Wikipedia

Ośrodek Hodowli Żubrów Nadleśnictwa Niepołomice

Miejsce

Ośrodek Hodowli Żubrów Nadleśnictwa Niepołomice – prowadzony przez Nadleśnictwo Niepołomice zachowawczy ośrodek hodowli żubrów o charakterze zamkniętym znajdujący się w Puszczy Niepołomickiej, który działa w ramach projektu „Kompleksowa ochrona żubra przez Lasy Państwowe”.

Ośrodek Hodowli Żubrów Nadleśnictwa Niepołomice
Ilustracja
Szkic sytuacyjny ośrodka
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Kłaj

Powierzchnia

70 ha

Założono

1936

Liczba zwierząt

16

Położenie na mapie gminy Kłaj
Mapa konturowa gminy Kłaj, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Ośrodek Hodowli Żubrów Nadleśnictwa Niepołomice”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Ośrodek Hodowli Żubrów Nadleśnictwa Niepołomice”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Ośrodek Hodowli Żubrów Nadleśnictwa Niepołomice”
Położenie na mapie powiatu wielickiego
Mapa konturowa powiatu wielickiego, blisko prawej krawędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Ośrodek Hodowli Żubrów Nadleśnictwa Niepołomice”
Ziemia50°02′32,4″N 20°22′08,4″E/50,042333 20,369000
Strona internetowa

Hodowla jest położona na terenie należącym do wsi Kłaj w pobliżu osady Poszyna.

Charakterystyka

edytuj
 
Podest do obserwacji żubrów
 
Kwatera bytowa nr 5
 
Tablica informacyjna w altance punktu widokowego
 
Ogrodzenie ośrodka
 
Pamiątka fotograficzna przy ośrodku

Ośrodek zajmuje powierzchnię 70 hektarów i jest podzielony na siedem obszarów – pięć kwater bytowych (z paśnikami, wodopojami i stanowiskami karmowymi), kwaterę gospodarczą oraz izolatkę/odłownię. Większość terenu ośrodka pokrywa gęsty las, w głównej mierze sosnowy, z domieszką dębu szypułkowego[1]. Teren hodowli otoczony jest wysokim betonowym płotem o długości 3,5 kilometra[2]. Populacja żubrów w hodowli utrzymuje się w ostatnich latach na poziomie około 16 osobników[3][4][5], a ich liczba optymalna ze względu na charakter i rozmiar ośrodka wynosi 25 osobników[1].

Początkowo w hodowli mieszkały żubry linii białowiesko-kaukaskiej (do roku 1976 wyłącznie z tej linii[6]), z czasem jednak pozostały w niej jedynie żubry z linii białowieskiej[5]. W ośrodku do 1 września 2024 roku na świat przyszło łącznie 279 żubrząt[7].

Historia

edytuj

Początki hodowli i przerwa wojenna

edytuj
 
Żubr Puk w roku 1950

Budowa ośrodka rozpoczęła się w roku 1936, a pierwsze dwa żubry pojawiły się w niej dwa lata później, w roku 1938[8][5] (był to byk o imieniu Puk i krowa o imieniu Pusta, które do ośrodka trafiły z Białowieży[1][5]). Zwierzętami opiekował się w tym czasie leśniczy Stanisław Siedlecki. Pierwszy żubr urodzony w ośrodku nosił imię Pulle i przyszedł na świat w roku 1939. Hodowla została przerwana w tym samym roku ze względu na wybuch II wojny światowej[1] – zwierzęta zostały wywiezione do Berlina[9][a], a następnie do ZOO we Wrocławiu[6].

Początkowo ośrodek ogrodzony był drewnianym ogrodzeniem i podzielony na dwie kwatery bytowe oraz jedną gospodarczą (z wyodrębnioną izolatką) o łącznej powierzchni 26 hektarów. „Żubrownia” w okresie przedwojennym miała także funkcję ośrodka widokowego, w którym żubry oglądać można było ze znajdującej się na jego terenie wieży widokowej[1].

Lata powojenne

edytuj

W ośrodku żubry zagościły ponownie po zakończeniu wojny, w roku 1946[8]. Do hodowli trafiły wtedy 2 krowy, 2 cielęta oraz 1 byk. Zwierzętami opiekował się ówcześnie leśniczy inż. Brudziana[1]. W kolejnym roku do ośrodka trafiły kolejne 3 krowy oraz 3 cielaki, natomiast w roku 1948 do hodowli powrócił jej pierwszy mieszkaniec, byk Puk (po pobycie w Berlinie i Wrocławiu przebywał także w Łodzi i Smardzewicach[9]), a także sprowadzona została dodatkowa krowa. Wszystkie zwierzęta pochodziły z Białowieży i reprezentowały linię białowiesko-kaukaską. Pierwsze dwa powojenne żubry urodziły się w ośrodku w roku 1947[6]. W latach 1948–1955 zwierzętami opiekował się leśniczy Marian Kołpowski oraz trzech strażników[1].

W roku 1954, gdy ośrodek zamieszkiwało już 28 żubrów, z powodu epizootii pryszczycy padło 9 żubrów (5 cielaków, 3 dorosłe krowy i 1 byk). W ciągu roku na świat przyszło jednak 9 nowych cieląt, co pozwoliło nawet, w kolejnych dwóch latach, na przekazanie do ośrodka w Pszczynie łącznie 2 krów, 3 cielaków i 1 byka (w ośrodku tym, w wyniku epizootii tej samej choroby, padły wszystkie żubry)[1].

W 1955 roku, na mocy Zarządzenia Ministra Leśnictwa, powołano do życia Ośrodek Hodowli Rzadkich Zwierząt w Niepołomicach[8], na którego czele stanął inż. Tadeusz Ewert (pełnił on tę rolę do roku 1974). Kolejnym kierownikiem ośrodka został Bogdan Neyman (pełnił on tę funkcję do roku 1978)[1].

Na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku ośrodek został powiększony od południa o dwie kwatery bytowe o łącznej powierzchni 26 hektarów, a jego ogrodzenie zostało wymienione na betonowe[1].

W latach 1976–1978 do ośrodka sprowadzono z Białowieży i Pszczyny 10 żubrów (8 krów i 2 byki), które reprezentowały linię białowieską. Były to pierwsze żubry tej linii w niepołomickiej hodowli, w której do tej pory hodowano wyłącznie żubry linii białowiesko-kaukaskiej. Pierwsze zwierzęta linii białowieskiej przyszły w ośrodku na świat w roku 1979, a żubry linii białowiesko-kaukaskiej zostały ze stada wyeliminowane[6].

W roku 1979, za sprawą decyzji Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, ośrodek przekazany został w zarząd Ojcowskiemu Parkowi Narodowemu, a kierownikiem został Stanisław Wiktorowicz (pełnił on tę rolę do roku 1998)[1].

W latach osiemdziesiątych XX wieku wymieniono pokrycia dachowe obiektów kubaturowych znajdujących się na terenie ośrodka[1].

Pomiędzy rokiem 1982 a 1986 w hodowli panowała tajemnicza choroba powodująca biegunki i odwodnienia żubrów, z powodu której padło łącznie 11 zwierząt. Podejrzewa się, że chorobę wywoływał wirus BVD/MD, którego obecność stwierdzono u padniętego w krakowskim ZOO byka przekazanego z ośrodka w roku 1983[1].

III Rzeczpospolita

edytuj

Na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku w ośrodku wybudowano m.in. magazyny na paszę[1].

W roku 1998, za sprawą rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie Ojcowskiego Parku Narodowego, ośrodek przeszedł pod zarząd Nadleśnictwa Niepołomice, w którego gestii pozostaje do dnia dzisiejszego[6].

W latach 1998–2007, za sprawą dotacji z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, w ośrodku dokonano modernizacji kwater karmowych, remontu ogrodzeń, paśników, wodopojów, budynków gospodarczych i mieszkalnych, zakupu ciągnika z przyczepą, maszyn do zbioru siana, czy też zbiorników do przechowywania paszy, a przede wszystkim dokonano wybudowania odłowni oraz powiększenia ośrodka o dodatkową kwaterę bytową z całą infrastrukturą towarzyszącą (paśnik, wodopój, stanowiska karmowe) o powierzchni 18 hektarów[1].

W roku 2023, tuż za południowym ogrodzeniem ośrodka, przy kwaterze bytowej nr 5, zbudowany został podest do obserwacji żubrów[8].

Kierunki przesiedleń

edytuj

Niepołomickie żubry dały początek stadu w Bieszczadach, w Supraślu czy ZOO w Gdańsku[7].

Do Ośrodka Hodowli w Smardzewicach, w latach 1949–1964 przekazano łącznie 22 żubry, a do Ośrodka w Pszczynie, w latach 1955–1967, 14 żubrów. W Bieszczady, w latach 1963–1976, wywieziono 33 osobniki, do Nadleśnictwa Borki, w tym do Puszczy Boreckiej, w latach 1956–2006, 17 osobników. 2 żubry trafiły w roku 2008 do Nadleśnictwa Łobez i Dobrzany, 3 w latach 1993–2003 do OKL Gołuchów, a 2 w latach 1955–2003 do Puszczy Białowieskiej. W latach 1956–2002 łącznie 18 osobników trafiło do ogrodów zoologicznych w Białymstoku, Warszawie, Wrocławiu, Płocku, Nowym Tomyślu i Krakowie[6].

Łącznie 47 niepołomickich żubrów trafiło także zagranicę, do następujących krajów: Rosja, Niemcy, Czechy, Szwecja, Anglia, Bułgaria, Finlandia, Dania, Słowacja, Austria, Francja, Litwa[6], Hiszpania, Szwajcaria, czy też Kanada[7].

Liczba zwierząt w ośrodku na przestrzeni lat

edytuj

W trakcie roku 1999 na terenie ośrodka przebywała rekordowa liczba 36 żubrów[1].

Rok Byki[b] Krowy[b] Razem
1938[1] 1 1 2
1939[1] 1 2 3
1946[1] 1 4 5
1947[10] 1 12 13
1948[11] 4 13 17
1950[12] 2 13 15
1952[13] 9 18 27
1954[14] 11 16 27
1956[15] 7 10 17
1958[16] 7 13 20
1962[17] 11 12 23
1964[18] 6 9 15
1965[19] 9 9 18
1966[19] 9 7 16
1967[19] 8 8 16
1968[19] 7 8 15
1969[19] 6 9 15
1970[20] 3 11 14
1971[20] 3 9 12
1972[21] 3 10 13
1973[22] 7 12 19
1974[23] 5 13 18
1975[24] 0 6 6
1976-1978[24][25] 1 8 9
1979[26] 4 10 14
1980[26] 5 12 17
1981[27] 7 13 20
1982[27] 3 11 14
1983[28] 3 9 12
1984[28] 6 11 17
1985[29] 6 8 14
1986[29] 4 7 11
1987[30] 5 9 14
1988-1990[30] 6 13 19
1991[30] 7 14 21
1992[31] 7 15 22
1993[32] 9 15 24
1994[33] 11 16 27
1995[34] 13 19 32
1996[35] 4 17 21
1997[36] 8 20 28
1998[37] 8 22 30
1999[38] 11 20 31
2000-2001[39][40] 9 16 25
2002[41] 6 16 22
2003[42] 8 16 24
2004[43] 7 13 20
2005[44] 10 18 28
2006[45] 5 16 21
2007[46] 8 15 23
2008[47] 6 15 21
2009[48] 11 17 28
2010[49] 11 15 26
2011[50] 8 15 23
2012[51] 5 15 20
2013[52] 9 16 25
2014[53] 9 13 22
2015[54] 11 16 27
2016[55] 10 16 26
2017[56] 9 18 27
2018[57] 7 16 23
2019[58] 8 14 22
2020[59] 4 15 19
2021[3] 3 13 16
2022[4] 4 12 16
2023[5] ? ? 16

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Do Berlina trafił na pewno byk Puk, źródła nie potwierdzają czy trafiła tam także krowa Pusta.
  2. ↑ a b W tym cielęta.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Ryszard Gwiżdż, Bogusław Młynarczyk, Ośrodek Hodowli Żubrów w Niepołomicach, „European Bison Conservation Newsletter”, Vol. 1, 2008, s. 110–116.
  2. ↑ Ośrodek hodowli żubrów [online], Gmina Kłaj.
  3. ↑ a b Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2021, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2022, s. 5, ISSN 1230-459X.
  4. ↑ a b Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2022, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2023, s. 5, ISSN 1230-459X.
  5. ↑ a b c d e Dane podane na tablicy informacyjnej Nadleśnictwa Niepołomice znajdującej się w altance punktu widokowego na ośrodek.
  6. ↑ a b c d e f g Sylwester Zieleń, Jarosław Przybyło, Z Niepołomic w świat, „European Bison Conservation Newsletter”, Vol. 3, 2010, s. 107–118.
  7. ↑ a b c Nadleśnictwo Niepołomice, Historia Puszczy – Niedziela z żubrami [online], Nadleśnictwo Niepołomice, Lasy Państwowe, 1 września 2024 [dostęp 2024-09-04].
  8. ↑ a b c d Michał Wieciech, Żubry w Nadleśnictwie Niepołomice [online], Nadleśnictwo Niepołomice, 4 grudnia 2023 [dostęp 2024-09-05].
  9. ↑ a b Leszek Madejczyk, Żubr – król polskich puszcz, „Las Polski - Czasopismo poświęcone zagadnieniom leśnictwa”, XXIV (7), PopularnoNaukowe Wydawnictwo Polskiego Naukowego Towarzystwa Leśnego, lipiec 1950, s. 19.
  10. ↑ Jan Żabiński (red.), Księgi rodowodowe żubrów, Warszawa: Wyd. Międzynarodowego Towarzystwa Ochrony Żubra, 1947, s. 29.
  11. ↑ Jan Żabiński (red.), Księgi rodowodowe żubrów, Warszawa: Wyd. Międzynarodowego Towarzystwa Ochrony Żubra, 1949, s. 47–48.
  12. ↑ Jan Żabiński (red.), Księgi rodowodowe żubrów, Warszawa: Wyd. Międzynarodowego Towarzystwa Ochrony Żubra, 1951, s. 67–68.
  13. ↑ Jan Żabiński (red.), Księgi rodowodowe żubrów, Warszawa: Wyd. Międzynarodowego Towarzystwa Ochrony Żubra, 1953, s. 87–89.
  14. ↑ Jan Żabiński (red.), Księgi rodowodowe żubrów, Warszawa: Wyd. Międzynarodowego Towarzystwa Ochrony Żubra, 1955, s. 114–115.
  15. ↑ Jan Żabiński (red.), Księgi rodowodowe żubrów, Warszawa: Wyd. Międzynarodowego Towarzystwa Ochrony Żubra, 1957, s. 143.
  16. ↑ Jan Żabiński (red.), Księgi rodowodowe żubrów, Warszawa: Wyd. Międzynarodowego Towarzystwa Ochrony Żubra, 1959, s. 180–181.
  17. ↑ Jan Żabiński (red.), Księgi rodowodowe żubrów, Warszawa: Wyd. Międzynarodowego Towarzystwa Ochrony Żubra, 1963, s. 266–267.
  18. ↑ Jan Żabiński (red.), Księgi rodowodowe żubrów, Warszawa: Wyd. Międzynarodowego Towarzystwa Ochrony Żubra, 1965, s. 339–340.
  19. ↑ a b c d e Jan Żabiński (red.), Księga rodowodowa żubrów 1965-69, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 3.
  20. ↑ a b Jan Żabiński (red.), Księga rodowodowa żubrów 1970-71, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 81.
  21. ↑ Jan Żabiński (red.), Księga rodowodowa żubrów 1972, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 136.
  22. ↑ Jan Żabiński (red.), Księga rodowodowa żubrów 1973, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976, s. 182.
  23. ↑ Kazimierz Krysiak (red.), Księga rodowodowa żubrów 1974, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978, s. 235.
  24. ↑ a b Waldemar K. Pilarski (red.), Księga rodowodowa żubrów 1975-76, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 291.
  25. ↑ Waldemar K. Pilarski (red.), Księga rodowodowa żubrów 1977-1978, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1983, s. 24.
  26. ↑ a b Waldemar K. Pilarski (red.), Księga rodowodowa żubrów 1979-1980, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1987, s. 94.
  27. ↑ a b Waldemar K. Pilarski (red.), Księga rodowodowa żubrów 1981-1982, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1988, s. 14.
  28. ↑ a b Waldemar K. Pilarski (red.), Księga rodowodowa żubrów 1983-1984, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1989, s. 14.
  29. ↑ a b Joanna Giergiel (red.), Księga rodowodowa żubrów 1985-1986, Warszawa: Instytut Ochrony Środowiska, 1989, s. 15.
  30. ↑ a b c Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 1987-1991, Białowieża: Białowieski Park Narodowy - Dział Wydawnictw, 1993, s. 5, ISSN 1230-459X.
  31. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 1992, Białowieża: Białowieski Park Narodowy - Dział Wydawnictw, 1994, s. 5, ISSN 1230-459X.
  32. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 1993, Białowieża: Białowieski Park Narodowy - Zespół Wydawniczy, 1995, s. 5, ISSN 1230-459X.
  33. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 1994, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 1995, s. 5, ISSN 1230-459X.
  34. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 1995, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 1996, s. 4, ISSN 1230-459X.
  35. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 1996, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 1997, s. 4, ISSN 1230-459X.
  36. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 1997, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 1998, s. 4, ISSN 1230-459X.
  37. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 1998, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 1999, s. 4, ISSN 1230-459X.
  38. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 1999, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2000, s. 5, ISSN 1230-459X.
  39. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2000, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2001, s. 4, ISSN 1230-459X.
  40. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2001, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2002, s. 5, ISSN 1230-459X.
  41. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2002, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2004, s. 5, ISSN 1230-459X.
  42. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2003, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2005, s. 4, ISSN 1230-459X.
  43. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2004, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2006, s. 4, ISSN 1230-459X.
  44. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2005, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2007, s. 4, ISSN 1230-459X.
  45. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2006, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2007, s. 4, ISSN 1230-459X.
  46. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2007, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2008, s. 4, ISSN 1230-459X.
  47. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2008, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2009, s. 5, ISSN 1230-459X.
  48. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2009, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2009, s. 5, ISSN 1230-459X.
  49. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2010, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2011, s. 5, ISSN 1230-459X.
  50. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2011, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2012, s. 5, ISSN 1230-459X.
  51. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2012, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2013, s. 5, ISSN 1230-459X.
  52. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2013, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2014, s. 5, ISSN 1230-459X.
  53. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2014, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2015, s. 5, ISSN 1230-459X.
  54. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2015, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2016, s. 5, ISSN 1230-459X.
  55. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2016, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2017, s. 5, ISSN 1230-459X.
  56. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2017, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2018, s. 5, ISSN 1230-459X.
  57. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2018, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2019, s. 5, ISSN 1230-459X.
  58. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2019, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2020, s. 5, ISSN 1230-459X.
  59. ↑ Jan Raczyński (red.), Księga rodowodowa żubrów 2020, Białowieża: Białowieski Park Narodowy, 2021, s. 5, ISSN 1230-459X.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Ośrodek_Hodowli_Żubrów_Nadleśnictwa_Niepołomice&oldid=75329853”