Kiełkuty
Kiełkuty (dawniej Stare Kiełkuty, niem. Alt Kelken)[4] – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Małdyty.
| wieś | |
 Kiełkuty widziane z rezerwatu Niedźwiedzie Wielkie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) |
37[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
14-330[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NOS |
| SIMC |
0481324 |
Położenie na mapie gminy Małdyty  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu ostródzkiego  | |
 53°55′23″N 19°48′52″E/53,923056 19,814444[1]
| |
Nazwa
edytujPierwotna nazwa Kellekulle[5] najprawdopodobniej wywodzi się od imienia Prusa – Kelle[6].
Miejscowość bywa mylona ze Starymi Kiejkutami[7].
Historia
edytujWczesna historia
edytuj
Wydłużony grób kurhanowy odnaleziono po raporcie ucznia O. Wichmanna 8 maja 1937 na północny zachód od Kiełkut w pobliżu nieistniejącej już miejscowości Friedrichshof.[8]
Jama osadnicza z wczesnej epoki żelaza na południe od miejsca oznaczonego na mapie wysokością 119,8 m.n.p.m została zbadana przez Erwina Gehrmanna[9] w dniu 31 stycznia 1937 roku[10]. Gehrmann znalazł też w Kiełkutach niesprecyzowane odłamki dwa lata wcześniej - 17 września 1935 roku [11]. Erwin Gehrmann był nauczycielem (niem. Studienrat) w szkole średniej[12] Herderschule w Morągu (po II wojnie światowej LO im. Leona Kruczkowskiego, dziś Zespół Szkół Licealnych[13]) i lokalnym opiekunem-miłośnikiem starożytności (niem. Pfleger)[14].
Odłamki pochodzące z okresu między wczesną epoką żelaza a Cesarstwem Rzymskim odkryto podczas oficjalnego badania w niesprecyzowanych okolicach Kiełkut 17 października 1935.[15] Zdaniem archeologa Adama Cieślińskiego, znalezisko najprawdopodobniej trafiło do Muzeum Prus w Królewcu (niem. Prussia-Museum).[7]
W Kiełkutach znaleziono też fragmenty ceramiczne datowane na wiek IX–XIV.[16]
1300–1945
edytujWieś wzmiankowana w dokumentach z roku 1359 jako wieś pruska na 10 włókach[4].
W roku 1448 Kiełkuty opisane były jako wieś płużna (niem. Hakendorf) w rejestrze odsetkowym morąskiego komornictwa (niem. Kammeramt)[17][18].
W roku 1782 we wsi odnotowano 8 domów (dymów)[6]. W 1820 we wsi było 9 dymów (domów) i 32 dusz (mieszkańców)[19], natomiast w 1858 w 13 gospodarstwach domowych było 89 mieszkańców[6].
W latach 1937–1939 było 80 mieszkańców[6].
1945 do dziś
edytujWieś znalazła się w granicach Polski po zakończeniu II wojny światowej.
Do roku 1975 wieś Stare Kiełkuty należała do powiatu morąskiego, gmina Małdyty, poczta Dobrocin.
Nowe Kiełkuty w 1973 wymieniane są jako niezamieszkany przysiółek. Prawdopodobnie po tym okresie, na skutek zaniku Nowych Kiełkut, Stare Kiełkuty zmieniły nazwę na Kiełkuty (nie było potrzeby rozdzielania na dwie osady o innej nazwie).
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Przyroda
edytujWieś otoczona jest z trzech stron Lasami Dobrocińskimi. Na zachód od wsi położone jest jezioro Łążka.[20]
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 52949
- ↑ Spis 2011 ↓, s. 28.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 476 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Morąg. Z dziejów miasta i powiatu. Z dziejów powiatu ↓, s. 92.
- ↑ Pruthenia III ↓, s. 74.
- ↑ a b c d Morąg. Z dziejów miasta i powiatu. Z dziejów powiatu ↓, s. 93.
- ↑ a b Kulturelle Veränderungen ↓, s. 281.
- ↑ Altpreussen 1937 Jg. 2 H. 2 ↓, s. 70.
- ↑ Altpreußische Forschunge ↓, s. 191.
- ↑ Altpreussen 1938 Jg. 3 H. 1 ↓, s. 28.
- ↑ Altpreussen 1935 Jg. 1 H. 3 ↓, s. 171.
- ↑ Bildarchiv Ostpreussen ↓, s. 1.
- ↑ Zespół Szkół Licealnych w Morągu ↓, s. 1.
- ↑ Sudauica ↓, s. 38.
- ↑ Altpreussen 1936 Jg. 1 H. 4 ↓, s. 236.
- ↑ Pruthenia III ↓, s. 152.
- ↑ Pruthenia III ↓, s. 126.
- ↑ Echa Przeszłości ↓, s. 179.
- ↑ Topographische Übersicht ↓, s. 195.
- ↑ Morąg. Z dziejów miasta i powiatu. Nazwy fizjograficzne ↓, s. 31.
Bibliografia
edytuj- Gustaw Leyding-Mielecki: Nazwy fizjograficzne. W: Jerzy Kaczmarek: Morąg. Z dziejów miasta i powiatu. Olsztyn: Pojezierze, 1973, s. 31. (pol.).
- Gustaw Leyding-Mielecki: Z dziejów powiatu. W: Jerzy Kaczmarek: Morąg. Z dziejów miasta i powiatu. Olsztyn: Pojezierze, 1973, s. 92–93. (pol.).
- Ludność w miejscowościach statystycznych według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2018-09-20]. (pol.).
- Die Besiedlung Der Kumturei Elbing Bis Zur Mitte Des 15. Jahrhunderts. W: Joachim Stephan: Pruthenia. T. 3. Olsztyn: Towarzystwo Pruthenia, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, 2008, s. 74, 126, 152. ISSN 1897–0915. (niem.).
- Neue Bodenfunde. W: Altpreussen: Vierteljahrschrift für Vor- und Frühgeschichte 1935. T. Jg. 1 H. 3. Królewiec: Gräge und Unzer, 1935, s. 171. (niem.).
- Neue Bodenfunde. W: Altpreussen: Vierteljahrschrift für Vor- und Frühgeschichte 1936. T. Jg. 1 H. 4. Królewiec: Gräge und Unzer, 1936, s. 236. (niem.).
- Neue Bodenfunde. W: Altpreussen: Vierteljahrschrift für Vor- und Frühgeschichte 1937. T. Jg. 2 H. 2. Królewiec: Gräge und Unzer, 1937, s. 70. (niem.).
- Neue Bodenfunde. W: Altpreussen: Vierteljahrschrift für Vor- und Frühgeschichte 1938. T. Jg. 3 H. 1. Królewiec: Gräge und Unzer, 1938, s. 28. (niem.).
- Adam Cieśliński: Kulturelle Veränderungen und Besiedlungsabläufe im Gebiet der Wielbark-Kultur an Łyna, Pasłęka und oberer Drwęca. Berlin: Staatliche Museen zu Berlin – Preußischer Kulturbesitz, Instytytu Archeologii Uniwerstytetu Warszawskiego, 2010, s. 281. (niem.).
- Cmentarzysko z okresu wpływów rzymskich w Borzymach koło Ełku. W: Wojciech Nowakowski: Studia Archeologica Sudauica. T. 1. Warszawa: Muzeum Okręgowe w Suwałkach, 2017, s. 38. (pol.).
- Tadeusz Brzeczkowski. Zespoły domenalne przechowywane w zasobie archiwum państwowego w Olsztynie. „Echa Przeszłości”. VII, s. 129, 2006. ISSN 1509-9873. [dostęp 2024-09-30]. (pol.).
- Altpreußische Forschunge. T. 5. Jahrgang. Królewiec: Gräge und Unzer, s. 191. (niem.).
- Mohrungen, Kümmelberg, Schützenhaus, davor Lehrer der Herderschule. Bildarchiv Ostpreussen. [dostęp 2024-09-30]. (niem.).
- Z wizytą w szkole po 77 latach…. Zespół Szkół Licealnych w Morągu. [dostęp 2024-09-30]. (pol.).
- Samuel Gottlieb Wald: Topographische Übersicht des Verwaltungs-Bezirks der Königlichen Preussischen Regierung zu Königsberg in Preussen. Królewiec: Degen, 1820, s. 195. (niem.).