Nikolaos Plastiras
Nikolaos Plastiras, gr. Νικόλαος Πλαστήρας (ur. 4 listopada 1883, zm. 26 lipca 1953) – grecki wojskowy i polityk.
 Jako przywódca Komitetu Rewolucyjnego (1923–1924) | |
 generał porucznik
| |
| Data i miejsce urodzenia |
4 listopada 1883 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
26 lipca 1953 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1904–1924 |
| Siły zbrojne | |
| Główne wojny i bitwy |
zamach z Gudi, |
| Późniejsza praca |
polityk |
| |
| Data i miejsce urodzenia |
4 listopada 1883 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
26 lipca 1953 |
| premier Grecji | |
| Okres |
od 3 stycznia 1945 |
| Przynależność polityczna |
bezpartyjny |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| premier Grecji | |
| Okres |
od 15 kwietnia 1950 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca |
Sofoklis Wenizelos |
| premier Grecji | |
| Okres |
od 1 listopada 1951 |
| Przynależność polityczna |
Narodowa Postępowa Unia Centrum |
| Poprzednik |
Sofoklis Wenizelos |
| Następca | |
Życiorys
edytujSyn Christosa Plastirasa. W 1909 brał udział w zamachu z Gudi. Sławę bohatera wojennego zyskał w czasie wojen bałkańskich; od tego czasu nosił przydomek „Czarnego Jeźdźca”. Od 1916 działał w wenizelistowskiej Obronie Narodowej. W tym samym roku walczył na froncie macedońskim, a następnie ochotniczo wziął udział w alianckiej interwencji antybolszewickiej w wojnie domowej w Rosji. Walczył w wojnie grecko-tureckiej 1919–1922, ugruntowując swoją sławę znakomitego oficera[1].
Po klęsce Grecji wziął udział w buncie wojska przeciwko królowi Konstantynowi i rojalistycznemu rządowi. Stanął na czele Komitetu Rewolucyjnego razem z gen. Stilianosem Gonatasem i płk Dimitriosem Fokasem. Organizatorzy protestu zażądali zrzeczenia się korony przez króla Konstantyna I oraz uwięzienia byłych premierów Dimitriosa Gunarisa i Nikolaosa Stratosa. Komitet przygotował ulotki, które rozrzucono następnie z samolotu nad Atenami; zawarto w nich postulaty abdykacji króla, powołania rządu, jaki byłby w stanie ograniczyć efekty klęski w Anatolii oraz rozwiązania parlamentu[2]. Wprowadzenie stanu wyjątkowego, ogłoszone 26 września 1922 w Atenach, nie zmieniło sytuacji; zbuntowani wojskowi zyskali znaczne poparcie i dwa dni później weszli do stolicy, entuzjastycznie witani[2]. Rząd złożył dymisję, zaś Konstantyn I zrzekł się (po raz drugi) korony na rzecz syna, Jerzego II[2]. Premierem nowego rządu został Stylianos Gonatas. Plastiras odegrał decydującą rolę w stłumieniu kontrpuczu rojalistycznego[1]. W 1924 junta wojskowa ogłosiła powstanie Drugiej Republiki Greckiej[2].
W marcu 1933 Plastiras stał na czele nieudanego zamachu stanu, jaki miał miejsce po przegranych przez wenizelistów wyborach. Zaocznie skazany na śmierć[3], zbiegł do Francji. Z zagranicy protestował przeciwko dyktaturze Metaksasa[1]. W czasie okupacji Grecji był honorowym dowódcą EDES, chociaż nigdy nie przyjechał do kraju[1]. Do Grecji wrócił w 1945, po stłumieniu przez Brytyjczyków powstania w Atenach (Dekemvriana). Pod naciskiem brytyjskim zgodził się zostać nowym premierem, jednak szybko musiał ustąpić[1]. Również z polecenia brytyjskiego zawarł w lutym 1945 porozumienie z największą formacją partyzancką czasów okupacji, lewicowym ELAS, gwarantujące kary dla kolaborantów nazistowskich i integrację partyzantów w społeczeństwie powojennym w zamian za ich rozbrojenie. Porozumienie nie było w praktyce przestrzegane przez stronę rządową, która podjęła represje antylewicowe[4]. W czasie wojny domowej w Grecji nie uczestniczył w życiu politycznym kraju[1].
Po zakończeniu walk ponownie wrócił do aktywności politycznej jako przywódca Narodowej Postępowej Unii Centrum[1]. W latach 1950–1952 ponownie był premierem Grecji, stojąc na czele rządów koalicji partii centrowych. Jego rząd kontynuował represje wymierzone w członków i sympatyków Komunistycznej Partii Grecji. Zdaniem niektórych historyków, odmówił m.in. ułaskawienia Nikosa Belojanisa, mimo masowej kampanii na rzecz odwołania wydanego w jego procesie wyroku śmierci[5]. Według innych źródeł Plastiras opowiadał się za ułaskawieniem Belojanisa, jednak ostateczna decyzja w tej sprawie należała do króla Pawła I[6]. Premier deklarował zakończenie masowych represji wobec lewicy; faktycznie w okresie sprawowania przez niego urzędu skrócono część wydanych wcześniej wyroków lub zamieniono wydane wyroki śmierci na dożywotnie więzienie. Równocześnie jednak pozostawała w mocy ustawa z 1947 o inwigilacji środowisk lewicowych[7].
Latem 1952 Plastiras musiał odejść z urzędu premiera pod naciskiem Amerykanów, pod zarzutami niedostatecznych postępów w odbudowie kraju[4]. W nowych wyborach nie zdołał po raz kolejny uzyskać mandatu poselskiego, w następnym roku zmarł[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h Clogg R.: Historia Grecji nowożytnej. Kraków: Książka i Wiedza, 2006, s. 309. ISBN 83-05-13465-2.
- ↑ a b c d Czekalski T.: Pogrobowcy Wielkiej Idei. Przemiany społeczne w Grecji w latach 1923–1940. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagiellonica”, 2007, s. 19-20. ISBN 978-83-88737-58-9.
- ↑ Clogg R.: Historia Grecji nowożytnej. Kraków: Książka i Wiedza, 2006, s. 138. ISBN 83-05-13465-2.
- ↑ a b Brzeziński A.: Grecja. Warszawa: TRIO, 2002, s. 137. ISBN 83-88542-30-3.
- ↑ Brzeziński A.: Grecja. Warszawa: TRIO, 2002, s. 136. ISBN 83-88542-30-3.
- ↑ Εμείς οι Έλληνες, Πολεμική ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας. Από τον πόλεμο του 1897 στη Μικρασιατική Εκστρατεία - Od Wojny 1897 do Wyprawy Małoazjatyckiej, T. I i DVD 1,2. Ateny: Wydawnictwo Skai Biblio, 2008, ISBN 978-960-6845-15-4
- ↑ Bonarek J., Czekalski T., Sprawski S., Turlej S.: Historia Grecji. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2005, s. 604. ISBN 83-08-03819-0.