Niszczyciele typu Hai Long
Niszczyciele typu Hai Long (chiń. 海龍; starsza transkrypcja spotykana w literaturze: Hai Lung) – seria czterech niszczycieli z początku XX wieku, zbudowanych w niemieckiej stoczni Schichau w Elblągu dla Chin. Zostały zdobyte w 1900 roku w Dagu przez mocarstwa europejskie i następnie służyły w marynarkach: rosyjskiej, brytyjskiej, niemieckiej i francuskiej; wszystkie początkowo pod nazwami: „Taku”.
 „Hai Hua” jako „Lejtienant Burakow” | |
| Kraj budowy | |
|---|---|
| Użytkownicy |
|
| Stocznia | |
| Zbudowane okręty |
4 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
280 t normalna |
| Długość |
59 m |
| Szerokość |
6,9 m |
| Zanurzenie |
1,98 m |
| Napęd |
4 kotły Thornycroft, 2 pionowe 3-cylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania, moc indykowana 6000 KM, 2 śruby |
| Prędkość | |
| Załoga |
50 |
| Uzbrojenie |
6 armat 47mm Hotchkiss L/35 (6xI) |
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
.svg){kind=small}
Historia
edytujPo porażce w wojnie chińsko-japońskiej, jesienią 1896 roku Chiny zamówiły serię nowoczesnych niszczycieli w niemieckiej stoczni stoczni Schichau w Elblągu (ówczesny Elbing)[3]. Cechą je wyróżniającą miała być bardzo wysoka prędkość, przez co zastosowano wysmukły kadłub o lekkiej konstrukcji i siłownię o dużej mocy, napędzającą dwie śruby. Stocznia ta nie budowała dotąd niszczycieli i nowe okręty wywodziły się konstrukcyjnie z torpedowców tej firmy, lecz były powiększone. Zachowano w nich wypukły pokład dziobowy tzw. typu skorupy żółwia, stosowany na torpedowcach, a także np. brytyjskich niszczycielach. Po zbudowaniu były najszybszymi okrętami na świecie – na próbach w 1898 roku z pełnym zapasem węgla (67 ton) osiągnęły prędkość 33,6 węzła, bijąc ówczesny rekord prędkości (należący poprzednio do francuskiego torpedowca „Forban” - 31,03 w)[2]. Prędkość obliczeniowa przy małym zapasie węgla 25 ton miała wynosić aż 35,2 węzła[2].
Cztery okręty otrzymały nazwy: „Hai Long” (海龍), „Hai Qing” (海青; nr budowy 608), „Hai Hua” (海華; nr budowy 611) i „Hai Niu”, przemianowany następnie na „Hai Xi” (海犀, nr budowy 610)[a]. W literaturze spotyka się starsze latynizacje nazw[b]. W lipcu-sierpniu 1898 przekazano w Niemczech odbiorcy niszczyciele „Hai Long” i „Hai Qing”, następnie „Hai Niu” („Hai Xi”), a w 1899 roku „Hai Hua”[2].
Opis
edytujOkręty miały kadłub gładkopokładowy i dziobnicę taranową, z tym, że pokład dziobowy był wypukły, tworząc tzw. skorupę żółwia, sięgającą do małej sterówki na dziobie, w formie ściętego stożka. Na dachu sterówki był odkryty mostek. Okręty miały dwa pochyłe, dość grube kominy. Ich wykonany z ocynkowanej stali kadłub, połączony był nitami i mieścił dziewięć przedziałów oddzielonych grodziami wodoszczelnymi[2].
Układ napędowy składał się z dwóch pionowych 3-cylindrowych maszyn parowych potrójnego rozprężania, które napędzały dwie trójłopatowe śruby o średnicy 1,85 m. Parę zapewniały 4 wodnorurkowe kotły typu Thornycroft o ciśnieniu roboczym 12 at i ciśnieniu przy forsowaniu 16 at. Kotły i maszyny umieszczone były w osobnych przedziałach, w układzie liniowym (kotłownie, a za nimi maszynownie)[2]. Energię elektryczną zapewniał parowy generator prądu o mocy 4 kW i napięciu 67 V[4].
Uzbrojenie artyleryjskie składało się z sześciu dział kalibru 47 mm Hotchkiss (niemieckiego modelu) o długości lufy 35 kalibrów (L/35), które rozmieszczone były symetrycznie po trzy na każdej z burt (za sterówką, po bokach drugiego komina i na rufie). Pod względem kalibru i rozmieszczenia było ono bardziej typowe dla dużych torpedowców, niż niszczycieli. Uzbrojenie torpedowe tworzyły dwa pojedyncze aparaty torpedowe dla torped Schwarzkopf kalibru 356 mm, umieszczone na pokładzie w osi symetrii, między kominami i za drugim kominem[2] (w niektórych publikacjach podawane są mylnie kalibru 381 mm - 18 cali)[c]. Torpedy miały 3,95 m długości, a okręt zabierał ich cztery[5].
Służba
edytuj7 kwietnia 1899 cała flotylla wypłynęła z Niemiec i płynąc przez Kanał Sueski dotarła do Chin 6 czerwca 1899[3]. Ich służba tam była niedługa, gdyż 17 czerwca 1900 roku wszystkie cztery zostały zdobyte przez marynarzy brytyjskich pod dowództwem por. Rogera Keyesa przy fortach Dagu (Taku) podczas interwencji międzynarodowej w Chinach ogarniętych powstaniem bokserów. Chińskie załogi stawiały niewielki opór, zabity został m.in. dowódca „Hai Hua”[2].
Zdobyte okręty zostały rozdzielone pomiędzy cztery kraje, których okręty uczestniczyły w szturmie Dagu: Wielka Brytania otrzymała flagowy „Hai Long”, Rosja – „Hai Hua”, Niemcy – „Hai Qing” i Francja – „Hai Xi”[d]. Wszystkim okrętom nadano w odpowiednich marynarkach imię „Taku” („Takou” w przypadku francuskiego). Jedynie rosyjski niszczyciel 27 stycznia 1901 przemianowano na „Lejtienant Burakow”, od nazwiska oficera kanonierki „Koriejec” zabitego podczas szturmu Dagu[2].
„Lejtienant Burakow” służył w rosyjskiej Eskadrze Pacyfiku w Port Artur (ob. Lüshunkou). Zdjęto z niego jednak obie wyrzutnie dla nietypowych we flocie rosyjskiej torped 356 mm. Dopiero niedługo przed wojną z Japonią zamontowano na nim jedną wyrzutnię torped 381 mm przeznaczoną pierwotnie dla budowanego niszczyciela „Statnyj”. W maju 1904 krótkolufowe i używające nietypowej amunicji działa 47 mm Hotchkissa zamieniono na typowe rosyjskie tego kalibru i systemu. Według niektórych informacji, na lewej burcie ustawiono działo 75 mm Canet[2]. Okręt brał aktywny udział w obronie Port Artur podczas wojny rosyjsko-japońskiej w 1904 roku, w tym dwukrotnie przerywał japońską blokadę w rejsach łącznikowych. 24 lipca (11 lipca starego stylu) 1904 został storpedowany przez kuter parowy z pancernika „Mikasa” i osadzony na mieliźnie w zatoce Tahe[2].
Niemiecki SMS „Taku” był używany we Niemieckiej Eskadrze Wschodnioazjatyckiej w bazie Qingdao. Od 1902 roku jego uzbrojenie stanowiły 2 działa 50 mm L/40[4] i, według publikacji, dwie wyrzutnie torped 450 mm[c]. 13 czerwca 1914 został skreślony z listy floty z uwagi na zużycie kotłów[4]. Po wybuchu I wojny światowej, w obliczu japońsko-brytyjskiego oblężenia Qingdao, został 28 września 1914 samozatopiony w zatoce Jiaozhou[4].
Francuski „Takou” służył także na Dalekim Wschodzie – w Sajgonie. Przezbrojono go w 4 cięższe działa 47 mm M1885 L/40, 2 lub 4 działa 37 mm i francuskie wyrzutnie torped 356 mm[6]. 22 lutego 1911 roku wszedł na skały, po czym po ściągnięciu został 10 sierpnia sprzedany na złom[7].
Brytyjski HMS „Taku” służył w składzie sił China Station, lecz z uwagi na mało pozytywną ocenę jego własności przez marynarkę brytyjską, pozostawał w rezerwie lub służył jako tender (okręt pomocniczy) dla brytyjskiej bazy w Hongkongu HMS „Tamar”. W 1914 został skreślony z listy floty[8].
Uwagi
edytuj- ↑ Numery budowy 608 i 611 za Afonin i Bałakin 2000 ↓, 608 także za E. Gröner, s. 61. Numer budowy 610 za Afonin 2012 ↓, s. 48-51, który podaje jednak także numer 608 dla „Hai Long”
- ↑ Wright 2001 ↓, s. 112 podaje latynizacje: „Hail Lung”, „Hai Ching”, „Hai Hua” i „Hai Niu”. Spotyka się także wersje: „Hai Ying”, „Hai Hola”, „Hai Nju” (Conway's All the World's Fighting Ships, 1860–1905, s.400), „Hai Jing”, „Hai Hoha”, „Hai Hsi”.
- ↑ a b Torpedy 18-calowe np. według Conway's All the World's Fighting Ships, 1860–1905 (s. 400), jednakże źródła rosyjskie (Afonin 2012 ↓, s. 30-33) i francuskie (Garier 2014 ↓, s. 21-22) odwołujące się do dokumentów nie pozostawiają wątpliwości co do uzbrojenia okrętów w torpedy kalibru 356 mm, podając, że zainstalowanie na pokładzie większej wyrzutni kalibru 381 mm powodowało problemy z powodu kolizji z pokładówką kambuza. Budzi wątpliwości wobec tego, czy niemiecki okręt faktycznie był uzbrojony w wyrzutnie torped 450 mm, jak podają Conway's... s. 265 i Gröner 1983 ↓, s. 61
- ↑ Wright 2001 ↓, s. 117-118 podaje, że istnieją wątpliwości co do przydziału dwóch ostatnich, lecz np. Erich Gröner twierdzi, że niemiecki okręt to „Hai Qing” o numerze budowy 608 (op.cit. s. 60)
Przypisy
edytuj- ↑ a b Roger Chesneau, Eugène Kolesnik (red.): Conway's All the World's Fighting Ships, 1860–1905. London: Conway Maritime Press, 1979, s.400.
- ↑ a b c d e f g h i j k Afonin i Bałakin 2000 ↓
- ↑ a b Wright 2001 ↓, s. 112-113
- ↑ a b c d Gröner 1983 ↓, s. 61
- ↑ Garier 2014 ↓, s. 22.
- ↑ Garier 2014 ↓, s. 21-22.
- ↑ Garier 2014 ↓, s. 25.
- ↑ Wright 2001 ↓, s. 117-118
Bibliografia
edytuj- Nikołaj Afonin, Siergiej Bałakin. „Wnimatielnyj” i drugije. Port-arturskije minonoscy zarubieżnoj postrojki («Внимательный» и другие. Порт-артурские миноносцы зарубежной постройки). „Morskaja Kollekcyja”. 5, 2000. (ros.).
- Nikołaj Afonin: Port-Arturskije minonoscy „Bojewoj” i „Lejtienant Burakow”. Sankt Petersburg: Gangut, 2012, seria: Midel-Szpangout. nr 27. ISBN 978-5-904180-48-5. (ros.).
- Gerard Garier. Historia francuskiego kontrtorpedowca Takou, byłego chińskiego Haiqing. Część II. „Okręty Wojenne”. Nr 4/2014(126), 2014.
- Erich Gröner: Die deutschen Kriegsschiffe 1815-1945. Band 2: Torpedoboote, Zerstörer, Schnellboote, Minensuchboote, Minenräumboote. Koblencja: Bernard & Graefe Verlag, 1983. ISBN 3-7637-4801-6. (niem.).
- Oskar Myszor. Torpedowce i niszczyciele cesarstwa Qing. „Okręty Wojenne”. Nr specjalny 48: Z dziejów floty chińskiej, 2014. Tarnowskie Góry.
- Richard N.J. Wright: The Chinese Steam Navy, 1862-1945. London: Chatham Publishing, 2001. ISBN 1-86176-144-9. (ang.).