Nysa Szalona

Nysa Szalona
	; Górny bieg Nysy Szalonej poza Pogórzem Bolkowskim
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Lokalizacja	woj. dolnośląskie
	Rzeka
Długość	53,54 km
Powierzchnia zlewni	ok. 400 km²
	Źródło
Miejsce	Domanów
Współrzędne	50°52′40,8″N 16°04′59,9″E/50,877997 16,083297
	Ujście
Recypient	rzeka Kaczawa
Miejsce	na zachód od Dunina
Wysokość	139,5 m n.p.m.
Współrzędne	51°09′21″N 16°04′34″E/51,155833 16,076111
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego źródło ujście
	Położenie na mapie Polski źródło ujście
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nysa Szalona (dawniej Nissa Szalona^[2] lub Szalona Nissa^[3]; niem. Wüthende Neisse^[2] lub Wütende Neisse^[4]) – rzeka, prawy dopływ Kaczawy^[5] o długości 53,54 km^[6].

Nysa Szalona

Rzeka płynie w województwie dolnośląskim. Wypływa z pn.-zach. stoku Pustelnika (575 m n.p.m.) w Masywie Krąglaka w Górach Wałbrzyskich w okolicach Domanowa, lecz źródła licznych potoków np. Sadówki, które zasilają jej początkowy bieg są rozsiane na pograniczu Gór Kaczawskich i Pogórza Bolkowskiego. Przepływa przez Bolków i Jawor. W Bolkowie wpada do niej Rochowicka Woda.

Przy ujściu w okolicach Dunina, płynąc u stóp wznoszącej się na około 18–23 m ponad lustrem rzeki stromizny Płaskowyżu Janowickiego, rzeka ma około 10 m szerokości i 0,5 m głębokości. Obfitość wody w rzece jest wynikiem wpadania do niej licznych potoków: Sadówki, Nysy Małej, Paszówki, Jawornika, które mają swe źródła w lasach Pogórza Kaczawskiego. W okolicach ujścia znajduje się jedyne w Polsce eksploatowane złoże haloizytu^[7].

Historia

Nysa Szalona na mapie z 1645 r. (w centrum mapy)

Ta sekcja od 2017-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Rzeka odegrała dużą rolę w mającej miejsce w 1813 r. bitwie nad Kaczawą. Wysoki poziom wody utrudniał francuskim wojskom przedostanie się na wschodni brzeg Nysy. Wartki nurt porywał wozy z zaopatrzeniem, żołnierzy, konie, a nawet całe armaty. Po bitwie, wycofujący się Francuzi, stłoczeni na jedynym w okolicy moście nad Nysą w Krajowie, zostali zmasakrowani przez śląską konnicę wroga. Żołnierze, którym nie udało się przejść na drugi brzeg, uciekali przed kawalerią do rzeki, próbując ją przepłynąć, Nysa jednak wtedy była bardzo wartka i głęboka, więc większość ludzi utonęła.

W latach 1974–1978 na rzece utworzono zbiornik retencyjny Słup. W 1997 roku Nysa Szalona w czasie powodzi tysiąclecia zalała niektóre tereny położone wzdłuż jej biegu.

Zobacz też

rzeki Polski

Przypisy

↑ Nysa Szalona na mapie Geoportalu Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej. Główny Geodeta Kraju. [dostęp 2017-07-16].
↑ ^a ^b Nissa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 157 .
↑ Szalona Nissa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 772 .
↑ Wolfgang Pfeiffer: Die Wütende Neisse. 2011-04-04. [dostęp 2018-01-07]. (niem.).
↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 189, ISBN 83-239-9607-5 .
↑ Nysa Szalona na mapie Geoportalu Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej >> Moduł: Obszary Dorzeczy (wynik wyszukiwania). Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. [dostęp 2017-07-16].
↑ Polska Niezwykła, Złoże haloizytu

Bibliografia

Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 6 Góry Kaczawskie, red. Marek Staffa, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 2000, ISBN 83-85773-27-4
Góry i Pogórze Kaczawskie. Skala 1:40.000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2004. wyd. II. ISBN 83-88049-02-X.

Linki zewnętrzne

Rzeka Nysa Szalona - Wütende Neiße na portalu polska-org.pl

[geoportal-1] Nysa Szalona na mapie Geoportalu Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej. Główny Geodeta Kraju. [dostęp 2017-07-16].

[Nissa-2] Nissa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 157 .

[3] Szalona Nissa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 772 .

[4] Wolfgang Pfeiffer: Die Wütende Neisse. 2011-04-04. [dostęp 2018-01-07]. (niem.).

[hydronimy_p-5] Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 189, ISBN 83-239-9607-5 .

[geoportalKZGW-6] Nysa Szalona na mapie Geoportalu Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej >> Moduł: Obszary Dorzeczy (wynik wyszukiwania). Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. [dostęp 2017-07-16].

[7] Polska Niezwykła, Złoże haloizytu

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[1]

[7]