Ościeżnica

Ościeżnica – nieruchoma rama osadzona w ościeży, czyli wewnętrznej krawędzi otworu ściany budynku – w otworze okiennym lub drzwiowym. Ościeżnicą drzwiowa różni się od okiennej tam, że ma tylko trzy boki: dwa stojaki i nadproże. Czwarty bok tworzy tzw. ślepy próg. Do ościeżnicy montuje się na zawiasach skrzydła drzwiowe, okienne lub bramowe, rzadziej bezpośrednio przeszklenie.

Nazewnictwo

Ościeżnica potocznie bywa nazywana futryną, specjalistyczne publikacje określają taką nazwę jako błędną. Nie należy również nazywać ościeżnicy ramiakiem – jest to element konstrukcyjny skrzydła okiennego lub drzwiowego. Inny termin na ościeżnicę okienną to oboknie Bywa też mylona z framugą.

Budowa

Ościeżnica może być wykonana z drewna, poli(chlorku winylu) lub metalu. Składa się z następujących elementów:

• nadproże (górny poziomy element) zwane w niektórych częściach Polski „główką”,
• próg (dolny poziomy element) rozróżniamy progi montażowe (tymczasowe) lub progi docelowe,
• belka zamkowa (pionowy element od strony zamka),
• belka zawiasowa (pionowy element od strony zawiasów),
• słupek (opcjonalny środkowy pionowy element), który może być zespolony ze skrzydłem biernym lub czynnym,
• pióro / zamek / kątownik – element zamykający konstrukcję w ościeżnicach regulowanych dla drzwi wewnętrznych (W) (stosowana przez producentów drzwi wewnętrznych oraz wewnątrzklatowych z ościeżnicami MDF),
• opaska portalowa – dodatkowy element dekoracyjny (wykończeniowy) dla drzwi zewnętrznych lub wewnątrzklatkowych; jest to poszerzona wersja opaski drzwiowej która maskuje miejsce montażu ościeżnicy,
• opaska – dodatkowy element dekoracyjny (wykończeniowy) dla drzwi wewnętrznych; zasłania miejsce montażu ościeżnicy,
• ćwierćwałek – dodatkowy element dekoracyjny (wykończeniowy) dla drzwi wewnętrznych,
• uszczelka drzwiowa,
• zawiasy (od 2 do 4),
• puszka zamkowa znajdująca się w belce zamkowej,
• gniazda do chowania bolców antywyważeniowych zamiennie z wręgiem francuskim; od strony belki zawiasowej.

Belka zamkowa oraz zawiasowa w ościeżnicach stosowanych do drzwi wewnętrznych nazywane są łącznie „bazą”.

Podział ościeżnic drzwiowych

Ościeżnice dzielimy, oraz rozróżniamy ze względu na szereg cech, sposoby przeznaczenia, wyposażenie.

Miejsce montażu

Jeden z podstawowych kryteriów podziału ościeżnic:

• ościeżnice do drzwi zewnętrznych (Z),
• ościeżnice do drzwi wewnątrzklatkowych / przejściowych wewnątrz budynku (Z),
• ościeżnice do drzwi wewnętrznych (W).

Profil ościeżnicy

• ościeżnica pełna (Z),
• ościeżnica narożna zwana również połówkową (Z),
• ościeżnica profilowa (Z) (np. z profilu aluminiowego),
• ościeżnica stała / prosta / blokowa (W) – odpowiednik ościeżnicy pełnej dla drzwi wewnętrznych,
• ościeżnica regulowana / opaskowa (W) – stosowane do drzwi bezprzylgowych.

Ościeżnice specjalistyczne

Przekrój standardowej ościeżnicy stalowej

Ościeżnice montowane w miejscach z długotrwałymi czynnikami skracającymi żywotność ościeżnicy

• ościeżnice montowane na basenach – narażone na dużą wilgotność powietrza i bezpośredni kontakt z wodą; przeważnie stosowane pokrycie HPL,
• ościeżnice montowane z miejscach dużego ruchu pieszego – wzmocnione miejsca mocowania zawiasów, jak również same zawiasy o większej nośności skrzydła.

Ościeżnice przeciwpożarowe w klasie EI30 lub EI60

• ogniotrwałe,
• dymoszczelne.

Ościeżnice o zwiększonej izolacji akustycznej

• współczynnik Rw (przenikanie dźwięku) z Deklaracji Właściwości Użytkowych (DWU) drzwi z poziomu 25 dB zwiększony do co najmniej 42 dB.

Ościeżnice energooszczędne

Przekrój ościeżnicy wielomateriałowej energooszczednej typu „Termo”

Przekrój ościeżnicy drewnianej klejonej

Ościeżnice energooszczędne o zwiększonej izolacji termicznej – współczynnik Ud (przenikania ciepła) z określony w Deklaracji Właściwości Użytkowych dla drzwi stosowanych w domach:

• tradycyjnych Ud=<2,3 W/(m2*K)

1. ościeżnica drewniana,
2. ościeżnica stalowa.

• energooszczędnych, domach zeroenergetycznych Ud=<1,3 W/(m2*K)

1. ościeżnica drewniana klejona lub pełna,
2. ościeżnica wielomateriałowa.

• pasywnych Ud=<0,9 W/(m2*K)

1. ościeżnica drewniana klejona lub pełna,
2. ościeżnica wielomateriałowa – najnowszy typ ościeżnicy wprowadzony w tej kategorii energetycznej stolarki drzwiowej w Polsce, najczęściej jest to aluminium z przegrodą termiczną.

Przekrój ościeżnicy wielomateriałowej

Ościeżnice przeciwwłamaniowe

Ościeżnice są badane wraz ze skrzydłem drzwiowym i jako zestaw drzwiowy tworzą drzwi antywłamaniowe. Badanie następuje zgodnie z normami: PN-EN 1627:2012; PN-EN 1628; PN-EN 1629; PN-EN 1630. Klasa 1-2 odporności na włamanie uważana jest zwyczajowo za drzwi które nie są antywłamaniowymi. Oznaczenie „C” dotyczy poprzedniej nomenklatury, której niektórzy producenci używają do dzisiaj.

Materiał użyty do produkcji

• ościeżnica stalowa (Z),
• ościeżnica drewniana (Z oraz W),
• z drewna klejonego warstwowo – obłogowanego,
• z drewna pełnego,
• ościeżnica MDF (W),
• ościeżnica PCW (Z) stosowana tylko do drzwi PCW,
• ościeżnica aluminiowa (Z) stosowana tylko do drzwi konstrukcji aluminiowej,
• ościeżnica wieloskładnikowa (Z) – ościeżnica z dwóch profili aluminiowych połączonych kompozytem; ościeżnica drewniana klejona z płaszczem stalowym.

Rozmiar ościeżnicy

• ościeżnica określana jako „80-ka”:

1. wewnętrzny wymiar około 82 cm ze względu na odjęcie grubości skrzydła wchodzącego w światło otworu podczas pełnego rozwarcia pod kątem prostym,
2. wymiar zewnętrzny około 90–92 cm,
3. szerokość otworu montażowego około 93–95 cm,

• analogicznie dla pozostałych rozmiarów,
• standardowy rozmiar drzwi jednoskrzydłowych w Polsce to: 80, 90, 100,
• standardowy rozmiar drzwi dwuskrzydłowych w Polsce to: 120 oraz 140.

Rodzaj domyku / docisku

• ościeżnica przylgowa dla skrzydeł z przylgą znajdującą się po bokach skrzydła oraz w górnej części,
• ościeżnica bezprzylgowa dla skrzydeł nie posiadających przylgi (skrzydła te zwane są zwyczajowo również: skrzydłem płaskim, tępym, prostym).

Liczba uszczelek

• ościeżnice wewnętrzne obecnie posiadają standardowo 1 uszczelkę, w latach 80. brak uszczelek,
• ościeżnice zewnętrzne obecnie posiadają od 1 do 3 uszczelek. Standardowo jest 1 uszczelka.

Liczba i rodzaj zamków zastosowanych w skrzydle drzwiowym

• Dla drzwi wewnętrznych (W) stosowany jest zazwyczaj 1 zamek bądź jest go brak:

1. zamek na klucz,
2. zamek WC,
3. brak zamka.

• Dla drzwi wewnątrzklatkowych / przejściowych wewnątrz budynku stosuje się od 1 do 2 zamków, co wymaga zastosowania jednej lub dwóch puszek zamkowych.
• Dla drzwi zewnętrznych stosuje się:

1. jeden zamek „bolcowy” (punktowy) – wymagana jedna puszka zamkowa,
2. dwa zamki „bolcowe” (punktowe) – wymagane dwie puszki zamkowe,
3. jeden zamek listwowy (na całej krawędzi skrzydła) – wymagane są puszki zgodnie z liczbą części ruchomych blokujących w ościeżnicy (zwyczajowo od 1 do 5 puszek zamkowych),
4. zamek „hakowy” – wymagana liczba puszek zamkowych jak w zamkach „bolcowych”.

Rodzaj zabezpieczenia antywłamaniowego / przeciwwyważeniowego (zabezpieczenie przed zdjęciem skrzydła z ościeżnicy)

• W ościeżnicach wewnętrznych nie występuje zabezpieczenie.
• W ościeżnicach do drzwi wewnątrzklatkowych oraz zewnętrznych zabezpieczenie zgodne z systemem użytym w skrzydle drzwiowym:

1. gniazda do schowania bolców antywyważeniowych aktywnych lub pasywnych,
2. profil ościeżnicy spasowany z „wręgiem francuskim” zastosowanym w skrzydle drzwiowym.

Rodzaj wykończenia powierzchni zewnętrznej ościeżnicy

• powłoka lakiernicza (W oraz Z) zazwyczaj w ościeżnicach metalowych lub z litego drewna,
• okleina fornirowa (W oraz Z) dla ościeżnic drewnianych klejonych warstwowo,
• okleina CPL, PCW oraz tzw. „laminaty” (W oraz Z):

1. CPL i PCW stosowane są w ościeżnicach wewnętrznych (W) z MDFu,
2. laminaty stosowane są w ościeżnicach zewnętrznych (Z) z metalu (stal lub aluminium),
3. olej, wosk, capon dla ościeżnic z drewna pełnego.

Rodzaj zastosowanych zawiasów

• zawiasy czopowe składające się z części męskiej oraz żeńskiej (W oraz Z) od 2 do 3-4 kompletów,
• zawiasy trójdzielne składające się z „oczek” umieszczonych w skrzydle oraz z części nośnej umieszczonej w ościeżnicy; od 2 do 3-4 kompletów. Spotykane zazwyczaj w drzwiach zewnętrznych (Z),
• zawiasy chowane w ościeżnicę.

Zastosowane akcesoria dodatkowe (nie zawsze występujące w komplecie)

• Próg drzwiowy:

1. tymczasowy / montażowy – usuwany zaraz po montażu ościeżnicy lub betonowany w wylewce posadzki,
2. docelowy próg,
3. drewniany,
4. aluminiowy,
5. kompozytowy,
6. tzw. „ciepły” próg łączący np. aluminium oraz kompozyt.

• Kotwy montażowe:

1. kotwy w stalowym płaszczu do ościeżnic zewnętrznych; stosowane zgodnie z zaleceniem producenta co do materiału, w którym będą one osadzone,
2. kotwy w plastikowym płaszczu do ościeżnic zewnętrznych lub wewnątrzklatkowych; jak wyżej,
3. brak elementów montażowych – montaż tylko poprzez wyparcie pionowych elementów (belek) oraz unieruchomienie ich pianką montażową (poliuretanową).

Zobacz też

• drzwi antywłamaniowe
• drzwi
• framuga