Nowy cmentarz żydowski w Brzesku
Nowy cmentarz żydowski – kirkut społeczności żydowskiej zamieszkującej Brzesko został założony w 1846[2], położony jest przy ulicy Czarnowiejskiej (róg Czarnowiejskiej i Okulickiego). Liczy 1,5 ha powierzchni[3] z ok. 300 nagrobkami (najstarszy z 1824). Wokół cmentarza wznosi się mur (głównie betonowy, od północy ceglany, z żelazną bramą od południa, na której skrzydłach widnieją gwiazdy Dawida. Ostatni pochówek na cmentarzu odbył się w 1960.
 nr rej. A-353 z 08.10.1992[1]
| |
 Macewy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Czarnowiejska |
| Typ cmentarza |
wyznaniowy |
| Wyznanie |
judaizm |
| Stan cmentarza |
nieczynny |
| Powierzchnia cmentarza |
1,5 ha |
| Data otwarcia |
1846 |
Położenie na mapie Brzeska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu brzeskiego  | |
Położenie na mapie gminy Brzesko  | |
 49°58′27,70″N 20°36′23,54″E/49,974361 20,606539
| |
Zachowane nagrobki to przeważnie tradycyjne macewy, choć jest też kilka zniszczonych sarkofagów. Macewy nie są bogato rzeźbione, zaś wyróżniające się formą stoją wzdłuż głównej alei. Napisy na nagrobkach zasadniczo są w języku hebrajskim, wyjątek stanowią te z napisami po polsku. Na niektórych nagrobkach zachowały się ślady malatury. W pobliżu bramy wejściowej przy głównej alei znajdują się nagrobki powojenne, niektóre uszkodzone.
Szczególną uwagę należy poświęcić istniejącym tam ohelom – starszy, odbudowany w latach sześćdziesiątych XX wieku[4] mieści groby trzech rabinów z rodziny Lipszyców, nowszy (wzniesiony w latach 90. XX wieku) kryje szczątki rodziny Templerów.
W 1947 na terenie cmentarza wzniesiono pomnik w formie obelisku upamiętniający 200 Żydów zamordowanych przez Niemców w 1942. Pomnik ustawiono na zbiorowych mogiłach pomordowanych[5][6].
Osobną część cmentarza tworzy wydzielona kwatera dla poległych podczas I wojny światowej żołnierzy żydowskich - Cmentarz wojenny nr 275 - Brzesko.
W latach 1988–1989 cmentarz został gruntownie oczyszczony i uporządkowany.
Obecnie obiekt pozostaje zamknięty.
-
Wejście na cmentarz -
Widok ogólny
Przypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ Bartosz podaje, iż cmentarz powstał w drugiej połowie XIX wieku
- ↑ Bartosz podaje powierzchnię 1,45 ha
- ↑ Bartosz wymienia z oczywistych względów tylko ten ohel, podając, iż powstał w latach siedemdziesiątych
- ↑ Burchard podaje datę powstania pomnika jako 1950, zaś liczbę pomordowanych jako 500
- ↑ Bartosz wymienia: pomnik-nagrobek poświęcony 200 Żydom, pomnik ku czci 15 Żydów z Rzezawy, pomnik ku czci Żydów z Dębna i inne bliżej nieokreślone.
Bibliografia
edytuj- Przemysław Burchard: Pamiątki i zabytki kultury żydowskiej w Polsce. Warszawa: 1990, s. 214-215.
- Adam Bartosz: Żydowskie zabytki województwa tarnowskiego. Tarnów: Muzeum Okręgowe w Tarnowie i Zarząd Wojewódzki PTTK w Tarnowie, 1989, s. 36-37.
Linki zewnętrzne
edytuj- Nowy cmentarz żydowski w Brzesku na portalu Wirtualny Sztetl