Obrona twierdzy brzeskiej (1939)
Obrona twierdzy brzeskiej – bitwa stoczona w czasie kampanii wrześniowej : 1 faza- w dniach 14–17 września 1939 roku obrona twierdzy przez Zgrupowanie „Brześć” przed niemieckim XIX Korpusem Pancernym. 2 faza - 18-26 września 1939 obrona jednego z fortów przez batalion marszowy 82 pułku piechoty przeciwko początkowo oddziałom niemieckim, a od 22 września sowieckim[1] w postaci 29 brygady pancernej.
| II wojna światowa, kampania wrześniowa | |||
 Brama Chełmska | |||
| Czas |
14–17 września 1939 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
ofensywa niemiecka | ||
| Wynik |
zwycięstwo Niemców | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Polski w 1939  | |||
 52°06′02,14″N 23°40′45,41″E/52,100594 23,679281
| |||
Walki
edytuj2 września 1939 roku twierdza brzeska została pierwszy raz zbombardowana przez Luftwaffe. W twierdzy znajdowały się wówczas bataliony marszowe 34, 35 i 82 pułku piechoty, oraz inne jednostki wojskowe, a także mobilizowani rezerwiści, którzy stawiali się doń z kartą mobilizacyjną.
11 września komendantem twierdzy i dowódcą jej obrony został mianowany generał Konstanty Plisowski, który z dostępnych mu ludzi (ok. 2-2,5 tysiąca żołnierzy) zorganizował zgrupowanie liczące sześć batalionów, w tym trzy piechoty, dwa wartownicze i jeden saperów oraz jeden dywizjon artylerii, dwie kompanie czołgów wolnobieżnych (30 czołgów FT-17), dwa pociągi pancerne (nr 53 i 55) i jedną baterię artylerii przeciwlotniczej. Obrońcy nie dysponowali natomiast bronią przeciwpancerną.
13 września z twierdzy ewakuowano przebywające tam rodziny części obrońców, teren zaminowano, przygotowano okopy, a przy bramach ustawiono czołgi.
Do Brześcia zmierzał niemiecki XIX Korpus Pancerny generała porucznika Heinza Guderiana. Celem działań niemieckich było zajęcie miasta i twierdzy tak, aby nie dopuścić do połączenia się obecnych tam wojsk polskich z SGO „Narew”. Siły niemieckie przewyższały polskie odpowiednio: w piechocie 2 razy, w czołgach 4 razy, w artylerii 6 razy.
14 września 77 czołgów z 10 Dywizji Pancernej próbowało wziąć twierdzę z marszu, lecz atak został odparty pomimo ciężkich strat po stronie obrońców. Kolejny szturm został przygotowany poprzez bombardowania z powietrza i ostrzał artyleryjski. 16 września 10 Dywizja Pancerna oraz 20 Dywizja Zmotoryzowana przystąpiły do nowego natarcia, lecz i ono zostało odparte. W tym szturmie śmierć poniósł między innymi adiutant Guderiana, a ranny został gen. Plisowski. W nocy z 16 na 17 września Plisowski wydał rozkaz opuszczenia twierdzy w celu ewakuacji do Terespola. Odwrót osłaniał batalion marszowy 82 pułku piechoty kapitana Wacława Radziszewskiego, który nie wycofał się, ale skrycie zajął fort Sikorskiego (Berga)[2]. Po odkryciu tego przez Niemców i odrzuceniu ich propozycji poddania się fort od 19 września był ostrzeliwany przez Wehrmacht, jak i – od 22 września[3] – przez oddziały sowieckie z 29 Brygady Pancernej dowodzonej przez kombriga Siemiona Kriwoszeina. W nocy z 26/27 oddział opuścił fort potajemnie[4].
W okresie powojennym (PRL) nagłaśniano obronę twierdzy prowadzoną w 1941 roku przez Armię Czerwoną, a pomijano obronę jej przez Wojsko Polskie w roku 1939.
Dowódca – gen. bryg. Konstanty Plisowski
Szef sztabu – ppłk dypl. Alojzy Horak
Komendant kwatery głównej – mjr dypl. w st. spocz. Huścieński
Komendant placu – ppłk rez. Tadeusz Lechnicki
Dowódca piechoty – ppłk Julian Sosabowski
Zastępca dowódcy piechoty – ppłk Konstanty Pereświat-Sołtan
Dowódca dywizjonu artylerii ciężkiej – mjr dypl. Stanisław Komornicki-Nałęcz
Dowódca baterii przeciwlotniczej – kpt. Stanisław Małecki
Adiutant dowódcy – ppor. rez. art. Jan Nepomucen Mazarski
Szef łączności – kpt. Jerzy Jeżewski
Szef służby zdrowia – kpt. dr Feliks Dragan
Galeria
edytuj-
Gen. Konstanty Plisowski – komendant i dowódca obrony twierdzy -
Przebieg bitwy -
-
Polskie czołgi Renault FT-17 w bramie cytadeli twierdzy brzeskiej -
Przypisy
edytuj- ↑ Jerzy Sroka, Obrońcy brzeskiej twierdzy we wrześniu 1939 roku, Biała Podlaska, 1992
- ↑ Алексей Норкин: Как защищали Брестскую крепость в сентябре 1939-го? Безумству храбрых поем мы славу!. [dostęp 2011-01-23]. (ros.).
- ↑ Zgodnie z tajnym protokołem do paktu Ribbentrop-Mołotow i ustaloną w nim niemiecko-sowiecką linią demarkacyjną Pisa-Narew-Wisła-San 22 września Wehrmacht przekazał kontrolę nad twierdzą Armii Czerwonej.
- ↑ Andrzej Przewoźnik, Ostatni obrońca Twierdzy Brześć, "Rzeczpospolita" z 10-11 kwietnia 2010
- ↑ Obrona Brześcia Julian Andrzej Sosabowski - PDF [online], docplayer.pl [dostęp 2018-04-06].
Bibliografia
edytuj- [red.] Krzysztof Komorowski: Boje Polskie 1939 – 1945. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Bellona Spółka Akcyjna, 2009, s. 62. ISBN 978-83-7399-353-2.
Linki zewnętrzne
edytuj- Twierdza brzeska w latach 1921-1939
- Strona poświęcona twierdzy brzeskiej na stronie miasta Brześcia. brest.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-31)].
- Twierdza.org Strona prezentująca historię Twierdzy Brzeskiej