ORP Pomorzanin (1893)
ORP „Pomorzanin” – okręt hydrograficzny Marynarki Wojennej II RP, eks-„Deutschland”, niemiecki statek pasażerski zbudowany w 1893, eks „Wotan”.
| |
| Historia | |
| Stocznia |
Gebrüder Sachsenberg, Roßlau (Elbe) |
|---|---|
| Wodowanie |
1893? |
 Cesarstwo Niemieckie
| |
| Nazwa |
Deutschland |
| Wejście do służby |
1893 |
| Wycofanie ze służby |
grudzień 1919 |
 Marynarka Wojenna (II RP)
| |
| Nazwa |
ORP Pomorzanin |
| Wejście do służby |
1 maja 1920 |
| Wycofanie ze służby |
25 lutego 1922 |
 Polska
| |
| Nazwa |
Kaszuba |
| Los okrętu |
złomowany około 1950 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
220 t |
| Długość |
między pionami 36 m |
| Szerokość |
3,6 m |
| Zanurzenie |
1,9–2,5 m |
| Napęd | |
| maszyna parowa o mocy 240 KM | |
| Prędkość |
8–9 węzłów |
| Uzbrojenie | |
| stałego brak | |
ORP „Pomorzanin” pozostając w służbie od 1920 był pierwszym okrętem polskiej Marynarki Wojennej na Bałtyku i pierwszą jednostką noszącą tę nazwę. W latach 1922–1924 służył jako statek handlowy „Kaszuba”. Po wycofaniu ze służby w Marynarce w 1932, używany był do 1939 jako statek towarowy „Pomian”.
Historia
edytujZostał zbudowany w 1893 roku w Niemczech jako mały płaskodenny żelazny parowiec pasażersko-pocztowo-towarowy żeglugi przybrzeżnej, nosił nazwę „Deutschland”. Miał pojemność 186 BRT i mógł zabierać 200 pasażerów. Służył do komunikacji między Wyspami Fryzyjskimi, u różnych armatorów. W kwietniu 1914 został sprzedany armatorowi do Stralsundu, na Bałtyk[1]. Według niektórych źródeł, podczas I wojny światowej służył w niemieckiej marynarce wojennej jako pomocniczy patrolowiec pod nazwą „Wotan”[2], lecz jego losy podczas wojny nie są ustalone[1]. W latach 1918–1919 znajdował się w Rostocku, gdzie kupiła go następnie spółka Behnke & Sieg z Hamburga, zmieniając nazwę na „Wotan”[1].
Już w grudniu 1919 roku okręt został zakupiony w Hamburgu[3] przez Polskę (formalnie nabywcą okrętu był kpt. mar. Józef Unrug, gdyż Niemcy nie chcieli sprzedawać statku bezpośrednio rządowi polskiemu)[1]. Z dniem 10 lutego jednostka otrzymała nazwę „Pomorzanin” i wcielona została do Marynarki Wojennej[4]. 1 maja 1920, po remoncie i adaptacji na okręt hydrograficzny, przeprowadzonej w stoczni Wojana w Gdańsku, pod nadzorem inż. Aleksandra Rylke, po raz pierwszy podniesiona została bandera wojenna. Dowódcą okrętu został por. mar. Jerzy Rychłowski. Z tym momentem w historii „Pomorzanina” wiąże się ciekawy incydent. Otóż gdy okręcik wychodził z Gdańska, mijał zacumowane w Nowym Porcie trzy krążowniki brytyjskie „Castor”, „Delhi” i „Danae”. Wymieniono przepisowe honory wojskowe nie wiedząc, że w 24 lata później „Danae” podniesie biało-czerwoną banderę i przyjmie nazwę „Conrad”. Tak oto spotkały się dwa okręty II Rzeczypospolitej: pierwszy i ostatni, najmniejszy i największy[5].
25 lutego 1922 okręt wycofano ze służby w związku z przekazaniem zadań hydrografii władzom cywilnym. Od marca 1922 do stycznia 1924 „Pomorzanin” służył w polskiej marynarce handlowej, pod nazwą „Kaszuba” (eksploatował go Urząd Marynarki Handlowej w Wejherowie). Po krótkim okresie służby jako statku hydrograficznego, wykorzystywano go do wycieczek na Zatoce Gdańskiej i sporadycznie do portów zagranicznych (Szwecja, Dania). Z dniem 11 stycznia 1924 Minister Spraw Wojskowych ponownie wcielił jednostkę do Marynarki Wojennej i przywrócił jej nazwę ORP „Pomorzanin”[6]. Okręt poddano wówczas modernizacji wyposażenia i przebudowie i 1 maja rozpoczął czynną kampanię jako okręt hydrograficzny. Został wycofany ze służby 14 lutego 1932[7][1]. W tym samym czasie trałowiec ORP „Mewa” został przebudowany na okręt hydrograficzny i przemianowany na ORP „Pomorzanin”.
Po skreśleniu z listy okrętów MW jednostka zakupiona została przez prywatnego armatora – firmę Wanda i Jerzy Górniccy z Płocka, za 14 000 zł. Do 1939 roku pływał po Wiśle na trasie Tczew–Gdańsk–Gdynia jako statek towarowo-pasażerski „Pomian”; portem macierzystym była Gdynia. Przebudowano go w Stoczni Gdyńskiej, przystosowując go bardziej do przewozu towarów (miał nośność ok. 180 t). Od 1934 eksploatowała go Polska Żegluga Rzeczna „Vistula”. Po kampanii wrześniowej został przejęty przez Niemców. W 1945 został zatopiony przez Niemców w stoczni Wojana w Gdańsku. Wydobyto go i przetransportowano do Stoczni Gdańskiej, lecz odbudowa nie była opłacalna i wrak został pocięty na złom w 1950[1].
Dowódcy okrętu
edytuj- por. mar. Jerzy Rychłowski (od III 1920)
- kpt. mar. Jerzy Kłossowski (od I 1924)
- por. mar. Edward Pacewicz (od 1925)
- por./kpt mar. Karol Zagrodzki (od X 1934 – IX 1936)
Kalendarium
edytuj- zbudowany: 1893, stocznia braci Sachsenberg (Gebrüder Sachsenberg) w Roßlau (Elbe)
- zakupiony przez Polskę: grudzień 1919
- wcielenie do polskiej Marynarki Wojennej: 10 lutego 1920
- podniesienie polskiej bandery: 1 maja 1920 w Gdańsku
- przybycie do Pucka: 4 maja 1920
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f J. Miciński...
- ↑ J. Piwowoński, s.239
- ↑ W rozkazie Ministra Spraw Wojskowych z dnia 18 lutego 1920 r. w sprawie nadania nazwy "Pomorzanin" statkowi "Wotan" podano, że jednostka zakupiona została w Gdańsku.
- ↑ Dziennik Rozkazów M.S.Wojsk. Nr 6 z 02.03.1920 r.
- ↑ J. Piwowoński, s.240
- ↑ Dziennik Rozkazów M.S.Wojsk. Nr 7 z 19.02.1924 r.
- ↑ CAW, sygn. I.300.21.82, s. 21. poz. 35, oprócz tekstu: Skreślam ORP Pomorzanin z listy okrętów wojennych jest tam powołanie na Dziennik Rozkazów MSWojsk. nr 19, poz. 249 z 14 lutego 1932 r. A. Banachowicz, H. Nitner, Zarys dziejów okrętów hydrograficznych PMW 1918-1993, Przegląd Morski 1994, nr 1, s. 67, autorzy mylnie tam podają, że nastąpiło to już w 1931
Bibliografia
edytuj- Jerzy Miciński, Księga statków polskich: 1918-1945. T.1, Gdańsk: Polnord-Oskar, 1996, ISBN 83-86181-23-0, s. 122-130
- Jan Piwowoński, Flota spod biało-czerwonej, Adam Werka (ilustr.), Brunon Nowicki (oprac.), Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989, s. 239-240, ISBN 83-10-08902-3, OCLC 834682944.
- Maciej Neumann: Flota II Rzeczypospolitej i jej okręty. Łomianki: Wydawnictwo LTW, 2013. ISBN 978-83-7565-309-0.
- WEU 1918-1939. weu1918-1939.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-01-20)].