Niryjek
Niryjek[1] (Mycterus) – rodzaj chrząszczy z nadrodziny czarnuchów i rodziny niryjków. Jedyny z monotypowej podrodziny Mycterinae.
| Mycterus | |||
| Clairville & Schellenberg, 1798 | |||
| Okres istnienia: miocen–dziś | |||
 Parka Mycterus curculioides | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina |
Mycterinae Oken, 1843 | ||
| Rodzaj |
niryjek | ||
| Synonimy | |||
| |||
Morfologia
edytujChrząszcze o wydłużonym, owalnym, stosunkowo przysadzistym, grzbietowo wypukłym ciele[2][3] osiągające od 5 do 10 mm długości[4]. Oskórek grzbietowej strony ciała jest wyraźnie, gęsto porośnięty krótkimi, przylegającymi włoskami[3][4]. Głowa jest wydłużona w ryjek[2][3][4] i pozbawiona szwu epistomalnego[2][3]. Oczy złożone są dość duże, ale słabo wypukłe[2]. Jedenastoczłonowe czułki cechują się dymorfizmem płciowym – u samców są one piłkowane do prawie blaszkowatych, a u samic raczej nitkowate lub paciorkowate[2][3]. Głaszczki obu par są podobnie ukształtowane[3]. U większości gatunków szwy gularne mają przebieg prawie równoległy. Z wyjątkiem M. quadricollis kształt przedtułowia jest dzwonkowaty[2][3]. W tyle przedplecza brak jest poprzecznego rowka łączącego parę dołków tylno-bocznych, natomiast przez środek przedplecza biec może podłużna bruzdka[3]. Stosunkowo niewielka tarczka bywa wyniesiona ponad poziom pokryw[2][3]. Pokrywy są gładkie lub miejscami pomarszczone[3]. Ich punktowanie jest bezładne[4]. Na spodzie odwłoka widocznych jest pięć sternitów (wentrytów), z których dwa pierwsze zachodzą na siebie stożkowato[2][3]; u samców występują na nich łatki szczecinek lub nagich guzków nieobecne u samic[3]. Pierwszy z wentrytów ma trójkątny, stępiony wyrostek na przednim brzegu. Genitalia samca mają wydłużony i dość wąski edeagus podzielony na tegmen i nieco zwężające się ku szczytowi prącie. Tegmen z kolei dzieli się na dosiebne basale i odsiebne apicale. To pierwsze może być podobnej długości co drugie lub znacznie od niego dłuższe. Na apicale osadzone są wyraźnie wcięte, u większości gatunków wąskie i wydłużone paramery[2][3].
Ekologia i występowanie
edytujBiologia i ekologia tego rodzaju są stosunkowo słabo przebadane. Larwa opisana została tylko u jednego gatunku, Mycterus curculionides. Znaleziono ją pod korą martwej sosny na terenie Hiszpanii. Ogólnie przedstawiciele rodziny o poznanej diecie są mykofagami, często gatunkami saproksylicznymi[3].
Owady dorosłe chętnie odwiedzają kwiaty różnych roślin, np. juk, marchwi, nawłoci i pruszników[2][3]. W Europie Środkowej spotykane są na stanowiskach kserotermicznych[4].
Rodzaj rozprzestrzeniony niemal kosmopolitycznie, ale najliczniej reprezentowany w strefach umiarkowanych półkuli północnej i południowej, przy czym kilka gatunków znanych jest z krainy orientalnej (nie wszystkie zostały jednak opisane)[3]. Jest jedynym palearktycznym przedstawicielem całej rodziny[4]. W Europie reprezentują go 3 gatunki[5], z czego w Polsce tylko jeden, Mycterus curculionides[4], który to wpisany został na Czerwoną listę zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce jako narażony na wyginięcie[6]. Z kolei w nearktycznej Ameryce Północnej stwierdzono występowanie 6 gatunków[2].
Taksonomia
edytujRodzaj ten wprowadzony został w 1798 roku przez Josepha Philippe’a de Clairville i Johanna Rudolpha Schellenberga[7]. We własnym taksonie rangi rodzinowej umieścił go po raz pierwszy Lorenz Oken w 1843 roku[8]. W pracy Johna F. Lawrence'a i Alfreda Newtona z 1995 roku zaliczono go wraz z rodzajem Mycteromimus do podrodziny Mycterinae w obrębie rodziny Mycteridae[9]. Później Darren Andrew Pollock na podstawie analizy genitaliów przeniosła Mycteromimus do Eurypinae, czyniąc Mycterinae podrodziną monotypową[2][3].
Do rodzaju tego należy 10 opisanych gatunków[7][10]:
- Mycterus canescens Horn, 1879
- Mycterus concolor LeConte, 1853
- Mycterus curculioides (Fabricius, 1781)
- Mycterus elongatus Hopping, 1935
- †Mycterus molassicus Heer 1847 – gatunek kopalny znany z miocenu
- Mycterus marmoratus Pollock, 1993
- Mycterus quadricollis Horn, 1874
- Mycterus scaber Haldeman, 1843
- Mycterus tibialis Küster, 1850
- Mycterus umbellatarum (Fabricius, 1787)
Przypisy
edytuj- ↑ Włodzimierz Dzieduszycki, Maryan Łomnicki: Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie. Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1886.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Darren A. Pollock: Family 112. Mycteridae. W: American Beetles. Vol. 2. Polyphaga: Scarabaeoidea through Curculionoidea. Ross H. Arnett Jr., Michael C. Thomas, Paul E. Skelley, J. Howard Frank (red.). Boca Raton, London, New York, Washington D.C.: CRC Press, 2000, s. 530-533.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Darren Andrew Pollock: Mycteridae. W: Richard A.B. Leschen, Rolf G. Beutel, John F. Lawrence: Coleoptera, Beetles. Vol. 2: Morphology and Systematics (Archostemata, Adephaga, Myxophaga, Polyphaga patim). Wyd. II. Berlin, Boston: Walter de Gruyter & Co., 2016, seria: Handbook of Zoology.
- ↑ a b c d e f g Lech Borowiec, Dariusz Tarnawski: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 86. Salpingidae. Warszawa, Wrocław: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1982.
- ↑ Mycteridae. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2020-06-21].
- ↑ Jerzy Pawłowski, Daniel Kubisz, Mieczysław Mazur: Coleoptera. Chrząszcze. W: Zbigniew Głowaciński, Małgorzata Makomaska-Juchiewicz, Grażyna Połczyńska-Konior: Czerwona Lista Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce. Suplement. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2002.
- ↑ a b family palm and flower beetles Mycteridae Oken, 1843. [w:] BioLib.cz [on-line]. [dostęp 2020-06-21].
- ↑ Patrice Bouchard i inni, Family-group names in Coleoptera (Insecta), „ZooKeys”, 88, 2011, s. 1-972, DOI: 10.3897/zookeys.88.807.
- ↑ J.F. Lawrence, A.F. Newton Jr.: Families and subfamilies of Coleoptera (with selected genera, notes, references and data on family-group names). W: J. Pakaluk, S. A. Slipinski (Eds.): Biology, Phylogeny, and Classification of Coleoptera: Papers Celebrating the 80th Birthday of Roy A. Crowson. Warszawa: Museum i Instytut Zoologii PAN, 1995, s. 779-1006.
- ↑ O. Heer: Die Insektenfauna der Tertiärgebilde von Oeningen und von Radoboj in Croatien. Erster Theil: Käfer. 1847, s. 1-229.