Operacja Hailstone
Operacja Hailstone – operacja wojskowa, lotniczo-morskie uderzenie marynarki amerykańskiej na japońską bazę morską w Truk w archipelagu Karolinów, podczas II wojny światowej, przeprowadzone w dniach 17–18 lutego 1944 roku. Jego skutkiem była utrata znaczenia strategicznego Truk dla Japończyków.
| II wojna światowa, wojna na Pacyfiku | |||
 Japoński statek trafiony torpedą Avengera z USS Enterprise, 17 lutego 1944 roku | |||
| Czas | |||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
potrzeba zneutralizowania silnej bazy japońskiej | ||
| Wynik |
zwycięstwo Stanów Zjednoczonych | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Oceanu Spokojnego  | |||
| 7°20′21,48″N 151°53′04,56″E/7,339300 151,884600 | |||
Podłoże
edytujAtol Truk (obecnie Chuuk) był jedną z najważniejszych baz japońskiej floty podczas II wojny światowej, zajmując strategiczną centralną pozycję między Japonią, bazą Rabaul w Archipelagu Bismarcka, Wyspami Salomona i atolem Eniwetok na Wyspach Marshalla. Płytka i rozległa laguna zapewniała dobre kotwicowisko, osłonięte wokół rafą koralową i górzystymi wysepkami. Od 1 lipca 1942 atol był główną bazą japońskiej Połączonej Floty. Stacjonowało na nim ok. 7500 żołnierzy japońskich i 3000–4000 marynarzy, a także lotnictwo, na trzech lotniskach na wyspach. Baza służyła także za punkt przeładunkowy zaopatrzenia i sprzętu w drodze z Japonii na wyspy południowego Pacyfiku[1].
Potrzeba zdobycia lub zneutralizowania Truk pojawiła się po rozpoczęciu przez Amerykanów zdobywania Wysp Marshalla, które znajdowały się w zasięgu lotnictwa z Truk. Mimo określania przez Amerykanów Truk jako „Gibraltaru Pacyfiku”, nawiązując do umocnień Gibraltaru, wyspy atolu w rzeczywistości nie były silnie ufortyfikowane i znajdowała się na nich jedynie niewielka liczba dział nadbrzeżnych. Jednakże warunki geograficzne w postaci osłaniającej atol rafy koralowej z kilkoma jedynie większymi przejściami oraz licznych wysepek z zamaskowaną artylerią powodowały, że ewentualny desant amerykański wiązałby się z dużymi nieuniknionymi stratami. Dlatego ostatecznie zdecydowano się na przeprowadzenie uderzenia lotniczego Szybkiego Zespołu Lotniskowców 5. Floty[1].
4 lutego 1944 rozpoznanie nad Truk przeprowadził samolot Liberator z 254. eskadry morskiego rozpoznania; ujawniono m.in. jeden pancernik („Musashi”), 10 krążowników i wiele innych okrętów i statków, co upewniło amerykańskich dowódców o celowości ataku, mogącego doprowadzić także do zniszczenia głównych sił Połączonej Floty. Jednakże lot rozpoznawczy wzbudził także obawy w dowództwie japońskim i w efekcie admirał Mineichi Koga wycofał w następnych dniach większość okrętów z Truk na wyspy Palau[1].
Do wykonania ataku przeznaczono większą część szybkiego zespołu lotniskowców Task Force 58 wiceadmirała Marca Mitschera, w składzie 5 dużych lotniskowców USS „Enterprise” (CV-6), „Yorktown” (CV-10), „Essex” (CV-9), „Intrepid” (CV-11) i „Bunker Hill” (CV-17) oraz 4 lekkie lotniskowce USS „Belleau Wood”, „Cabot”, „Monterey” i „Cowpens”, przenoszące łącznie ponad 500 samolotów. Osłaniało je siedem pancerników i liczne mniejsze okręty krążowniki, niszczyciele oraz okręty podwodne. Zespół wyszedł w nocy 12/13 lutego z atolu Majuro i przed świtem 17 lutego zajął pozycję o 90 mil morskich na wschód od Truk[1]. Wokół atolu rozmieszczono 10 okrętów podwodnych, które miały przechwytywać ewentualnie uciekające jednostki[2].
16 lutego ok. 17.43, patrolujący 160 mil morskich na północ od Truk okręt podwodny USS „Skate” storpedował płynący z Truk na remont do Japonii krążownik lekki „Agano”, który zatonął po północy. 461 osób załogi krążownika przejął eskortujący „Agano” niszczyciel „Oite”, a 125 – ścigacz okrętów podwodnych Ch-28, po czym zawróciły do Truk[2].
Atak
edytuj
Początek ataku lotniczego
edytujO świcie 17 lutego amerykański zespół wyrzucił w powietrze samoloty, najpierw 72 myśliwce F6F Hellcat, które wywalczyły panowanie w powietrzu nad Truk, zestrzeliwując 30 z 45 myśliwców japońskich i niszcząc dalsze samoloty na ziemi, przy stratach własnych 4 samolotów[1]. Przeciwdziałanie japońskie było słabe na skutek zaskoczenia; na wyniku walk zaważyła lepsza jakość samolotów amerykańskich i wyszkolenia na tym etapie wojny. W dalszej kolejności lotniska i samoloty na nich padły celem ataku bombowców nurkujących SBD Dauntless.
W dalszej kolejności atol był atakowany przez kolejne fale bombowców amerykańskich, kierujących się przede wszystkim przeciw znajdującym się tam statkom i okrętom. Ogółem podczas ataków zrzucono 369 bomb 454 kg, 498 bomb 227 kg i 70 torped[1].
Rano zatopiono m.in. koło wyspy Dublon, z dużymi stratami w załodze i zaokrętowanych do transportu żołnierzach, transportowiec (były krążownik pomocniczy) „Aikoku Maru”, na którym wybuchła amunicja[3], następnie poddawany naprawom transportowiec (kolejny były krążownik pomocniczy) „Kiyosumi Maru” koło wyspy Fefan[4].
Działania wokół Truk
edytuj
Jeszcze przed atakiem, o 4.30 wyruszył z Truk przejściem północnym w kierunku Japonii mały konwój w składzie lekkiego krążownika szkolnego „Katori”, niszczycieli „Maikaze”, weterana bitwy pod Midway „Nowaki”, transportującego wojsko krążownika pomocniczego „Akagi Maru” i pomocniczego ścigacza okrętów podwodnych (były statek wielorybniczy) „Shonan Maru 15"[5]. Zostały one wykryte i zaatakowane przez lotnictwo kilkadziesiąt mil morskich na północny zachód od Truk. Zatopiono „Akagi Maru” z dużymi stratami w załodze i ewakuowanych żołnierzach i uszkodzono torpedą lotniczą „Katori”, który następnie z pozostałymi okrętami skierował się z powrotem do Truk, uszkodzono też „Maikaze”[6][7].
Przeciw wykrytym okrętom japońskim skierował się następnie wydzielony z sił osłony silny zespół Task Group 50.9 pod dowództwem samego dowódcy 5. Floty admirała Raymonda Spruance’a, w składzie pancerników USS „New Jersey” (flagowy) i USS „Iowa”, krążowników ciężkich USS „Minneapolis”, USS „New Orleans”, niszczycieli USS „Burns”, „Bradford”, „Izard”, „Charette”. O 11.18 zespół amerykański został zaatakowany przez samolot japoński, który bombą lekko uszkodził pancernik „Iowa”, o mało nie trafiając w pomost dowodzenia. Około 12.47 zespół amerykański doszedł ze wschodu w rejon północnego wyjścia z laguny i rozpoczęło się starcie morskie.
Pancernik „New Jersey” zatopił przy wejściu ogniem artylerii średniej pomocniczy ścigacz okrętów podwodnych „Shonan Maru 15"[1][7]. Następnie okręty amerykańskie wzięły pod ogień powracającą do Truk grupę. „Maikaze” oddał salwę torpedową, lecz przeszła ona pomiędzy oboma pancernikami, usiłował następnie odpowiadać nieskutecznie ogniem amerykańskim okrętom[7]. Również krążownik szkolny „Katori”, ostrzeliwany artylerią główną i średnią USS „Iowa”, usiłował się ostrzeliwać. W końcu, „Iowa” o 13.41 zatopił „Katori”, a krążowniki „Minneapolis” i „New Orleans” o 13.43 zatopiły niszczyciel „Maikaze”[7]. Oba zatonęły z całymi załogami kilkadziesiąt mil na północny zachód od Truk. Jedynie niszczyciel „Nowaki” podjął skuteczną ucieczkę, mimo ostrzału i obramowania go pociskami głównego kalibru z odległości ponad 30 km przez ścigające go przez pewien czas amerykańskie szybkie pancerniki[7].
Amerykański zespół następnie zatoczył pętlę wokół atolu, zatapiając jeszcze jedynie o 16.55 ścigacz okrętów podwodnych Ch-24, który usiłował nawiązać walkę z niszczycielem „Burns” z działka 40 mm. Wobec odmowy rozbitków japońskich wejścia na pokład szalupy niszczyciela, dowódca amerykański użył przeciw nim bomb głębinowych[1].
W rejonie Truk samoloty SB2C i TBF z lotniskowców „Bunker Hill” i „Cowpens” zatopiły 17 lutego torpedą i jedną bombą japoński lekki krążownik „Naka” 35 mil na zachód od Truk.
W nocy również zespół amerykański stał się celem odwetowego nalotu 6 lub 7 japońskich samolotów torpedowych Nakajima B5N „Kate”, które zdołały odnaleźć amerykańskie lotniskowce. Tylko jeden z nich zdołał jednak przeprowadzić atak, uszkadzając o 22.11 torpedą lotniskowiec USS „Intrepid” (zabitych 11 marynarzy)[1].
Dalsze ataki lotnicze na Truk
edytuj
Ataki lotnicze powtarzały się przez cały dzień 17 lutego, ich celem padały znajdujące się w lagunie statki i nieliczne okręty, które usiłowały manewrować, a także instalacje wojskowe. Samoloty Avenger z USS „Enterprise” storpedowały w lagunie niszczyciel „Fumizuki”, który zatonął następnego dnia[8]. Lekkie uszkodzenia od ostrzału i wybuchów odniósł niszczyciel „Matsukaze”. Zatopiono też m.in. transportowiec (były okręt-bazę okrętów podwodnych) „Rio de Janeiro Maru” i transportowiec samolotów „Fujikawa Maru”.
Także w nocy Amerykanie przeprowadzili nalot 12 samolotów TBF Avenger z lotniskowca „Enterprise” – był to pierwszy nocny nalot amerykańskiego lotnictwa morskiego. Wykrywając cele nawodne z użyciem radarów, samoloty te uzyskały bardzo dobre efekty bombardowania[1]. Zatopiono m.in. okręt-bazę okrętów podwodnych „Heian Maru” (uszkodzony wcześniej i dobity w dzień)[9] i tankowiec floty „Shinkoku Maru”.
Ataki lotnictwa wznowiono 18 lutego rano. Tego dnia po godz. 7 samolot TBF Avenger zatopił torpedą u wejścia do laguny powracający niszczyciel „Oite”, który oprócz załogi miał na pokładzie także rozbitków z krążownika „Agano”; uratowało się jedynie 20 ludzi z załogi niszczyciela, a nikt z krążownika.
W południe 18 lutego, osiągnąwszy cel, amerykański zespół przystąpił do odwrotu.
Podsumowanie
edytuj
Atak na Truk był sukcesem amerykańskim, odniesionym przy minimalnych stratach – 25 samolotów[1] i średnio uszkodzony lotniskowiec (remontowany do czerwca 1944). Na skutek ataków lotnictwa i okrętów zatopiono w Truk i okolicach dwa japońskie lekkie krążowniki („Agano” i „Naka”), lekki krążownik szkolny „Katori”, cztery niszczyciele, głównie starszych typów („Oite”, „Fumizuki”, „Maikaze”, „Tachikaze”), kilka mniejszych okrętów i 32 statki transportowe o łącznej wyporności ok. 200 000 ton. Z zatopionymi statkami utracono wielu żołnierzy i materiału wojennego. Zniszczono też na ziemi lub zestrzelono ponad 250 japońskich samolotów, część z nich nie była do końca zmontowana, przeznaczona do transportu na inne wyspy. Obecnie wraki w Truk są popularnym obiektem nurkowania.
Atak zakończył pełnienie przez Truk istotnej roli jako bazy japońskiej, powodując duże straty w sprzęcie i uniemożliwiając wsparcie japońskich obrońców Eniwetok.
Około 100 samolotów japońskich zostało później ponownie przerzucone na Truk z Rabaulu, lecz większość została zniszczona przez kolejny atak amerykański 29 i 30 kwietnia 1944, który nie zastał już w Truk żeglugi. Atol nie był następnie zdobywany przez Amerykanów, pozostał w odcięciu od innych japońskich garnizonów do końca wojny.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k Z. Flisowski, Burza..., s. 239–245.
- ↑ a b Michał Kopacz, Historia operacyjna krążowników lekkich typu Agano w: „Morze, statki i okręty” nr 12/2012, s. 54.
- ↑ IJN AIKOKU MARU: Tabular Record of Movement w serwisie Imperial Japanese Navy Page.
- ↑ IJN KIYOSUMI MARU: Tabular Record of Movement w serwisie Imperial Japanese Navy Page.
- ↑ HIJMS KATORI: Tabular Record of Movement w serwisie Imperial Japanese Navy Page. „Shonan Maru 15" jest nazywany tam pomocniczym trałowcem, lecz według H. Jentschura, D. Jung, P. Mickel: Warships of the Imperial Japanese Navy, 1869-1945, Annapolis, 1977, ISBN 0-87021-893-X, s. 226 i Z. Flisowski, op.cit., s. 243, był to ścigacz okrętów podwodnych.
- ↑ Grzegorz Bukała, Najnowocześniejsze szkolne krążowniki Cesarskiej Marynarki Wojennej cz.II w: „Okręty Wojenne” nr 4(49)/2001.
- ↑ a b c d e HIJMS KATORI: Tabular Record of Movement w serwisie Imperial Japanese Navy Page.
- ↑ Long Lancers.
- ↑ Auxiliary Submarine Tenders.
Bibliografia
edytuj- Zbigniew Flisowski, Burza nad Pacyfikiem Tom 2, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1989, ISBN 83-210-0412-1.
Linki zewnętrzne
edytuj- SeaWolf Productions – ilustrowana strona poświęcona wrakom w lagunie Truk