo ułatwia analizy molekularne

Organizmy modelowe

• bakteriofag lambda
• bakteriofag ΦX174
• wirus mozaiki tytoniu

Jednokomórkowe organizmy modelowe

• bakterie: pałeczka okrężnicy, laseczka sienna
• archeowce: Sulfolobus
• drożdże: Saccharomyces cerevisiae i Schizosaccharomyces pombe

Jedno lub wielokomórkowe

• śluzowiec Dictyostelium discoideum – do badań interakcji międzykomórkowych
• grzyby: Aspergillus parasiticus, czernidłak szarawy, kropidlak popielaty, kropidlak żółty, Neurospora crassa, Penicillium chrysogenum, Pyricularia oryzae.

Zwierzęta modelowe

Caenorhabditis elegans

• muszka owocowa
• nicień Caenorhabditis elegans
• jeżowce
• platana szponiasta
• kura domowa
• mysz domowa
• ryby: rodzina pielęgnicowatych (Cichlidae), danio pręgowany, ryżanka japońska, rozdymka tygrysia
• szympans
• Homo sapiens – pierwszy ssak o zsekwencjonowanym genomie (2001)

Rośliny modelowe

Rzodkiewnik pospolity

• Chlamydomonas reinhardtii
• toczek Volvox cateri – prosty wielokomórkowiec
• rzodkiewnik pospolity
• wyżlin większy
• tytoń, groch – pierwsze obiekty badań genetycznych
• ryż siewny Oryza sativa

Bibliografia

• Organizmy modelowe. W: R.M.Twyman: Biologia rozwoju. Krótkie wykłady. Przekład zbiorowy pod redakcją Jerzego Klaga. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2003. ISBN 83-01-14021-6. Brak numerów stron w książce
• Anna Sadakierska-Chudy, Grażyna Dąbrowska, Anna Goc: Genetyka ogólna – skrypt do ćwiczeń dla studentów biologii. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2004.