Olesko (ukr. Олесько, Ołeśko) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie buskim. 1446 mieszkańców (2020)[2], w 2001 było ich 1800[3].

Olesko
ilustracja
Herb
Herb
Państwo

 Ukraina

Obwód

 lwowski

Populacja (2020)
• liczba ludności


1446

Kod pocztowy

80600

Położenie na mapie obwodu lwowskiego
Mapa konturowa obwodu lwowskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Olesko”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Olesko”
Ziemia49°57′N 24°53′E/49,950000 24,883333
Zamek w Olesku
Zamek w Olesku
Brama do zamku, 2009 r.
Dziedziniec zamku
Dziedziniec zamku
Obrazy w zamku
Tryptyk w zamku
Ołtarz z kościoła w Białym Kamieniu w zamku
Blat stołu w zamku
Klasztor oo. kapucynów, cerkiew
Klasztor oo. kapucynów, 2016 r.
Klasztor oo. kapucynów
Klasztor oo. kapucynów
Smok na rynnie w klasztorze
Rzeźba św. Antoniego przy klasztorze
Rzeźba przy klasztorze
Cerkiew prawosławna, 2009 r.
Litografia i mapa
Olesko na litografii wg rysunku N. Ordy (1880)
Na mapie Wacława Grodeckiego, Poloniae finitimorumque locorum descriptio[1]

Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1441 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim[4]. W 1629 r. na zamku w Olesku urodził się król Jan III Sobieski.

Położenie

edytuj

Olesko położone jest 23 km na północ od Złoczowa, 72 km od Lwowa, 5 km od Podhorców przy szosie kijowskiej, nad jednym z ramion Styru, zwanym Liberią.

Historia

edytuj

Olesko było jedną z najstarszych osad i grodów książąt halicko-wołyńskich. Od 1327 r. przez krótki okres było we władaniu książąt wołyńskich, zaś od 1340 r. wielkich książąt litewskich. W 1366 r. zostało przyłączone do Polski przez króla Kazimierza Wielkiego. W latach 13821432 toczyły się o Olesko walki polsko-litewskie, zakończone nadaniem przez króla Władysława grodu za zasługi wojenne rycerzowi Janowi z Sienna. Jan Kamieniecki (1524–1560) (syn Marcina, herbu Pilawa i Jadwigi Sienieńskiej z Oleska, herbu Dębno, (córki Piotra Sienieńskiego, wnuczki Jana z Sienna) miał trzech synów: Wojciecha, Jana i Stanisława, którzy zostali dziedzicami Oleska. Na początku XVI w. było własnością dwóch córek ostatniego z Sienieńskich: Anny Herburtowej i Jadwigi Kamienieckiej. W II połowie XVI w. Kamienieccy sprzedali swoją część Oleska Stanisławowi Żółkiewskiemu. Na początku XVII w. przez małżeństwo córki Żółkiewskiego z wojewodą ruskim, Janem Daniłowiczem (w którego służbie był Michał Chmielnicki, ojciec Bohdana), Olesko przeszło na Daniłowiczów herbu Sas, a w następnym pokoleniu przez Teofilę z Daniłowiczów Sobieską – na Sobieskich herbu Janina. W 1629 r. w Olesku urodził się Jan Sobieski, przyszły król. W 1719 r. hetman Stanisław Mateusz Rzewuski kupił od królewicza Jakuba Sobieskiego cały klucz oleski. Po I rozbiorze Polski Olesko przejęli Austriacy, a ostatni właściciel – Wacław Rzewuski – przeniósł swoją siedzibę do Podhorców. W latach 17721918 roku – miasto w Królestwie Galicji i Lodomerii w Cesarstwie Austriackim. W tym okresie Olesko zamieszkiwali Polacy i Rusini (ogółem 2623 osób według spisu ludności z 1857). Parafia rzymskokatolicka i greckokatolicka loco. W tym roku właścicielem tabularnym miasta był Dyzma Lityński. Do 1939 r. w województwie tarnopolskim, w powiecie złoczowskim.

Podczas okupacji niemieckiej pozbawione praw miejskich i włączone do nowej wiejskiej gminy Olesko[5]. W tym czasie mieszkająca w Olesku polska rodzina Krasickich ukrywała Żydówkę Felę Poliner. W 1991 roku Instytut Jad Waszem uhonorował za to tytułami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata Antoniego i Kundę Krasickich oraz ich synów Kazimierza i Karola[6].

W 1944 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali na terenie osiedli rolniczych, należących do miasta, 16 Polaków[7].

W Olesku urodził się:

Zabytki

edytuj
  • zamek z przełomu XVI i XVII w., wzniesiony na wzgórzu, założony na planie owalu. Budynek zamkowy dwupiętrowy z basztą w jednym z narożników oraz basztą przybramną, prowadzącą na dziedziniec zamkowy. W latach 80. XVII w. gruntownie odnowiony staraniem króla Jana III. Po I rozbiorze Polski zamieniony przez Austriaków na koszary. W 200 rocznicę Wiktorii Wiedeńskiej, w 1883 r., wykupiony z rąk austriackich. Podczas I wojny światowej poważnie uszkodzony, w latach 30. odnowiony, ponownie uszkodzony podczas II wojny światowej. W latach 19611965 odnowiony. Od 1975 r. pełni rolę filii Lwowskiej Galerii Sztuki. W zamku eksponowane powinny być ogromne malowidła batalistyczne z żółkiewskiej fary, upamiętniające zwycięskie bitwy Jana III Sobieskiego i jego pradziada hetmana Stanisława Żółkiewskiego, ale w praktyce niektórych płócien (np. "Bitwy pod Parkanami") nie zaprezentowano nigdy; część z nich znajduje się w konserwacji w Warszawie.
  • kościół parafialny pw. Świętej Trójcy (według ks. Sadoka Barącza, pw. Matki Najświętszej[9]) ufundowany w 1545 przez Jadwigę Kamieniecką. Konsekrowany w 1597 r., co upamiętniała tablica znajdująca się do 1939 r. wewnątrz kościoła. Zobaczyć tu było można również epitafium Jana Daniłowicza, zm. w 1618 r., z ozdobną tarczą z czerwonego marmuru oraz płytę nagrobną wojewody ruskiego Jana Daniłowicza, zm. w 1628 r. Po II wojnie kościół zamieniono na magazyn. Część wyposażenia znajduje się w Lwowskiej Galerii Sztuki. Obecnie w gestii ukraińskiej autokefalicznej Cerkwi prawosławnej.
  • kościół i klasztor oo. kapucynów położony u stóp zamku, ufundowany w 1793 r. przez Józefa Seweryna Rzewuskiego. Po II wojnie szkoła rolnicza. Wnętrze kościoła przebudowano, dzieląc je na dwie kondygnacje. Do ogrodu przeniesiono oranżerię z lwowskiego parku Stryjskiego. W 1980 r. budynki pokapucyńskie przejęła Lwowska Galeria Sztuki. W kościele urządzona została sala konferencyjna a klasztor zaadaptowano na magazyny dzieł sztuki.
  • synagoga z XVIII w., bardzo zniszczona.

Pobliskie miejscowości

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. (fragment), 1571, wyd. 2, Biblioteka Narodowa, syg. ZZK 18611, domena publiczna
  2. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2020 року. (ukr.).
  3. Liczby ludności miejscowości obwodu lwowskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 5 grudnia 2001 roku. (ukr.).
  4. Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 170.
  5. Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
  6. Krasicki Antoni & Krasicka Kunda ; Son: Kazimierz ; Son: Karol. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-08-07]. (ang.).
  7. Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 504, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
  8. BETA Księgi Cmentarne [online], ksiegicmentarne.muzeumkatynskie.pl [dostęp 2018-09-27].
  9. Sadok Barącz, Dzieje klasztoru WW. OO.Dominikanów w Podkamieniu, Tarnopol 1870, s. 14.

Linki zewnętrzne

edytuj