Okręgi wyborcze do Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej (1919)

Okręgi wyborcze do Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej (1919) – podział na okręgi wyborcze Rzeczypospolitej Polskiej dokonany w 1918 r. na potrzeby wyborów do Sejmu Ustawodawczego, które odbyły się 26 stycznia 1919 r.

Odzyskanie niepodległości przez Polskę, w wyniku walki narodowowyzwoleńczej prowadzonej przez kilka pokoleń Polaków, połączonych z upadkiem mocarstw rozbiorowych, zaowocowało możliwością swobodnego życia politycznego. Jednym z pierwszych aktów ustawodawczych po odzyskaniu niepodległości była opracowana przez Radę Ministrów a zatwierdzona przez Naczelnika Państwa ordynacja wyborcza. Dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego z 28 listopada 1918 r. dzielił jeszcze nieukształtowane w pełni terytorium polskie na 70 okręgów wyborczych.

Rozdział III ordynacji stanowił:

Art. 11. Państwo Polskie zostaje podzielone na okręgi wyborcze. Wykaz okręgów wyborczych i siedzib głównych komisji wyborczych jest wyszczególniony w dodatku Nr. I.

Art. 12. Jeden poseł przypada przeciętnie na 50 tys. ludności okręgu; na ułamki tej liczby wynoszące powyżej 25 000 przypada jeden poseł.

Art. 13. Główna komisja wyborcza dzieli okrąg wyborczy na obwody głosowania^[1].

Okręgi nr 1 – 34 znajdowały się na obszarze byłego Królestwa Polskiego i Okręgu Białostockiego. Okręgi nr 35 i 35a leżały na obszarze Śląska Cieszyńskiego. Okręgi nr 36–59 znajdowały się na obszarze Galicji. Zaś pozostałe okręgi wyborcze (60–70) na terenie dawnego zaboru pruskiego.

Wkrótce jednak nastąpiły zmiany. 29 listopada 1918 r. został opublikowany Dekret Tymczasowego Naczelnika Państwa o wyborach do Sejmu Ustawodawczego, zarządzający wybory powszechne na dzień 26 stycznia 1919 r. Dekret dokonywał zmian w okręgach wyborczych. Mianowicie ogłoszono wybory w 33 okręgach wyborczych na terenie byłego Królestwa Polskiego. W okręgu nr 1 (powiaty: kalwaryjski, wołkowyszki, mariampolski, władysławowski) nie ogłoszono wyborów z uwagi na fakt, że obszary te znalazły się pod jurysdykcją Litwy. Natomiast dotychczasowe dwa okręgi wyborcze na Śląsku Cieszyńskim (35 i 35a) połączono w jeden, jednocześnie zmniejszając liczbę mandatów poselskich z 11 do 8^[2].

Lista okręgów wyborczych

Na podstawie Dekretu o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego

Nr	Siedziba OKW	Zasięg terytorialny	Liczba mandatów poselskich
1	–	powiaty: kalwaryjski, wołkowyski, mariampolski, władysławowski	–
2	Suwałki	powiaty: suwalski, sejnieński, augustowski	4
3	Łomża	powiaty: łomżyński, szczuczyński, kolneński, ostrołęcki, mazowiecki, ostrowski	9
4	Ciechanów	powiaty: mławski, przasnyski, ciechanowski, makowski, pułtuski	8
5	Lipno	powiaty: lipnowski, rypiński	4
6	Płock	powiaty: płocki, płoński, sierpecki	6
7	Włocławek	powiaty: włocławski, nieszawski	6
8	Konin	powiaty: kolski, koniński, słupecki	7
9	Kutno	powiaty: łęczycki, kutnowski, gostyński	7
10	Kalisz	powiaty: kaliski, turecki	6
11	Sieradz	powiaty: sieradzki, wieluński	7
12	Łódź	powiat: m. Łódź	10
13	Łódź	powiaty: łódzki, łaski, brzeziński	10
14	Łowicz	powiaty: łowicki, skierniewicki, rawski, sochaczewski	6
15	Grodzisk	powiaty: grójecki, błoński, lewy brzeg warszawskiego	8
16	Warszawa	powiat: m. Warszawa	16
17	Mińsk-Mazowiecki	powiaty: radzymiński, mińsko-mazowiecki, prawy brzeg warszawskiego	7
18	Siedlce	powiaty: siedlecki, węgrowski, sokołowski	5
19	Łuków	powiaty: garwoliński, łukowski	6
20	Biała	powiaty: bialski, janowski, radzyński, włodawski	6
21	Chełm	powiaty: chełmski, hrubieszowski, tomaszowski	7
22	Lublin	powiaty: puławski, lubartowski, lubelski	10
23	Zamość	powiaty: janowski, krasnostawski, biłgorajski, zamojski	10
24	Sandomierz	powiaty: sandomierski, opatowski, iłżecki	9
25	Opoczno	powiaty: opoczyński, konecki	6
26	Kielce	powiaty: kielecki, włoszczowski, jędrzejowski	8
27	Pińczów	powiaty: stopnicki, pińczowski	6
28	Miechów	powiaty: miechowski, olkuski	6
29	Sosnowiec	powiaty: będziński, dąbrowski	9
30	Częstochowa	powiaty: częstochowski, radomskowski	9
31	Piotrków	powiat: piotrkowski	5
32	Radom	powiaty: radomski, kozienicki	7
33	Białystok	powiaty: sokólski, białostocki	7
34	Bielsk	powiat: bielski	4
35	Cieszyn	miasto Bielsk, powiaty polityczne: bielski, Cieszyn, Frysztat bez gmin Orłowej, Pietwałdu, Dziećmorowic, Łazy, Sucha średnia i dolna, dalej z żupaństwa trenczyńskiego gminy Czaca, Turzówka, Rakowa, Oszczadnica, Skalite, Czarna, Oleśna, Świerczynowieś, Gorzelice, Staszków, Podwysoka, Maków i Wysoka	8
35a	Frydek	miasto Frydek, powiat Frydek, gminy powiatu frysztackiego – Orłowa, Dziećmorowice, Pietwałd, Łazy, Sucha średnia i dolna	3
36	Kraków	miasto Kraków, powiaty polityczne: krakowski, podgórski, wielicki bez powiatu sądowego dobczyckiego	8
37	Oświęcim	powiaty polityczne: chrzanowski, oświęcimski, powiat sądowy bialski	5
38	Wadowice	powiaty polityczne: wadowicki, żywiecki, powiat sądowy kęcki	5
39	Nowy Targ	powiaty polityczne: nowotarski, limanowski, myślenicki, powiat sądowy dobczycki, tudzież z Orawy^[3], ze Spiżu zaś okręgi sądowe Kezmark, Lubowla i Stara Wieś	8
40	Nowy Sącz	powiaty polityczne: nowosądecki, grybowski, gorlicki	5
41	Jasło	powiaty polityczne: jasielski, krośnieński, sanocki	6
42	Tarnów	powiaty polityczne: tarnowski, brzeski, bocheński, dąbrowski, pilzeński	9
43	Rzeszów	powiaty polityczne: rzeszowski, strzyżowski, ropczycki	6
44	Tarnobrzeg	powiaty polityczne: tarnobrzeski, niski, kolbuszowski, mielecki	6
45	Jarosław	powiaty polityczne: jarosławski, przeworski, łańcucki	6
46	Przemyśl	powiaty polityczne: przemyski, brzozowski, powiat sądowy birczański	5
47	Lwów	miasto Lwów, powiat sądowy lwowski	6
48	Rawa Ruska	powiaty polityczne: Rawa Ruska, Cieszanów, Jaworów, powiat sądowy Janów	6
49	Sambor	powiaty polityczne: Sambor, Rudki, Mościska, powiat sądowy Gródek	6
50	Skole	powiaty polityczne: Skole, Dolina, Turka, Lisko, Stary Sambor, powiat sądowy Dobromil	9
51	Stanisławów	powiaty polityczne: Stanisławów, Kałusz, Bohorodczany, tudzież powiaty Nadworna i Tłumacz bez powiatów sądowych Delatyn i Ottynia	9
52	Kołomyja	powiaty polityczne: Kołomyja, Horodenka, Śniatyn, Peczeniżyn, Kosów, powiaty sądowe: Delatyn, Ottynia	10
53	Stryj	powiaty polityczne: Drohobycz, Stryj, Żydaczów	7
54	Bóbrka	powiaty polityczne: Bóbrka, Rohatyn, Przemyślany, powiaty sądowe: Winnicki, Szczerzec	7
55	Złoczów	powiaty polityczne: Złoczów, Zborów, Brody, Założce	6
56	Kamionka Strumiłowa	powiaty polityczne: Żółkiew, Sokal, Kamionka Strumiłowa	6
57	Brzeżany	powiaty polityczne: Brzeżany, Podhajce, Buczacz	7
58	Tarnopol	powiaty polityczne: Tarnopol, Zbaraż, Skałat	6
59	Czortków	powiaty polityczne: Trembowla, Husiatyn, Czortków, Borszczów, Zaleszczyki	9
60	Kartuzy	powiaty: kartuski, pucki, wejherowski, kościerski, stargardzki, kwidzyński, sztumski, grudziądzki, brodnicki, świecki, chełmiński, tczewski	12
61	Olsztyn	powiaty: ostródzki, niborski, olsztyński, reszelski, ełcki, lecki, olecki, jańsborski, szczycieński, żądzborski, lubawski, suski	12
62	Toruń	powiaty: chojnicki, tucholski, bydgoski, toruński, wąbrzeski, szubiński, wyrzyski, chodzieski, czarnkowski, żniński, wieleński	12
63	Poznań	powiaty: obornicki, szamotulski, gnieźnieński, wągrowiecki, inowrocławski, mogilnicki, poznański, grodziski, nowotomyski, międzychodzki, strzeleński, skwierzyński	13
64	Gostyń	powiaty: międzyrzecki, babimojski, kościański, śmigielski, gostyński, rawicki, leszczyński, wschowski, środzki, śremski, jarociński, pleszewski, ostrowski, ostrzeszowski, odolanowski, krotoszyński, koźmiński, witkowski, wrzesiński, kępiński	12
65	Opole	powiaty: kluczborski, oleski, opolski, kozielski, strzelecki, prudnicki, głupczycki, namysłowski, sycowski	13
66	Bytom	powiaty: tosko-gliwicki, lubliniecki, bytomski, Królewska Huta, tarnogórski	9
67	Katowice	powiaty: katowicki, zabrski, pszczyński, rybnicki, raciborski	11
68	Gdańsk	powiaty: elbląski, malborski, gdański, m. Gdańsk	8
69	Złotów	powiaty: lęborski, słupski, bytowski, człuchowski, złotowski, wałecki	7
70	Nissa	powiaty: grotkowski, niemodliński, nisski	3

Przypisy

↑ Dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego (Dz. P. 1918, Nr. 18, Poz. 46.)
↑ Dekret o Wyborach do Sejmu Ustawodawczego, (Dz. P. nr 18, poz. 47)
↑ Z powiatu trzciańskiego, gminy: Bereźnica, Biały Potok, Chabówka, Bukowina, Harkubaz, Czymkowa, Chyżne, Dołów, Stodówka, Jabłonka, Lasek, Lipnica Górna, Lipnica Dolna, Orawka, Piekielnik, Podszkle, Podwilk, Sarna, Studzienki, Szulagorsk, Witanowa, Zuberec, Zubrzyce Górne, Zubrzyce Dolne, dalej zaś z powiatu namiestowskiego gminy: Benedyków, Czernica, Danielki, Erdedka, Hrusztyn, Klin Zakamienny, Krusetnia, Mętna, Nowoty, Półgora, Rabcza, Rabczyca, Sichelne, Wesele.

Bibliografia

Źródła

Opracowania

A. Ajnenkiel, Historia sejmu polskiego, T. II, cz. II, II Rzeczpospolita, Warszawa 1989, s. 8–9.

Zobacz też

Wybory parlamentarne w Polsce w 1919 roku

[1] Dekret o ordynacji wyborczej do Sejmu Ustawodawczego (Dz. P. 1918, Nr. 18, Poz. 46.)

[2] Dekret o Wyborach do Sejmu Ustawodawczego, (Dz. P. nr 18, poz. 47)

[3] Z powiatu trzciańskiego, gminy: Bereźnica, Biały Potok, Chabówka, Bukowina, Harkubaz, Czymkowa, Chyżne, Dołów, Stodówka, Jabłonka, Lasek, Lipnica Górna, Lipnica Dolna, Orawka, Piekielnik, Podszkle, Podwilk, Sarna, Studzienki, Szulagorsk, Witanowa, Zuberec, Zubrzyce Górne, Zubrzyce Dolne, dalej zaś z powiatu namiestowskiego gminy: Benedyków, Czernica, Danielki, Erdedka, Hrusztyn, Klin Zakamienny, Krusetnia, Mętna, Nowoty, Półgora, Rabcza, Rabczyca, Sichelne, Wesele.

[1]

[2]

[3]