Orawka (województwo małopolskie)
Orawka (węg. Oravka) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Jabłonka.
| wieś | |
 Drewniany kościół pw. Jana Chrzciciela | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1054[2] |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
34-480[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KNT |
| SIMC |
0429453 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego  | |
Położenie na mapie gminy Jabłonka  | |
 49°30′39″N 19°43′09″E/49,510833 19,719167[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Położenie
edytujPołożona jest w regionie geograficznym Beskid Orawsko-Podhalański i historyczno-etnograficznym Orawa[4]. Przez miejscowość przepływa rzeka Czarna Orawa i przebiega droga krajowa nr 7.
Części wsi
edytujIntegralne części wsi Orawka:[5][6][7]
- przysiółki
- Dziedzicowa, Marchewki, Studzianki, Szklarze
- części wsi
- Cisconiówka, Farska, Kuligówka, Podkościół, Płócienkówka, Rola Wronowa, Sołtystwo, Świnkowa, Utratowa, Zawoda
Historia
edytujOd czasu swego powstania, aż do roku 1918 r. wieś była częścią Królestwa Węgier. Po I wojnie światowej, 5 listopada 1918 r., wieś została przyłączona do Polski. 28 listopada 1918 r. Dekretem Tymczasowego Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego, przyjętym przez rząd ludowy Jędrzeja Moraczewskiego zarządzone zostały tu wybory powszechne do Sejmu Ustawodawczego na dzień 26 stycznia 1919 r. Przynależność do Polski potwierdziło 31 grudnia 1918 r. polsko-czechosłowackie porozumienie zawarte w Chyżnem wyznaczające przebieg tymczasowej granicy wprost od Babiej Góry do Tatr. Jednakże 13 stycznia 1919 r. na skutek sfingowanego rozkazu naczelnego wodza Sił Sprzymierzonych gen. Ferdynanda Focha, Wojsko Polskie otrzymało nakaz wycofania się z tego terenu i w jego miejsce wkroczyło wojsko czechosłowackie. 27 września 1919 r. Rada Ambasadorów zapowiedziała przeprowadzenie tu plebiscytu, i wiosną 1920 r. teren plebiscytowy (całość Górnej Orawy) znalazł się pod kontrolą Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej, ale do plebiscytu nie doszło. Decyzją Rady Ambasadorów z 28 lipca 1920 r. wieś powróciła w granice państwa polskiego[8][9]. Od 21 listopada 1939 r. do początku 1945 była okupowana przez Słowacje[10].
Kultura
edytujWe wsi jest używana gwara orawska, zaliczana przez polskich językoznawców jako gwara dialektu małopolskiego języka polskiego, przez słowackich zaś jako gwara przejściowa polsko-słowacka[11].
Zabytki
edytujObiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[12].
- Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela.
Kościół z poł. XVII w., jednonawowy, konstrukcji zrębowej, cały pokryty gontami, z charakterystyczna wieżą. Zaliczany jest do najcenniejszych drewnianych kościołów południowej Polski. Leży na szlaku architektury drewnianej województwa małopolskiego. - Farbiarnia nr. 61.
Obok kościoła stoi budynek farbiarni płócien z XVIII w. Piwnice były wykorzystywane jako magazyny na szlaku handlowym z Polski na Węgry.
Szlaki turystyczne
edytuj
Orawka – Danielki – Podszkle – Bukowina-Osiedle – przełęcz Pod Żeleźnicą. Czas przejścia: 3.30 h, ↓ 3 h[13].- Orawka – Zubrzyca Dolna[14].
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 93428
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 871 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ KSNG: Wykaz urzędowych nazw miejscowości i ich części. opublikowany [w:] Dz.U. z 2013 r. poz. 200 ze zmianami w Dz.U. z 2015 r. poz. 1636. [dostęp 2018-01-06]. (pol.).
- ↑ Jerzy M. Roszkowski: „Zapomniane Kresy” Spisz, Orawa, Czadeckie w świadomości i działaniach Polaków 1895-1925. Nowy Targ: Powiatowe Centrum Kultury w Nowym Targu, 2018. ISBN 978-83-930675-4-1..
- ↑ Małgorzata Liśkiewicz: Orawa 1918-1924. Lipnica Wielka: Stowarzyszenie Lipnica Wielka na Orawie, 2020. ISBN 978-83-960626-0-4.
- ↑ Jerzy M. Roszkowski, Wojciech Lorencowicz (1896-1952): z urodzenia Spiszak, z wyboru Orawianin z przekonania Polak, „Prace Pienińskie”, 26, 2016, s. 13–19.
- ↑ Júlia Dudášová-Kriššáková, Goralské nárečia z pohľadu súčasnej slovenskej jazykovedy, Prešov: Vydavateľstvo Prešovskej univerzity v Prešove, 2016, s. 24-29, ISBN 978-80-555-1714-8 (słow.).
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-15].
- ↑ Stanisław Figiel, Piotr Krzywda: Beskid Żywiecki. Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2006. ISBN 83-89188-59-7.
- ↑ Podhale, Tatry, Orawa, Spisz; wyd Compass; wydanie III; Kraków 2011
Bibliografia
edytuj- Małgorzata Liśkiewicz: Orawa 1918–1924. Skąd przybywamy, kim jesteśmy. Lipnica Wielka: Stowarzyszenie Lipnica Wielka na Orawie 2020. ISBN 978-83-960626-0-4.
- Jerzy M. Roszkowski: „Zapomniane Kresy” Spisz, Orawa, Czadeckie w świadomości i działaniach Polaków 1895-1925, Nowy Targ: Powiatowe Centrum Kultury w Nowym Targu, 2018 ISBN 978-83-930675-4-1.