Nitokris
Nitokris (stgr. Νίτωκρις, egip. Neitaquerti, co znaczy Neit-jest-najdoskonalsza) – prawdopodobnie ostatnia władczyni starożytnego Egiptu z VI dynastii, a jednocześnie pierwsza kobieta na tronie Dolnego i Górnego Egiptu rządząca samodzielnie i, przynajmniej nominalnie, uważana za władcę całego kraju. Uważano, że była córką Pepi II i jego żony Neit, oraz siostrą i żoną Merenre Nemtyemsafa II[1].
| władca Egiptu | |
| Okres |
od 2218 p.n.e.? |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| królowa Egiptu | |
| Jako żona | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data śmierci | |
| Przyczyna śmierci |
prawdopodobnie samobójstwo |
| Mąż | |
Istnieją pewne wątpliwości co do historyczności jej rządów. Niektórzy historycy (np. Kim Ryholt) twierdzą, że Nitokris była mityczną postacią, wywodzącej się z figury króla Netjerkare Siptaha (młodszego), następcy Merenre II.
| ||||||||||||
| Neitaquerti w hieroglifach |
Lata panowania
edytuj- ok. 2200 p.n.e. (Grimal)
- 2218 p.n.e. – 2216 p.n.e. (Kwiatkowski)
- ok. 2180 p.n.e. (Schneider)
Papirus turyński określa czas sprawowania przez nią władzy na 2 lata, 1 miesiąc i 1 dzień, Maneton przypisuje jej 12, a Eratostenes – 6 lat rządów.
Legendy
edytujLegenda, którą Herodot przekazuje w swoich Dziejach mówi, że jej mąż został zamordowany, a Nitokris, znając zabójców, zaprosiła ich na ucztę, podczas której otworzyła sekretny kanał, przez który woda zalała komnatę, topiąc biesiadników[2]. Następnie, chcąc uniknąć zemsty, popełniła samobójstwo, zamykając się w komorze pełnej popiołów. Niektórzy badacze dziejów starożytnego Egiptu nie wykluczają też takiego przebiegu wydarzeń. W czasach greckich przeszła do legendy jako Rodopis, kurtyzana i mityczna fundatorka trzeciej piramidy (Mykerinosa) w Gizie[3].
Fakty
edytujDane odnośnie do jej panowania są bardzo niepewne. Była siostrą i żoną Merenrego II[4]. Po jego śmierci wybuchły w kraju niepokoje społeczne, w czasie których pojawiło się wielu uzurpatorów. Nitokris zdołała ich usunąć i sama objęła rządy.
Źródła archeologiczne
edytujNie odnaleziono dotychczas żadnych świadectw archeologicznych mówiących o jej panowaniu. Nie wiadomo również, gdzie została pochowana.
Możliwe, że brak wzmianek o niej w Kanonie Turyńskim i Liście królów z Abydos na skutek damnatio memoriae, jak to się zdarzyło z inną kobietą-królową - Hatszepsut i niektórymi innymi "nieprawowitymi władcami".
Przypisy
edytuj- ↑ J. Tyldesley, Chronicle of the Queens of Egypt, 2006, Thames & Hudson, s. 63
- ↑ Jacq Christian: Egipcjanki. Barbara Tkaczow (tłum.). Warszawa: Świat Książki, 2008, s. 44. ISBN 978-83-7391-771-2.
- ↑ współcześni badaczy uważają, że jej budowniczym był faraon z IV Dynastii Menkaure
- ↑ Andrew Collins, The First Female Pharaoh: Sobekneferu, Goddess of the Seven Stars, Simon and Schuster, 25 kwietnia 2023, ISBN 978-1-59143-446-7 [dostęp 2023-06-29] (ang.).
Bibliografia
edytuj- Grimal N.: Dzieje starożytnego Egiptu. Warszawa: PIW, 2004, s. 98. ISBN 83-06-02917-8.
- Kwiatkowski B.: Poczet faraonów. Warszawa: Iskry, 2002, s. 194-195. ISBN 83-207-1677-2.
- Schneider Th.: Leksykon faraonów. Warszawa-Kraków: Wyd. Naukowe PWN, 2001, s. 206-207. ISBN 83-01-13479-8.