Nowoberezowo (gmina)
Nowoberezowo (ros. Новоберезовская волость, lit. Novoberezovo valsčius) – dawna gmina wiejska istniejąca w dwóch odsłonach: w latach 1861–1915 oraz efemerycznie w 1954 roku na Białostocczyźnie. Siedzibą gminy były Nowoberezowo[1][2].
| gmina wiejska | |||||
| 1861–1915 i 1954 | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo |
1861–1915: gub. grodzieńska | ||||
| Powiat | |||||
| Data powstania |
1 stycznia 1861; | ||||
| Data likwidacji |
1915 (I WŚ); | ||||
| Siedziba | |||||
| Populacja (1890) • liczba ludności |
| ||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Położenie na mapie Polski w latach 1951–1975  | |||||
 52°45′N 23°30′E/52,758056 23,506667
| |||||
Pierwsza odsłona
edytujImperium Rosyjskie
edytujGmina zbiorowa Nowoberezowo (ros. Новоберезовская волость) powstała w wyniku reformy struktur administracyjnych państwa rosyjskiego w 1861 roku. Była częścią powiatu bielskiego należącego (od 1843) do guberni grodzieńskiej. W 1890 roku gmina Narojki obejmowała 25 miejscowości i zamieszkiwało ją 5468 osób[1].
I wojna światowa
edytujPodczas I wojny światowej gmina wraz z powiatem bielskim należała do okupowanego przez Niemcy Ober-Ostu (w okręgu Białystok)[3], gdzie znacznie zmieniono granice oraz podział administracyjny powiatu bielskiego. Spośród jego 15 gmin, zachowano 9 i zniesiono 6, ponadto utworzono 10 nowych. W związku z tym, gmina Nowoberezowo została zniesiona, po czym[4][5][6]:
- jej południową i środkową część włączono do gminy Orla,
- jej północną część włączono do gminy Łosinka.
Podział ten zachowano, kiedy powiat bielski przeszedł w sierpniu 1919 pod administrację polską[7].
Druga odsłona
edytujGmina Nowoberezowo została utworzona po raz drugi 1 stycznia 1954 w nowo utworzonym powiecie hajnowskim[8] w województwie białostockim; formalnie, w związku z przeniesieniem siedziby gminy Hajnówka z miasta Hajnówki do Nowoberezowa i zmianą nazwy gminy na gmina Nowoberezowo[2]. W rzeczywistości niecały obszar zniesionej gminy Hajnówka wszedł w skład gminy Nowoberezowo, jako że odłączono od niego uprzednio pięć gromad, które włączono do innych gmin (gromady Orzeszkowo, Jagodniki i Pasieczniki Duże do gminy Dubicze Cerkiewne oraz gromady Kotówka i Nowosady do gminy Łosinka)[2].
Ostatecznie w skład gminy Nowoberezowo weszło 12 gromad (z 17 gromad gminy Hajnówka, czyli około 70%)[2]:
- gromada Bielszczyzna (Bielszczyzna i Putiska),
- gromada Borek (Borek),
- gromada Chytra (Chytra i Progale),
- gromada Czyżyki (Czyżyki),
- gromada Dubicze Osoczne (Dubicze Osoczne),
- gromada Dubiny (Dubiny),
- gromada Kojły (Kojły),
- gromada Lipiny (Lipiny),
- gromada Nowoberezowo (Nowoberezowo i Wygoda),
- gromada Nowokornino (Nowokornino),
- gromada Postołowo (Postołowo, Sawiny Gród i Skryplewo – miejscowości te należały w latch 1951-52 do miasa Hajnówka),
- gromada Szostakowo (Szostakowo).
Gminę Nowoberezowo zniesiono 29 września 1954, zaledwie po 9 miesiącach, wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[9]. Z perpsektywy czasu, jej utworzenie tak krótko przed nadchodzącą wielką reformą było w pewnym sensie wczesnym przygotowaniem dla Nowoberezowa przed przejęciem funkcji administracyjnych, jako że większa część terytrorium efemerycznej gminy weszła w skład nowej gromady Nowoberezowo[10].
Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 w związku z kolejnym reaktywowaniu gmin[11]; reaktywowano jednak gminę Hajnówka z siedzibą w Hajnówce w znacznie zmienionych granicach[12].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Volosts and communes of 1890. St. Petersburg: Central Statistical Committee of the Ministry of Internal Affairs, 1892. - (Statistics of the Russian Empire).
- ↑ a b c d Dz.U. z 1953 r. nr 46, poz. 223
- ↑ Deutsche Arbeit in den Verwaltungsgebieten Kurland, Litauen und Bialystok-Grodno. Kowno (Verlag der Presseabteilung Ober Ost) 1917.
- ↑ Befehl- und Verordnungsblatt des Oberbefehlshabers Ost (Dziennik rozkazów i rozporządzeń Głównodowodzącego Wschodu) Nr 1-96
- ↑ Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej. R. 1, 1920/21
- ↑ Jemielity W. (2002). Podziały administracyjne powiatów sokólskiego i dąbrowskiego w latach 1919-2000. "Studia Łomżyńskie", 13, 2002, s. 119-146.
- ↑ Dz.U. z 1919 r. nr 65, poz. 395
- ↑ Dz.U. z 1953 r. nr 41, poz. 192
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
- ↑ Uchwała Nr 16/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu hajnowskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 30 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 49)
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).