Obszar nieciągłości
Obszar nieciągłości – powieść fantastycznonaukowa autorstwa polskich pisarzy Andrzeja Krzepkowskiego i Andrzeja Wójcika, wydana przez Krajową Agencję Wydawniczą w 1979 r. w serii Fantazja–Przygoda–Rozrywka. Książka była jednym z pierwszych utworów reprezentujących nową falę fantastyki socjologicznej w polskiej fantastyce naukowej końca lat 70. XX wieku[1].
| Autor | |
|---|---|
| Tematyka | |
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania | |
| Wydawca | |
Opis fabuły
edytujJest rok 2953. Po 900 latach od wprowadzenia eksperymentu społecznego obywatele jednego z państw mieszkają w izolowanych kopułach. Społeczeństwo podzielone jest na Nadmózgowców i Przeciętnych. Nadmózgowcy sprawują władzę i zaspokajają podstawowe potrzeby życiowe Przeciętnych. Ci ostatni wegetują w roli niewolników, których przy życiu utrzymuje wiara w istnienie Ideału, kreowanego przez Nadmózgowców w celu trzymania społeczeństwa pod kontrolą[2][3][4].
Odbiór i analiza
edytujAntoni Smuszkiewicz odnajduje w powieści paralele literackie: wizja planety jest zapożyczona od Fredrica Browna (Kopuła), podział społeczeństwa od Janusza Zajdla (Bunt), zaś atmosfera rodem z Pozytronowego detektywa Isaaca Asimova. Krytyk pisze, że autorów „wyraźnie krępują więzy konwencji, nie chcą powielać starych schematów, ale odrębnego stanowiska (...) się nie dopracowali”[5]. Smuszkiewicz ocenia, że choć fabuła powieści składa się ze znanych elementów, jej wartość polega na „świadomym, choć w narracji bardzo stonowanym, podrabianiu stylistycznej maniery i popularnych chwytów tradycyjnej fantastyki naukowej”[6].
Podobnie uważa Andrzej Niewiadowski, pisząc, że autorzy „z pełną świadomością podrabiają popularne chwyty fantastyki naukowej”, zaznaczając swój dystans wobec opisywanych wydarzeń[7].
Maciej Parowski sytuuje utwór wśród innych opisujących motyw „dochodzenia do prawdy w społeczeństwie poniżonym, rozszczepionym”. Choć ocenia, że w przeciwieństwie od innych utwór Krzepkowskiego i Wójcika charakteryzuje ciążenie ku fantastyce „technologiczno-medycznej”. W efekcie krytyk ocenia, że książka nie do końca wpisywała się w awangardę fantastyki socjologicznej w Polsce końca lat 70., lecz sytuuje ją raczej na pograniczu z klasyczną science fiction, porównując do twórczości Wiktora Żwikiewicza („zbudowali bardzo intensywną i bardzo własną wizję, w której na plan pierwszy wysuwa się bogaty obraz i bujna narracja, a nie proste przesłanie”)[8].
Mariusz Leś z kolei ocenia, że powieść pokazuje „system paradoksalny”[9]. Odkrywa też, że w utworze pojawia się – rzadki w polskiej fantastyce naukowej – element „cudowności” (jak np. postać Alicji w Limes inferior Zajdla)[10]. Krytyk znajduje tu odniesienia utworu do Nowego wspaniałego świata Aldousa Huxleya i Paradyzji Zajdla[4].
Konrad Walewski w artykule o polskiej fantastyce socjologicznej, napisanym na użytek anglojęzycznego czytelnika w 2018 dla The Encyclopedia of Science Fiction pisze, że powieść „wyrażała wiele niepokojów społecznych i problemów lat 70., w tym życie w ciągłym zagrożeniu, pogardę państwa dla obywateli i manipulacje społeczne elit sprawujących władzę”[11].
Tłumaczenia
edytuj- język francuski: La Zone de non-continuité (Paris: Fleuve nor, 1985, tł. Henryk Kurta, ISBN 2-265-03003-1)[12][13]
- język niemiecki: Diskrete Zone (München: Heyne, 1985, tł. Ellen-Alexa Schwarz; Berlin: Verlag Neues Leben, 1988, tł. Hubert Schumann, ISBN 3-453-31132-9)[12]
Przypisy
edytuj- ↑ Niewiadowski i Smuszkiewicz 1990 ↓, s. 124.
- ↑ Smuszkiewicz 1982 ↓, s. 326-327.
- ↑ Niewiadowski i Smuszkiewicz 1990 ↓, s. 223.
- ↑ a b Leś 2008 ↓, s. 263.
- ↑ Smuszkiewicz 1982 ↓, s. 326.
- ↑ Smuszkiewicz 1982 ↓, s. 327.
- ↑ Niewiadowski 1992 ↓, s. 238.
- ↑ Parowski 1990 ↓, s. 314.
- ↑ Leś 2008 ↓, s. 264.
- ↑ Leś 2008 ↓, s. 300.
- ↑ Konrad Walewski: Polish Sociological SF. The Encyclopedia of Science Fiction, 2018-10-02. [dostęp 2024-07-10]. (ang.).
- ↑ a b Andrzej Wójcik w bazie Internet Speculative Fiction Database
- ↑ La Zone de non-continuité, Andrzej KRZEPKOWSKI & Andrzej WOJCIK [online], www.noosfere.org [dostęp 2024-06-21] (fr.).
Bibliografia
edytuj- Antoni Smuszkiewicz: Zaczarowana gra : zarys dziejów polskiej fantastyki naukowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1982, seria: „SF” Wydawnictwa Poznańskiego. ISBN 83-210-0303-6.
- Andrzej Niewiadowski, Antoni Smuszkiewicz: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990, seria: „SF” Wydawnictwa Poznańskiego. ISBN 83-210-0892-5.
- Maciej Parowski: Czas fantastyki. Szczecin: Glob, 1990. ISBN 83-7007-193-7. (pol.).
- Andrzej Niewiadowski: Literatura fantastycznonaukowa. Warszawa: Wyd. Nauk. PWN, 1992. ISBN 83-01-10122-9.
- Mariusz Leś: Fantastyka socjologiczna. Poetyka i myślenie utopijne. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2008. ISBN 978-83-7431-191-5. [dostęp 2024-05-24]. (pol.).