Organizacja wojenna Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej

Organizacja wojenna Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej – etat wojenny Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej w kampanii wrześniowej 1939.

Organizacja wojenna Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej

• Kwatera Główna WBPM
  • Dowództwo
  • Sztab
  • Szwadron Sztabowy
  • Pluton Kwatery Głównej
• 1 Pułk Strzelców Konnych im. Cesarza Napoleona (jednostka organizacyjna kawalerii)
• Pułk Strzelców Pieszych (jednostka organizacyjna piechoty)
• Batalion Czołgów Lekkich a. 2 kompanie czołgów Vickers E
• 12 Kompania Czołgów Lekkich
• 2 Dywizjon Artylerii Motorowej (jednostka organizacyjna artylerii)
• Dywizjon Rozpoznawczy (jednostka organizacyjna kawalerii)
• Batalion Przeciwpancerny (jednostka organizacyjna piechoty)
• Batalion Motorowy Saperów
• Szwadron Łączności (jednostka organizacyjna kawalerii)
• 9 Bateria Artylerii Przeciwlotniczej Motorowa Typ A
• Pluton Regulacji Ruchu (jednostka organizacyjna kawalerii)
• Pluton Żandarmerii
• Pluton Sanitarny
• Pluton Lotnictwa Towarzyszącego
• Kolumna Transportowa
• Kolumna Warsztatowa

Batalion czołgów lekkich i szwadron czołgów rozpoznawczych wchodzący w skład dywizjonu rozpoznawczego oraz organiczne plutony czołgów rozpoznawczych obu pułków były jednostkami organizacyjnymi broni pancernych. Batalion czołgów w składzie dwóch kompanii miał zostać zorganizowany w Modlinie po utworzeniu batalionu czołgów 7TP dla 10 BK.

Organizacja wojenna dowództwa brygady

Samochód terenowy Fiat 508 Łazik używany w WBPM

11 oficerów, 14 podoficerów i szeregowych

14 pistoletów, 11 karabinków

5 samochodów terenowych (typu łazik), 5 motocykli z wózkiem bocznym

• Komendant Kwatery Głównej i pluton Kwatery Głównej

2 oficerów, 45 podoficerów i szeregowych

14 pistoletów, 2 ciężkie karabiny maszynowe, 31 karabinków

1 samochód terenowy, 1 motocykl z wózkiem bocznym, 2 motocykle, 4 samochody ciężarowe małe, 1 samochód ciężarowy

• Pluton regulacji ruchu:

1 oficer, 29 podoficerów i szeregowych

1 pistolet, 1 ręczny karabin maszynowy, 28 karabinków

4 motocykle z wózkiem bocznym, 2 motocykle, 4 samochody ciężarowe małe

Łącznie w dowództwie

14 oficerów, 88 podoficerów i szeregowych,

29 pistoletów, 1 rkm, 2 ckm-y, 70 karabinków,

6 samochodów terenowych, 10 motocykli z koszem, 4 motocykle, 8 samochodów ciężarowych małych (typu Polski Fiat 618 Grom, 1 samochód ciężarowy

Organizacja wojenna kwatermistrzostwa i oddziałów służb

• Kwatermistrz i służby:

8 oficerów, 11 podoficerów i szeregowych

9 pistoletów, 10 karabinków

4 samochody terenowe, 3 motocykle z wózkiem bocznym

• Pluton sanitarny:

1 oficer, 51 podoficerów i szeregowych

5 pistoletów, 47 karabinków

1 samochód terenowy, 4 samochody terenowe sanitarne, 6 samochodów ciężarowych specjalnych

• Pluton żandarmerii:

1 oficer, 24 podoficerów i szeregowych

3 pistolety, 1 ręczny karabin maszynowy, 21 karabinków

2 motocykle z wózkiem bocznym, 3 samochody ciężarowe małe

• Szwadron sztabowy – składał się z 3 plutonów.

4 oficerów, 87 podoficerów i szeregowych

10 pistoletów, 3 ręczne karabiny maszynowe, 78 karabinków

1 samochód terenowy, 3 motocykle z wózkiem bocznym, 16 samochodów ciężarowych, 4 przyczepy – kuchnie

• Kolumna transportowa – składała się z 3 członów: amunicyjnego, żywnościowego i paliwowego.

4 oficerów, 184 podoficerów i szeregowych

9 pistoletów, 2 ręczne karabiny maszynowe, 177 karabinki

1 samochód terenowy, 4 motocykle z wózkiem bocznym, 1 motocykl, 45 samochodów ciężarowych, 23 samochody cysterny, 1 przyczepa – kuchnia

• Kolumna warsztatowa:

1 oficer, 29 podoficerów i szeregowych

7 pistoletów, 23 karabinki

1 motocykl z wózkiem bocznym, 2 samochody ciężarowe – warsztaty, 4 samochody ciężarowe

Organizacja wojenna zmotoryzowanego pułku kawalerii i piechoty

Tankietka TKS na wyposażeniu 1. Pułku Strzelców Konnych

Karabin przeciwpancerny wz. 35 używany w WBPM

• Dowódca pułku, sztab i poczet, służba sanitarna, duszpasterstwo i kwatermistrzostwo:

10 oficerów, 74 podoficerów i szeregowych

20 pistoletów, 2 ręczne karabiny maszynowe, 62 karabinki

1 samochód osobowy, 8 samochodów terenowych, 2 samochody terenowe sanitarne, 2 motocykle z wózkiem bocznym, 6 motocykli, 3 samochody ciężarowe małe, 3 samochody ciężarowe

• Szwadron rozpoznawczy – składał się z dowódcy i pocztu, plutonów: motocyklistów, kolarzy, czołgów rozpoznawczych

4 oficerów, 170 podoficerów i szeregowych

23 pistolety, 14 ręcznych karabinów maszynowych, 1 ciężki karabin maszynowy, 3 karabiny przeciwpancerne, 132 karabinki (dodatkowo 5 ciężkich karabinów maszynowych i 1 najcięższy karabin maszynowy w czołgach)

1 samochód terenowy, 29 motocykli z wózkiem bocznym, 14 motocykli, 1 samochód ciężarowy mały, 9 samochodów ciężarowych, 44 rowery, 1 przyczepa – kuchnia, 6 czołgów – tankietek TKS

• Szwadron liniowy (cztery w składzie pułku) – składał się z dowódcy z pocztem, trzech plutonów liniowych i drużyny gospodarczej. Pluton liniowy składał się z dowódcy, czterech sekcji, zastępcy i gońca.

4 oficerów, 116 podoficerów i szeregowych (razem w czterech szwadronach: 16 oficerów, 464 podoficerów i szeregowych)

10 pistoletów, 14 ręcznych karabinów maszynowych, 3 karabiny przeciwpancerne, 93 karabinki (razem w czterech szwadronach: 40 pistoletów, 56 ręcznych karabinów maszynowych, 372 karabinki)

1 samochód terenowy, 5 motocykli z wózkiem bocznym, 2 motocykle, 11 samochodów ciężarowych, 1 przyczepa – kuchnia (razem w czterech szwadronach: 4 samochody terenowe, 20 motocykli z koszem, 8 motocykli, 44 samochody ciężarowe, 4 przyczepy – kuchnie)

• Szwadron ciężkich karabinów maszynowych i broni ciężkiej – składał się z dowódcy z pocztem, czterech plutonów ciężkich karabinów maszynowych, dwóch plutonów moździerzy i drużyny gospodarczej

7 oficerów, 189 podoficerów i szeregowych

36 pistoletów, 2 ręczne karabiny maszynowe, 16 ciężkich karabinów maszynowych, 4 moździerze, 4 karabiny przeciwpancerne, 155 karabinków

1 samochód terenowy, 8 motocykli z wózkiem bocznym, 2 motocykle, 28 samochodów ciężarowych, 2 przyczepy – kuchnie

• Pluton przeciwpancerny – składał się z dowódcy i czterech działonów armat wz. 36 kal. 37 mm

1 oficer, 35 podoficerów i szeregowych

6 pistoletów, 4 armaty przeciwpancerne, 1 ręczny karabin maszynowy, 29 karabinków

2 motocykle z wózkiem bocznym, 4 samochody – ciągniki holujące armaty, 1 samochód ciężarowy

• Pluton pionierów – składał się z ośmiu patroli specjalistycznych

2 oficerów, 65 podoficerów i szeregowych

4 pistolety, 2 ręczne karabiny maszynowe, 61 karabinków

2 motocykle z wózkiem bocznym, 4 samochody terenowe specjalne, 4 samochody ciężarowe małe, 3 samochody ciężarowe, 5 przyczep specjalnych

• Pluton łączności – składał się z czterech patroli telefonicznych oraz z trzech radiostacji

1 oficer, 44 podoficerów i szeregowych

5 pistoletów, 3 ręczne karabiny maszynowe, 37 karabinków

4 motocykle z wózkiem bocznym, 3 samochody terenowe z radiostacją, 3 samochody ciężarowe małe z przyczepami ze sprzętem, 1 samochód ciężarowy, 4 specjalne przyczepy

• Pluton techniczny – składał się z warsztatu polowego i pięciu patroli reperacyjnych

1 oficer, 32 podoficerów i szeregowych

3 pistolety, 32 karabinki

5 motocykli z wózkiem bocznym, 2 motocykle, 3 samochody ciężarowe małe, 1 samochód ciężarowy ze sprzętem i przyczepą na olej, 1 samochód ciężarowy – warsztat polowy

• Pluton gospodarczo – transportowy – składał się z sekcji: żywnościowej, amunicyjnej i materiałów napędowych

2 oficerów, 66 podoficerów i szeregowych

3 pistolety, 3 ręczne karabiny maszynowe, 62 karabinki

3 motocykle z wózkiem bocznym, 15 samochodów ciężarowych, 2 samochody – cysterny, 3 przyczepy – kuchnie, 6 przyczep specjalnych

• Szwadron zapasowy – był to szwadron konny i nie uczestniczył w działaniach Brygady. Liczył ok. 250 ludzi w tym 10 oficerów.

Skład i organizacja identyczna jak w 1 Pułku Strzelców Konnych, z tym że w nazewnictwie używano zamiast nazwy szwadron – kompania. Nie miał również kompanii zapasowej.

Organizacja wojenna dywizjonu rozpoznawczego

• Dowódca i sztab:

7 oficerów, 36 podoficerów i szeregowych

8 pistoletów, 1 ręcznego karabinu maszynowego, 34 karabinków

2 samochody terenowe, 1 samochód terenowy sanitarny, 4 motocykle z wózkiem bocznym, 4 motocykle, 1 samochód ciężarowy mały, 1 samochód ciężarowy specjalny

• Szwadron liniowy (skład jak w szwadronie w 1 Pułku Strzelców Konnych):

4 oficerów, 116 podoficerów i szeregowych

10 pistoletów, 14 ręcznych karabinów maszynowych, 3 karabiny przeciwpancerne, 93 karabinki

1 samochód terenowy, 5 motocykli z wózkiem bocznym, 2 motocykle, 11 samochodów ciężarowych, 1 przyczepa – kuchnia

• Szwadron czołgów rozpoznawczych TKS – składał się dowódcy wraz z pocztem, dwóch plutonów i drużyny gospodarczo – technicznej

3 oficerów, 52 podoficerów i szeregowych

27 pistoletów, 1 ręcznego karabinu maszynowego, 27 karabinków oraz uzbrojenia czołgów (11 ciężkich karabinów maszynowych, 2 najcięższych karabinów maszynowych)

1 samochód terenowy, 1 samochód terenowy z radiostacją, 4 motocykle z wózkiem bocznym, 1 motocykle, 3 samochody ciężarowe, 1 przyczepa – kuchnia, 13 czołgów rozpoznawczych TKS

• Pluton motocyklistów (skład jak w szwadronie rozpoznawczym 1 psk)

1 oficer, 74 podoficerów i szeregowych

4 pistolety, 6 ręcznych karabinów maszynowych, 1 ciężki karabin maszynowy, 1 karabin przeciwpancerny, 63 karabinki

25 motocykli z wózkiem bocznym, 10 motocykli

• Pluton ciężkich karabinów maszynowych (skład jak w szwadronie ckm 1 psk)

1 oficer, 28 podoficerów i szeregowych

6 pistoletów, 4 ciężkie karabiny maszynowe, 1 karabin przeciwpancerny, 22 karabinki

1 motocykl z wózkiem bocznym, 3 samochody ciężarowe

• Pluton moździerzy (skład jak w szwadronie ckm 1 psk)

1 oficer, 17 podoficerów i szeregowych

4 pistolety, 2 moździerze 80 mm, 14 karabinki

1 motocykl z wózkiem bocznym, 2 samochody ciężarowe

• Pluton przeciwpancerny (skład jak w plutonie przeciwpancernym 1 psk)

1 oficer, 35 podoficerów i szeregowych

6 pistoletów, 1 ręczny karabin maszynowy, 4 działa przeciwpancerne, 29 karabinków

2 motocykle z wózkiem bocznym, 4 samochody – ciągniki, 1 samochód ciężarowy

• Pluton łączności – składał się z dwóch radiostacji i czterech patroli telefonicznych

1 oficer, 39 podoficerów i szeregowych

5 pistoletów, 2 ręcznych karabinów maszynowych, 33 karabinków

2 samochody terenowe z radiostacją, 4 motocykle z koszem, 3 samochody ciężarowe małe, 1 samochód ciężarowy, 4 przyczepy specjalne

• Pluton pionierów (skład jak w 1 psk)

1 oficer, 66 podoficerów i szeregowych

5 pistoletów, 2 ręczne karabiny maszynowe, 61 karabinków

4 samochody terenowe specjalne, 2 motocykle z wózkiem bocznym, 4 samochody ciężarowe małe, 3 samochody ciężarowe, 5 przyczep specjalnych

• Pluton gospodarczo – techniczny

1 oficer, 34 podoficerów i szeregowych

1 pistolet, 1 ciężki karabin maszynowy, 33 karabinki

2 motocykle z wózkiem bocznym, 8 samochody ciężarowe, 2 przyczepy specjalne

Armata polowa wz. 1897 kal. 75 mm używana w WBPM

Organizacja wojenna dywizjonu artylerii motorowej

• Dowództwo i sztab:

5 oficerów, 18 podoficerów i szeregowych

5 pistoletów, 2 ręczny karabin maszynowy, 15 karabinków

3 samochód terenowy, 1 motocykle z wózkiem bocznym, 3 samochód ciężarowy mały

• Bateria dział 75 mm – składała się z dowódcy z pocztem, dwóch plutonów i drużyny gospodarczo – technicznej

6 oficerów, 156 podoficerów i szeregowych

12 pistoletów, 1 ciężki karabin maszynowy, 4 armaty polowe wz. 1897 kal. 75 mm, 149 karabinków

1 samochód terenowy, 4 motocykli z wózkiem bocznym, 2 samochody ciężarowe małe, 8 samochodów ciężarowych – ciągników, 11 samochodów ciężarowych, 4 przyczepa – jaszcze

• Bateria dział 75 mm (druga; skład jak wyżej)
• Pluton łączności – składał się z dwóch radiostacji i trzech patroli telefonicznych

1 oficer, 35 podoficer i szeregowych

3 pistolety, 2 ręczny karabin maszynowy, 31 karabinki

2 samochody terenowe z radiostacją, 2 motocykle z wózkiem bocznym, 2 samochody ciężarowe małe, 2 samochód ciężarowy

• Pluton gospodarczo – techniczny

2 oficer, 32 podoficerów i szeregowych

3 pistolety, 1 ręczny karabin maszynowy, 40 karabinki

1 motocykl z wózkiem bocznym, 11 samochód ciężarowych, 1 przyczep – kuchnia

Organizacja wojenna batalionu przeciwpancernego

• Dowództwo

4 oficerów, 23 podoficerów i szeregowych

6 pistoletów, 1 ręczny karabin maszynowy, 20 karabinków

1 samochód terenowy, 4 motocykle z wózkiem bocznym, 1 motocykl, 1 samochód ciężarowy mały, 1 samochód ciężarowy specjalny

• Kompania przeciwpancerna (w składzie dywizjonu były dwie kompanie) – każda składała się z dowódcy z pocztem, trzech plutonów armat przeciwpancernych i drużyny gospodarczej

4 oficerów, 125 podoficerów i szeregowych

26 pistoletów, 2 ręczne karabiny maszynowe, 12 armat przeciwpancernych, 107 karabinków

1 samochód terenowy, 8 motocykli z wózkiem bocznym, 1 motocykl, 12 samochodów ciężarowych – ciągników, 7 samochodów ciężarowych, 1 przyczepa – kuchnia

• Pluton miotaczy ognia – skład nieustalony (poniżej przypuszczalny skład)

1 oficer, 21 podoficerów i szeregowych

2 pistolety, 12 karabinków, 8 miotaczy ognia (6 typu „Zieliński” i 2 typu „Sender”)

1 motocykl z wózkiem bocznym, 2 samochody ciężarowe

• Pluton łączności – składał się z dwóch radiostacji i trzech patroli telefonicznych

1 oficer, 36 podoficer i szeregowych

4 pistolety, 1 ręczny karabin maszynowy, 32 karabinki

2 samochody terenowe z radiostacją, 2 motocykle z wózkiem bocznym, 3 samochody ciężarowe małe, 1 samochód ciężarowy

• Pluton gospodarczo – techniczny

1 oficer, 26 podoficerów i szeregowych

2 pistolety, 1 ręczny karabin maszynowy, 24 karabinki

1 motocykl z wózkiem bocznym, 5 samochód ciężarowych, 1 przyczep – kuchnia

Organizacja wojenna batalionu motorowego saperów

• Dowództwo i sztab:

4 oficerów, 32 podoficerów i szeregowych

4 pistolety, 1 ręczny karabin maszynowy, 31 karabinków

2 samochody terenowe, 1 samochód terenowy z radiostacją, 1 motocykl z wózkiem bocznym, 1 motocykl, 5 samochód ciężarowych małych

• Kompania zaporowa – składała się z dowódcy z pocztem, czterech plutonów zaporowych, plutonu technicznego i drużyny gospodarczej

6 oficerów, 164 podoficerów i szeregowych

11 pistoletów, 6 ręcznych karabinów maszynowych, 151 karabinków

1 samochód terenowy, 7 motocykli z wózkiem bocznym, 1 samochód ciężarowy mały, 14 samochodów ciężarowych, 1 przyczep specjalna, 1 przyczep – kuchnia

• Kompania przeprawowa – skład nieznany (przyjęto dane jak kompania zaporowa)
• Pluton pontonowy

2 oficerów, 32 podoficerów i szeregowych

2 pistolety, 1 ręczny karabin maszynowy, 31 karabinki

2 motocykle z wózkiem bocznym, 4 samochody – ciągniki, 4 samochody specjalne

• Pluton rozpoznawczy

1 oficer, 25 podoficerów i szeregowych

2 pistolety, 1 ręczny karabin maszynowy, 23 karabinki

2 motocykle z wózkiem bocznym, 1 motocykl, 3 samochody ciężarowe małe

• Pluton gospodarczy

2 oficerów, 20 podoficerów i szeregowych

3 pistolety, 19 karabinków

1 motocykl z wózkiem bocznym, 4 samochody ciężarowe małe, 1 przyczep – kuchnia

Organizacja wojenna kompanii czołgów lekkich

Czołg lekki Vickers E wchodzący w skład 12 Kompanii Czołgów Lekkich

(przewidziany w składzie brygady batalion czołgów lecz nie został sformowany) Kompania – składała się z dowódcy z pocztem, trzech plutonów i drużyny gospodarczo – technicznej

• Dowódca z pocztem, patrolem sanitarnym, łączności i regulacji ruchu:

1 oficer, 11 podoficerów, 13 szeregowych

11 pistoletów, 1 ręczny karabin maszynowy, 14 karabinków,

1 czołg Vickers E, 1 samochód terenowy, 3 motocykle z koszem, 2 motocykle, 1 sanitarka, 1 furgonetka, 1 samochód terenowy z radiostacją,

• Trzy plutony bojowe w każdym dowódca, dwa pół plutony i patrolu reperacyjnego:

1 oficer, 7 podoficerów, 12 szeregowych

17 pistoletów, 3 karabinki,

5 czołgów Vickers E, 1 motocykl z koszem, 1 samochód półgąsienicowy, 1 przyczepa paliwowa,

• Pluton Techniczno - Gospodarczy składał się z dowódcy, załóg zapasowych, drużyn gospodarczej i technicznej:

9 podoficerów, 20 szeregowych,

10 pistoletów, 19 karabinków,

1 motocykl z koszem, 5 samochodów ciężarowych, 1 samochód cysterna, 1 przyczepa-kuchnia, 1 przyczepa paliwowa,

• Łącznie:

4 oficerów, 41 podoficerów, 69 szeregowych,

72 pistolety, 1 ręczny karabin maszynowy, 42 karabinki,

16 czołgów Vickers E, 1 samochód terenowy, 1 samochód terenowy z radiostacją, 1 sanitarka, 1 furgonetka, 7 motocykli z koszem, 2 motocykle, 1 cysterna, 5 samochodów ciężarowych, 3 samochody pół gąsienicowe, 4 przyczepy paliwowe, 1 przyczepa-kuchnia,

Organizacja wojenna baterii artylerii przeciwlotniczej motorowej

składała się z dowództwa, dwóch plutonów, drużyny gospodarczo – techniczna

6 oficerów, 168 podoficerów i szeregowych

15 pistoletów, 2 ręczne karabiny maszynowe, 167 karabinki, 4 armaty przeciwlotnicze 40 mm

1 samochód terenowy, 1 samochód terenowy z radiostacją, 5 motocykli z wózkiem bocznym, 5 samochodów ciężarowych małych, 10 samochodów ciężarowych, 8 samochodów – ciągników, 4 przyczepy specjalne, 1 przyczep – kuchnia

Organizacja wojenna szwadronu łączności

Składał się z dowódcy z pocztem, plutonów łączności radiowej i telefonicznej oraz drużyny gospodarczej

• Dowództwo:

1 oficer, 9 podoficerów i szeregowych

1 pistolet, 9 karabinków

1 samochód terenowy, 2 motocykle z wózkiem bocznym, 2 motocykl

• Pluton łączności radiowej – wyposażony w cztery radiostacje

1 oficer, 22 podoficerów i szeregowych

5 pistoletów, 1 ręczny karabin maszynowy, 17 karabinków

4 samochody terenowe z radiostacją, 2 motocykle z wózkiem bocznym, 1 samochód ciężarowy mały

• Pluton łączności telefonicznej – wyposażony w trzy łącznice telefoniczne i sześć patroli telefonicznych

1 oficer, 43 podoficerów i szeregowych

2 pistolety, 1 ręczny karabin maszynowy, 41 karabinki

1 motocykl z wózkiem bocznym, 1 samochód ciężarowy mały, 6 samochodów ciężarowych

• Drużyna gospodarczo – techniczna

16 podoficerów i szeregowych

1 pistolet, 15 karabinków

3 samochody ciężarowe, 1 przyczepa specjalna, 1 przyczep – kuchnia

Łączny stan osobowy oraz wyposażenia brygady

216 oficerów, 4810 podoficerów i szeregowych

623 pistolety, 235 ręcznych karabinów maszynowych, 43 ciężkie karabiny maszynowe, 10 moździerzy, 8 miotaczy ognia, 8 armat 75 mm, 36 armat przeciwpancernych 37 mm, 4 armaty przeciwlotnicze 40 mm, 43 karabiny przeciwpancerne wz. 35 Ur, 4106 karabinków, 25 czołgów rozpoznawczych, 16 czołgów lekkich Vickers E

1 samochód osobowy, 61 samochodów terenowych tzw. łazików, 20 samochodów terenowych wyposażonych w radiostację, 9 samochodów terenowych sanitarnych, 12 samochodów terenowych specjalnych, 293 motocykle z wózkiem bocznym, 99 motocykli, 79 samochodów ciężarowych małych, 423 samochody ciężarowe, 64 samochody – ciągniki, 3 samochody półgąsienicowe, 4 samochody – warsztaty polowe, 27 samochodów – cystern, 41 przyczep – kuchni, 62 przyczepy różne, 88 rowerów.

Bibliografia

• Rajmund Szubański, Polska broń pancerna 1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1989, wyd. II poprawione i uzupełnione, ISBN 83-11-07660-X.
• Eugeniusz Kozłowski, Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy, Wydawnictwo MON, Warszawa 1964, wyd. I.
• Książka Janusza Magnuskiego "Angielski czołg Vickers E w polskiej służbie” cz.II (Nowa Technika Wojskowa 6/1999)
• Wacław Zaleski: W Warszawskiej Brygadzie Pancerno-Motorowej 1939. Z dziejów 1 Pułku Strzelców Konnych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1988. ISBN 83-11-07460-7.
• Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.